«مسکن درمانی» در بورس؟
با اتخاذ یک تصمیم ضربالاجلی در پایان هفته گذشته که اطلاعات آن در شامگاه جمعه روی خروجی برخی منابع خبری بازار سرمایه منتشر شد، حقوقیهای بازار سرمایه در چهار ساعت کاری معاملات روزانه از فروشهای کلان منع شدهاند و تنها نیم ساعت پایانی معاملات اجازه فروش یافتهاند. بر اساس مقررات جدید که به گفته مسوولان سازمان بورس با هدف حمایت از سهامداران خرد به اجرا گذاشته شده، بین ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲ هر روز، حداکثر حجم سفارشهای فروش وارده توسط هر کد معاملاتی (اعم از حقیقی و حقوقی) در هر نماد معادل ۲ درصد حجم مبنا یا ۵۰ هزار سهم (هر کدام بیشتر باشد) خواهد بود.
در نیم ساعت پایانی، اما سقف مذکور اعمال نشده و کلیه سهامداران میتوانند بر مبنای قیمت پایانی بازار سفارش نامحدود فروش وارد کنند. برخی از کارشناسان، نقدشوندگی سهام و بازدارندگی برای خریدهای آتی و نتایج معکوس احتمالی با دستکاری شدن مکانیسم عرضه و تقاضای بازار را مورد انتقاد قرار دادهاند. برخی این طرح را مسکنی موقت برای مثبت شدن موقتی شاخص ارزیابی کردهاند و برخی بر عارضهیابی افت شاخصها تاکید کردهاند. عدهای البته این مقررات ابطال یک فرضیه بورسی تازه را برای حمایت از سهامداران خرد مثبت میدانند و برای تحلیل نتایج آن به زمان نیاز دارند.
موافقان و مخالفان طرح محدودیت فروش در معاملات
محدودیت فروش سهام؛ مسکن یا درمان؟
گروه بورس- مسعودرضا طاهری: از دیروز انجام فروشهای کلان توسط حقوقیها در بازار سرمایه با اعمال مقررات جدید با محدودیت مواجه شد تا به این وسیله از ریزشهای ادامهدار بازار جلوگیری شود و مسوولان بازار سرمایه نیز بتوانند به نوعی از سهامداران خرد در حفظ قیمتهای موجود حمایت کنند. ریزشهای شاخص در هفته گذشته با تعیین نرخ ۱۵ سنتی برای هر مترمکعب خوراک گازی پتروشیمیها در مجلس وارد فاز جدیتری شده بود و حرکتهای دستهجمعی سهامداران نیز متاثر از نامطلوب ارزیابی شدن این قیمت، شاخص بورس تهران را تا مرز ۷۹ هزار واحد کاهش داد.
;این در حالی است که تا نیمه دی ماه این شاخص تا مرز ۹۰ هزار واحد نیز پیش رفته بود. این شرایط که مورد اعتراض شدید سهامداران خرد قرار گرفته، بازتابهای زیادی در رسانهها داشت که کار را به نامهنگاری به مسوولان ارشد کشور هم رساند. در این راستا مسوولان بورس از روز گذشته برای حمایت از بازار و سهامداران خرد اقدام به تغییر مقررات تازهای کردهاند که برخی معتقدند این تصمیم اقدامی مثبت و برخی آن را اقدامی موقت برای بازگرداندن اعتماد به بازار میدانند، البته از منظر برخی نیز این تصمیم اقدامی نگرانکننده است که چشمانداز تداوم آن وجود ندارد. ;
در جلسه غیرمنتظره روز جمعه ۲۵ بهمنماه، علی سعیدی، عضو هیات مدیره سازمان بورس، محمودرضا خواجهنصیری، مدیر نظارت بر بورسها، علی صحرایی، معاون بازار شرکت بورس اوراق بهادار تهران و بهنام محسنی، مدیر عملیات فرابورس به همراه گروهی از اصحاب رسانه در یک نشست مشترک، روی جزئیات این مقررات بحث و تبادلنظر کردند. مخالفت برخی با این رویه البته نهایی شدن این تغییرات را تا ساعت ۲۰ جمعه شب به تعویق انداخت. با این حال، اعلام این خبر از این ساعت و کمتر از ۱۲ ساعت مانده به آغاز معاملات سهام دیروز، شرایط تازهای را پیش پای سهامداران بازار قرار داد که تا مشخص شدن نتایج آن باید چند روزی صبر کرد. با این حال بهرغم آنکه اعلام این تغییرات از روز جمعه اطلاعرسانی ناقصی داشت، اما شنیدهها حاکی از آن است که از روز پنجشنبه در سامانههای معاملاتی تغییرات لازم داده شده است. براساس ضوابط جدید که از دیروز ۲۶ بهمن در بازار سرمایه و با هدف حمایت از سهامداران خرد، جلب حمایت بیشتر سهامداران حقوقی، تسهیل و افزایش مبادلات سهامداران بزرگ و فراهم ساختن امکان حمایت مستمر و مداوم از بازار سرمایه به اجرا گذاشته شد، بین ساعت ۸:۳۰ الی ۱۲ هر روز، حداکثر حجم سفارشهای فروش وارده توسط هر کد معاملاتی (اعم از حقیقی و حقوقی) در هر نماد معادل ۲ درصد حجم مبنا یا ۵۰ هزار سهم (هرکدام بیشتر باشد) خواهد بود. ;براین اساس، از ساعت ۱۲ الی ۱۲:۳۰، سقف مذکور اعمال نشده و کلیه سهامداران (اعم از حقیقی و حقوقی) میتوانند به میزان موردنظر، سفارش فروش وارد کنند. ضمنا در دوره زمانی ۱۲ الی ۱۲:۳۰، سفارشهای خرید و فروش، برمبنای قیمت پایانی بازار در ساعت ۱۲ وارد سامانه معاملات خواهد شد. همچنین سفارشهای فروش در دوره زمانی ۱۲ الی ۱۲:۳۰ بهصورت انجام و ابطال (Fill & Kill) قابل ارسال خواهد بود. تاکید شده سفارشهای خرید در بازار کما فی السابق و بدون سقف انجام خواهد شد. در این رابطه طبعا باید گفت تصمیم به تغییر در رویه معاملات موقتی است و تا زمان بازگشت به شرایط عادی این شرایط ادامه مییابد. البته میتوان شرایط ویژه اقتصادی کشور را در این زمینه مدنظر قرار داد و مسوولان را ناگزیر از اتخاذ چنین تصمیماتی نیز دانست، اما عموما تغییرات هیجانی بیشتر به آزمون و خطایی شبیه اند که واکنشهای منفیتر میتواند به سرعت تاریخ مصرف آنها را منقضی کند. شنیدهها همچنین از عدم تمایل حقوقیها برای جمعآوری سهام در مواقع لزوم حکایت دارد. تلاش برخی مسوولان برای به بازار کشاندن حقوقیها در شرایط موجود، به نتایج ملموسی نرسیده و صندوقهای ایجاد شده برای حمایت از بازار در شرایط ریزشی چندان کارآیی از خود نشان نداده است. از این رو بازار سرمایه در آستانه برخی انتقادها از این وضعیت به تغییرات اخیر متوسل شده است. از برخی کارگزاران نیز خبر میرسد که امکان فروشهای کلان برای برخی حقوقیها در نیم ساعت پایانی با مشکل مواجه است. در یک نمونه قابل ذکر، دیروز برای یک سهم خاص در نیم ساعت پایانی بازار امکان کشف قیمت نبود و فروش سهام با مشکل مواجه شد. در این نمونه تا ساعت ۱۲ حجم مبنا پر نشده و قیمت آن در محدوده ۲۹۵ تومان ثابت مانده، در حالی که نرخ فروش برای این سهم ۳۰۵ تومان پیشنهاد شد که به گفته کارگزار مربوطه امکان تعیین نرخ دقیقی برای فروش سهم مذکور وجود نداشت. دیروز البته بازار پس از چند روز روند کاهشی مثبت بود و ارزش معاملات در هر دو بازار فرابورس و بورس تهران تقریبا به ۲۰۵ میلیارد تومان رسید. در حالی که در اوج روند شاخص در دیماه ارزش معاملات روزانه تا ۱۰۰۰ میلیارد تومان هم رسید و در متوسط ۹ ماهه ارزش بازار تا ۴۰۰ میلیارد تومان در روز هم افزایش یافت. ;
براساس آمارهای موجود، تعداد نمادهای مورد معامله در نخستین روز اجرای طرح حمایت از سهامداران خرد در قیاس با روز کاری قبل پنج درصد افزایش یافته و از رقم ۳۶۸ نماد به حدود ۳۸۸ نماد رسیده است. به گزارش «سنا»، در معاملات دیروز بازار سهام، ارزش معاملات در قیاس با روز کاری قبل تغییری نداشت، اما تعداد خریداران ۷۱/۵۷ درصد افزایش یافت، به طوری که تعداد خریداران از هشت هزار و ۹۱۳ به ۱۴ هزار و ۵۷ نفر خریدار رسیده است. رشد مذکور حاکی از افزایش امیدواری و خرید تعداد بیشتری از سرمایهگذاران است.
در کنار این موضوع، تعداد فروشندگان حقیقی بازار ابطال یک فرضیه بورسی از هفت هزار و ۹۷۶ به ۱۳ هزار و ۳۷۰ فروشنده افزایش یافته که نمایانگر نقدشوندگی بیشتر در بازار است. همچنین ارزش فروش فروشندگان حقیقی از ۶۰ درصد کل معاملات در روز معاملاتی قبل به ۷۷ درصد رسید که رشد ۱۷ درصدی این رقم هم نشان از حمایت بیشتر از سهامداران حقیقی و تحقق اهداف این طرح جدید دارد. ;
در این راستا دکتر حیدر مستخدمینحسینی، با بیان اینکه دستکاری در معاملات نتایج معکوسی به دنبال خواهد داشت از جمله منتقدان به این تغییرات است. وی به دنیای اقتصاد گفت: این رویه در هیچ جای دنیا سابقه ندارد و در شرایط فعلی میتواند سیگنالهای منفی را به سهامداران القا کند. به گفته رئیس اسبق هیات مدیره بازار سرمایه، زمانی که محدودیتی برای فروش سهام ایجاد میشود، خریداران نگران از حبس و انباشت سهام، در مورد خریدهای بیشتر دچار تردید میشوند و این تغییرات اگر در کوتاه مدت بتواند نتیجهای داشته باشد، در میان مدت و بلندمدت سیگنالهای بازدارنده قوی تری خواهد یافت. این کارشناس بازار سرمایه همچنین با برشمردن ویژگیهای بازار سهام، تسهیل نقدشوندگی سهام را ویژگی مهم آن دانست و از تغییرات ایجاد شده که شائبه مشکلتر شدن نقد شوندگی سهام را ایجاد میکند، انتقاد کرد. ;وی ایجاد یک سهمیه فروش ۵۰ هزار سهمی را برای سهامداران به نوعی ایجاد توقع برای استفاده از این حق دانست و از تشدید وسوسه فروش سهام توسط سهامداران اظهار نگرانی کرد. ;او با توجه به محدود شدن امکان فروشهای کلان توسط حقوقیها واکنشهای احتمالی این گروه برای دور زدن این قوانین با استفاده از حق فروش سهامداران خرد را نیز مطرح کرد. ;مستخدمینحسینی مسوولان را از دستکاری مکانیسمهای عرضه و تقاضا در بازار سهام برحذر داشت و شفافیت در معاملات را مورد تاکید قرار داد. او همچنین ایجاد فاصله بین سهامداران حقیقی و حقوقی را در بازار سهام سایر کشورها بی سابقه دانست. ;
همچنین دکتر حسین عبدهتبریزی، دبیر کل سابق بورس نیز در این زمینه گفت: سازمان بورس و شورای بورس مصمم هستند که تا قبل از سال جدید، اوضاع بورس را به شرایط عادی بازگردانند بنابراین تلاش میکنند تا معاملات آزاد شود؛ البته این تغییرات نمیتواند بلندمدت باشد. به گفته وی مسوولان بورس بر این نظرند که با این تغییرات اطمینان را به بازار سهام بازگردانند. وی که البته نخواست وارد جزئیات بیشتری بشود ضمن اظهار امیدواری به ابطال یک فرضیه بورسی بازگشت بازار به شرایط عادی، امکان تداوم این تغییرات در میان مدت را بعید دانست. ;
شاهین شایانآرانی، کارشناس بازار سرمایه نیز در گفتوگو با خبرگزاری فارس گفت: محدودیت دلهره و ترس ایجاد میکند، وقتی تقاضا برای فروش زیاد است این موضوع باید عارضهیابی شود و علت را جستوجو کرد، نه جلوی آن را گرفت. ;
وی افزود: عارضهیابی علت افزایش صف فروش و تحقیق در مورد آن مهمتر از محدود کردن فروش سهام است و این قضیه مانند محدود کردن سپردهگذاران بانکی برای برداشت سرمایهشان از بانک و تبدیل سپردههایشان به پول نقد است که اصلا منطقی نیست. ;
شایانآرانی تصریح کرد: این نوع برخورد با سرمایهگذاران بازار سرمایه نگرانکننده است، زیرا معتقد نیستم که وقتی تقاضا برای فروش زیاد است بازار حتما با یک بحران مواجه است. محدود کردن فروش سهام در بازار سرمایه پیام خوبی ندارد و نباید سهامدار را از حق طبیعی خود محروم کرد تا شاخصها به صورت تصنعی مثبت شود. ;
شایانآرانی در پاسخ به این سوال که در مواقعی که شاخصها در حال افت است چه کار باید کرد، گفت: معتقدم شاخص باید روند منفی داشته باشد چون شاخصها بیش از حد رشد کرده بود، وقتی شاخصها به صورت شتابان رشد داشت باید جلوی آن گرفته میشد نه الان که شاخصها در حال بازگشت به حد نرمال است. ;
همچنین عظیم ثابت در گفتوگو با «ایسنا»، درخصوص طرح حمایتی سازمان بورس از سهامداران خرد گفت: این طرح تنها یک مسکن بوده و در کوتاه مدت میتواند از روند ریزشی بازار جلوگیری کند. ;
وی افزود: اتخاذ این سیاستها به بهبود بورس کمک میکند ولی این تصمیم تنها مسکنی برای دوره محدود است و در کوتاه مدت ;
جواب میدهد و زمانی که این ابزار برداشته شود همان روند دنبال میشود. ;ثابت با بیان اینکه این طرح با مکانیزم عرضه و تقاضا همخوانی ندارد، اظهار کرد: مسوولان بورس تنها راه حل برای وضعیت فعلی بورس را ایجاد ضوابط معاملاتی جدید دانستند ولی این سیاست در مکانیزم بازار دخالت میکند. ;وی اضافه کرد: همچنین این سیاست ایجاد دلزدگی در بورس کرده و این فرضیه را به وجود میآورد که اوضاع بازار بسیار وخیم است در حالی که اوضاع بازار چندان هم بحرانی نیست.
در همین رابطه، مدیر نظارت بر بورسها و بازارهای سازمان بورس با تشریح جزئیات این مصوبه گفت: در حال حاضر تعداد بسیار زیادی از سرمایهگذاران حقوقی با اعتقاد به ارزنده بودن سهام، تمایل به حمایت از سهامداران خرد دارند، اما در عین حال تاکید دارند که این حمایت صرفا در قالب خرید سهام از سهامداران خرد صورت گیرد و نه سهامداران عمده که با این مصوبه، این انتظار مرتفع خواهد شد. ;خواجهنصیری همچنین افزود: معمولا در ابتدای ساعت معاملات، ایجاد صفهای فروش منجر به تشدید جو روانی در بورس میشود، اما انتظار داریم اجرای این طرح، پدیده صف نشینی در ابتدای روز را کاهش داده و با توجه به متوازن کردن بازار، زمینه تصمیمگیری درخصوص کاهش حجم مبنا و افزایش دامنه نوسان در بلندمدت را در بازار سرمایه فراهم کند. ;وی تاکید کرد این طرح، هیچگونه محدودیتی را درخصوص فروش سهام در حجمهای بالاتر ایجاد نمیکند و سهامداران میتوانند بیش از سقفهای فروش در نظر گرفته شده، در بازه زمانی ۱۲ الی ۱۲:۳۰ در هر روز اقدام به ارائه سفارش فروش کنند. ;به گفته مدیر نظارت بر بورسها و بازارهای سازمان بورس، با اجرای این مصوبه، برای نخستین بار trading at last که در بسیاری از بورسهای دنیا نیز اجرا میشود، در بورس کشور به اجرا گذاشته خواهد شد. ;خواجهنصیری ابطال یک فرضیه بورسی خاطرنشان کرد: براساس آمارها، با اجرای این مصوبه، در حدود ۹۰ درصد تعداد سفارشهای فروش خرد تغییری ایجاد نخواهد شد.
وزیر امور اقتصادی و دارایی در جمع مدیران بازار سرمایه بر لزوم تقویت «صندوق ثبات» با تزریق نقدینگی از سوی حقوقیهای بازار تاکید کرد. وزیر امور اقتصادی و دارایی گفت: اعتماد مردم به بازار سرمایه حاکی از خوشبینی مردم نسبت به آینده این بازار و رسیدن به شرایط بهتر است. به گزارش شادا، دکتر علی طیبنیا روز شنبه درنشست مشترک با مدیران بازار سرمایه و بازیگران بزرگ بورس با بیان این مطلب اظهار کرد: دولت تدبیر و امید با تکیه بر اعتماد مردم برنامه ریزیهایی را اتخاذ کرد که در نهایت اعتماد مردم به دولت جذب شد.
وی تصریح کرد: مردم نیاز دارند دارایی و پساندازهای خود را در بالاترین بازدهی و کمترین میزان ریسک حفظ کنند و بهترین مکان برای رسیدن به این هدف بورس است. طیبنیا افزود: یکی از سیاستهای دولت این بود که با اطمینانی که به مردم میدهد سرمایهها را به سمت بازار سرمایه سوق دهد. وزیر اقتصاد یکی از موفقیتهای مهم بازار سرمایه در دولت تدبیر و امید را ورود ۵۰۰ هزار نفر سهامدار جدید به بورس عنوان کرد. ;وزیر امور اقتصادی و دارایی تاکید کرد: ما به دنبال افزایش قیمت نیستیم، بلکه ;دنبال افزایش ارزش بازار و حجم بازار هستیم. ;طیبنیا با اشاره به برنامه ریزیهای صورت گرفته برای ورود سهام عدالت به بازار سرمایه اظهار کرد: شفافترین و مناسبترین گزینه برای واگذاری، بورس است. وی درخصوص نوسانات اخیر بازار سرمایه کشور نیز گفت: افزایش قیمتها حباب گونه بود و به همین دلیل دولت تصمیم گرفت در جهت پیشگیری از تبعات احتمالی آن ورود پیدا کند. وزیر اقتصاد افزایش قیمت خوراک پتروشیمی را بهعنوان یکی از دلایل نوسانات اخیر بازار سرمایه برشمرد و خاطرنشان کرد: بازار سرمایه و صنایع پتروشیمی آمادگی پذیرش قیمت زیر ۱۰ سنت را دارند که با مذاکرات صورت گرفته امیدواریم مجلس نسبت به این موضوع مساعدت کنند. دکتر طیبنیا همچنین از عرضه سهام خرد در بازار خبر داد و گفت: با عرضه سهام خرد در بازار جلوی رشد بی رویه افزایش قیمت گرفته شد. ;وی بر لزوم تامین مالی توسط حقوقیهای بازار برای تقویت «صندوق ثبات» و تقویت متوازن بازار اولیه و ثانویه تاکید کرد.
سهامداران مراقب باشند بازار بورس پرریسک است
به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، در سال 95سهام شرکتهایی چون دادهپردازی ایران، ایران ارقام، تکنوتار، قند پیرانشهر و ماشینسازی اراک « بدون هیچ دلیلی» به ترتیب با رشد 80 درصد، 120، 70، 80 و بیش از 100درصدی روبهرو شده است، این در حالی است که ورود گروهها و جریانهای سفتهباز به سهام این شرکتها یک فرضیه موجود برای رشد سهام این شرکتها ارزیابی شده است.
با بررسی بنیادی سهام شرکتهای مذکور در بازه زمانی ابتدای سال تاکنون متوجه میشویم که هیچ گونه تغییری در سودآوری این شرکتها حاصل نشده، اما امکان دارد که عملیات سفتهبازی (سرمایهگذاری کوتاه مدت) روی این سهمها انجام گرفته باشد.
راهکارهای ناظر بازار برای تعادلبخشی
سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر معاملات بورس در چنین مواقعی که سهام شرکتها نوسانی میشود، چندین راهکار برای تعادلبخشی به بازار پیش روی خود دارد؛ اول آنکه سازمان بورس اوراق بهادار میتواند از سهامدار عمده بخواهد برای تعدیل قیمت سهم، سهام عرضه کند، اما سهامدار عمده این اختیار را دارد که این درخواست را نپذیرد.
راهکار بعدی این است که سازمان بورس اوراق بهادار نماد معاملاتی شرکتی که سهامش نوسان شدید داشته است را متوقف کرده و از مسئولان شرکت بخواهد از طریق اطلاعیه شفافسازی کنند، در این صورت اگر رشد قیمت سهام شرکت به دلیل اخبار غلط و شایعات و تحلیل غلط باشد، این اطلاعیهها میتواند بهای سهم را تعدیل کند.
در این بین گاهی امکان دارد عدهای از اشخاص حقیقی و حقوقی برای دستیابی و تملک سهام بلوکی جهت حضور یا افزایش ضریب نفوذ در هیئت مدیره بخواهند سهام شرکت را از طریق تزریق نقدینگی قابل ملاحظه در هر سطحی از قیمت خریداری کنند، در چنین حالتی نیز به یکباره شاهد شکلگیری موج در بهای سهام شرکت خواهیم بود که عکس این مسئله نیز مفروض است؛ یعنی سهامدار به دلیل نیاز شدید به نقدینگی اقدام به فروش سهام خود کند که در چنین حالتی نیز اگر عرضه سهام بر تقاضا برتری داشته باشد امکان دارد شاهد سقوط بهای سهام شرکت باشیم.
تقابل لحظه به لحظه عرضه و تقاضا
موارد فوق از این حیث عنوان شد که بگوییم بازار بورس صحنه تقابل لحظه به لحظه خریداران و فروشندگانی است که این خریدها و فروشها میتواند با هر نیتی انجام گیرد و نیتخوانی فرد فرد معاملهگران اصلاً امکانپذیر نیست و معاملهگر حقیقی و حقوقی سهام امکان دارد به دهها دلیل توأمان که در این دلایل آگاهیها و ناآگاهیها به چشم خواهد خورد تصمیم به خرید و فروش بگیرد، همه این موارد مطروحه بیانگر آن است که معاملهگران بازار سهام باید ریسک موجود در این بازار را قانوناً، عرفاً و اخلاقاً بپذیرند و با چشم باز معامله کنند.
البته تزریق نقدینگی به یک سهم میتواند دلایل مختلفی داشته باشد به طور مثال امکان دارد عدهای بر اثر شایعات یا ناآگاهی یا فقدان تحلیل علمی به یک سهم ورود کنند، این در حالی است که کارشناسان و خبرگان بازار سهام و به ویژه مسئولان و متولیان قدیم و جدید بازار بورس همچون علی صالحآبادی و محمد فطانت (مدیران عامل پیشین سازمان بورس اوراق بهادار) و دکتر شاپور محمدی رئیس کنونی سازمان بورس اوراق بهادار، قالیبافاصل (مدیرعامل شرکت بورس و. ) از گذشته تا کنون پیوسته به سهامداران توصیه کردهاند که اگر از دانش تحلیل برخوردار نیستند اصلاً به بورس ورود نکنند یا اینکه واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری را خریداری کرده یا اصلاً در بازارهایی چون بانک، مسکن، طلا و. سرمایهگذاری کنند چراکه در همه جای دنیا بورس بازاری بسیار پر ریسک است و افرادی که به این بازار ورود میکنند قانوناً باید ریسک موجود در این بازار را بپذیرند.
با این حال باید اطلاعرسانی و آگاهیرسانی و رشد فرهنگ سهامداری آن هم با استراتژی بلندمدت در بازار سرمایه به شدت پیگیری شود تا بدین واسطه نه دیگر شاهد نوسانهای شدید در بازار باشیم و نه اینکه برخی در جریان از دست رفتن بخشی از سرمایهشان و زیانهایی که به آنها در بورس وارد میشود به اعتراض و انتقاد غیرمنطقی بپردازند.
در این میان، چه در بورس ایران و چه در بورسهای جهانی تجربه نشان داده است که سود عمدتاً نصیب سرمایهگذارانی میشود که دید بلندمدت داشتهاند و اساساً این افراد آرامش فکری و ذهنی و روحی بیشتری هم دارند زیرا افرادی که به دنبال سرمایهگذاری کوتاهمدت در بورس هستند با انبوهی از اخبار، تحلیل، اظهارنظر و اطلاعات ضد و نقیض روبهرو میشوند که سرمایهگذاری و فعالیت در چنین شرایطی استرس بسیاری را به این افراد وارد میکند.
اصلاً ماهیت شکلگیری بازار سهام بر این پایه است که شرکتهای سهامی عام حاضر در این بازار با فروش سهام و بخشی از مالکیت خود به مردم منابع ارزانقیمتی را برای رشد و توسعه شرکت به دست آورند در این بین سرمایهگذار هم با خرید سهم در سود و زیان شرکت سهیم میشود و این همان ریسکی است که سهامداران موجود در بازار سرمایه پذیرفتهاند و از این منظر تکریم شخصیت سهامدار باید جزء لاینفک بازار سهام و متولیان بازار سهام باشد چراکه سرمایهگذار موجود در بازار سهام از سایر سودهای تضمین شده و قطعی در بازارهایی چون بانک، واحدهای صندوقهای سرمایهگذاری و. چشمپوشی کرده تا در تأمین مالی ارزان شرکتها مشارکت و در صورت سودآوری شرکت به سود و در صورت زیان شرکت به زیان برسد، از این منظر باید افرادی که سرمایهگذاری بلندمدت در بازار سهام را نسبت به سایر گزینههای سرمایهگذاری در کشور انتخاب میکنند مورد ارج و تکریم شخصیت قرار گیرند.
مسئولیت کارگزاران در حباب و دستکاری قیمت
با توجه به اینکه تمام عملیات و فرآیندهای خرید و فروش سهام در سامانه معاملاتی بورس، از صفر تا 100 انحصاراً توسط کارگزاران بورسی انجام میگیرد الزاماً باید مسئولیت حقوقی و کیفری و قانونی هرگونه نوسانات غیرعادی، دستکاری در قیمت و ایجاد حباب متوجه کارگزاران بورسی باشد، چراکه سهامدار از طریق کارگزاران بورسی معاملات خود را انجام میدهد و نقشی در بالا یا پایین بردن قیمتها نداشته و سامانه معاملاتی به شکل کاملاً انحصاری در ید و اختیار کارگزاران قرار دارد. در این میان در صورت تعریف مسئولیت کارگزاران بورسی در دستکاری و حباب قیمتی در بازار سهام سازمان بورس میتواند از طریق ابطال معاملات آن روز یا برخورد قاطع با شرکتهای کارگزاری متخلف هم جلوی هرگونه تخلف را گرفته و هم اینکه جلوی تکرار اتفاقات تکراری در بخش دستکاری در قیمتها را برای همیشه بگیرد.
در قوانین مربوط به بازار سرمایه منعی برای ورود افراد ناآگاه به بازار بورس اوراق بهادار در نظر گرفته نشده است از این رو نمیتوان نیت افراد را از خرید یا فروششان به درستی تشخیص داد یا اینکه امکان دارد یک فرد با آگاهی سرمایهاش را وارد سهمی کند که دید بلندمدت برای سرمایهگذاری دارد یا اینکه میخواهد برای دستیابی به کرسی هیئت مدیره شرکت در یک بازه زمانی سهام شرکت را خریداری کرده یا اصلاً پس از مدتی پشیمان میشود و تصمیم میگیرد با تغییر استراتژی خود از سهم خارج شود، این مثال و روند به این دلیل مطرح شد که بگوییم خریدار یا فروشنده با آگاهی یا بدون آگاهی امکان دارد تصمیم به خرید یا فروش داشته باشد که خرید یا فروش نیروهایی را در بازار ایجاد میکند تا بهای سهم نوسان داشته باشد.
اصلاً اساساً بازار محل نوسان قیمتها و تقابل دهها و صدها و هزاران سهامداری است که به شکل لحظهای تصمیم به خرید یا فروش میگیرند بدین ترتیب برای آنکه هم امنیت سرمایهگذاری افراد در بازار حفظ شود و بازار به شکل سیستماتیک قانونمدارانه، آییننامه مدارانه، دستورالعملمدارانه و اخلاقمدارانه و بدون مداخله سلایق و علایق شخصی افراد در نهاد ناظر برمعاملات بورس به کارکرد صحیح خود ادامه دهد باید مسئولیت حقوقی و کیفری و قانونی هرگونه نوسانات غیرعادی، دستکاری در قیمت و ایجاد حباب متوجه کارگزاران بورسی باشد، چراکه تمام عملیات و فرآیندهای خرید و فروش سهام در سامانه معاملاتی بورس، از صفر تا 100 در انحصار کارگزاران بورسی است و اساساً کنترل بخشی از فرآیند معاملاتی همچون کارگزاریها بسیار سادهتر و معقولتر از کنترل میلیونها خریدار و فروشنده سهام است.
از سوی دیگر باید عنوان داشت که اگر معاملهای ابهام دارد ناظر بازار باید در همان روز معامله را باطل کند و وقتی معاملات جلوی چشم ناظر بازار انجام میگیرد و ناظر اقدامی انجام نمیدهد این امر به منزله تأیید اصالت معاملات میباشد. خوشبختانه دکتر شاپور محمدی ریاست کنونی سازمان بورس اوراق بهادار به خوبی با بازار سرمایه آشنا است و پیش از این نیز عهدهدار پست معاونت اقتصادی وزارت اقتصاد بود که در این سمت مطالعات عمیق روی بهبود فضای کسب و کار در ایران داشته است و به خوبی میداند که عقبماندگی بازار سرمایه ایران چه ضربات مهلکی را به اقتصاد کشور زده است و بیشک لازمه خروج از رکود اقتصادی و بهبود شاخص فضای کسب و کار در ایران تغییر نگرش ابطال یک فرضیه بورسی به بازار سرمایه و توسعه این بازار است.
رصد رفتارها در بورس توسط رسانههای بینالمللی
با توجه به اینکه سرمایهگذاران خارجی به بازار سهام ورود کردهاند، بیشک رفتار مدیران و متولیان بازار سرمایه همزمان با ورود سرمایهگذاران خارجی به بازار سهام توسط رسانهها و نشریات بینالمللی به شکل ریزبینانهای رصد میشود از این رو رفتار اشتباه، غیرقانونی و غیرحرفهای متولیان بازار سرمایه ایران با سهامدار داخلی و خارجی میتواند علاوه برخسارات اقتصادی، بر چهره بینالمللی ایران نیز در سطح بینالملل اثر سوء داشته باشد.
به کارگیری مدیران باسابقه
علاوه بر این از مدیریت جدید سازمان بورس انتظار میرود در کنار مدیران جوان کنونی بورس، مدیران، مشاوران و کارشناسان کارکشته که در کارنامه عملکرد خود 25 سال سابقه فعالیت در بازار سرمایه دارند را بهکارگیری کند تا امنیت در بازار بسیار پرریسک بورس که برای سرمایهگذار مهمترین فاکتور میباشد تأمین شود، چراکه هر گونه سختگیری بیقاعده و پروندهسازیهای عجیب و غریب و قابل تأمل علیه فعالان بازار میتواند به ناامنی در بازار سهام منجر شود.
بازنگری همه جانبه قانون بورس
از سوی دیگر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و همچنین دولت یازدهم انتظار میرود قانون بورس اوراق بهادار مصوب سال 84 را که اختیارات غیرنظاممند و خارج از قاعدهای را برای ناظر بورس اوراق بهادار متصور شده ، مورد بازنگری همهجانبه قرار دهند تا ناظر بازار تصدیگریهای غیرضروری خود را واگذار کرده و صرفاً به کار سیاستگذاری صحیح و دقیق و همچنین نظارت تکریمگونه در بازار سهام بپردازد.
گزاره های مسئله تحقیق
بخش های اولیه ی یک مطالعه حاوی یک بیان کلی مسئله، اهمیت مسئله و گزاره های خاص مسئله ی تحقیق است. برای دست یابی به گزاره های مسئله از جمله فرضیه ها یا سؤال های تحقیق، پژوهشگر باید ابتدا به بررسی پیشینه ی تحقیق بپردازد. برای این منظور لازم است با توجه به مفاهیم و اصطلاحات تشکیل دهنده ی موضوع مورد بررسی، پژوهش های قبلی را که درباره ی این موضوع انجام شده است مورد نظر قرار دهد. هدف از انجام این عمل، پی بردن به گزاره های پژوهش های قبلی است که در این زمینه یا زمینه های مشابه ارائه شده است. پژوهشگر ضمن بررسی گزاره های تحقیقات قبلی، روش گرد آوری داده ها و نتایج حاصل از پژوهش های قبلی را مورد توجه قرار داده و به نقاط قوّت و ضعف آن ها پی برده و گزاره های مسئله ی خود را با توجه به آن ها مشخص می کند.
گزاره های مسئله از موضوع تحقیق خاص تر است و دامنه ی مسئله ی تحقیق را محدود می نماید. گزاره ی مسئله محقق را در تدوین طرح و گزارش تحقیق هدایت می کند. فرض کنید که موضوع مورد علاقه تدریس است. برای محدود کردن «تدریس» باید پرسید: تدریس چه موضوعی؟ آیا تأکید بر اقدام های مدرس قبل از شروع تدریس، فرآیند و یا پی آمدهای تدریس است؟ آیا تأکید روی سنین یا پایه های خاص تحصیلی و یا دانش آموزانی با ویژگی های خاص است؟ برای عملی بودن یک تحقیق، موضوع به مسئله ی خاصی محدود می شود. اگر مسئله کلی و یا دارای متغیر ها و مفاهیم متعدد باشد، تفسیر نتایج آن مشکل خواهد بود. لذا مسئله باید چنان بیان شود که محدود باشد.
برای محدود کردن یک موضوع به یک مسئله ی خاص اقدام های زیر توصیه می شود:
- بررسی منابع دست دوم (مجله های علمی یا دایرة المعارف و سالنامه ها و کتب راهنما)؛
- تماس با استفاده کنندگان احتمالی نتایج تحقیق به منظور تصریح نیازها؛
- گفتگو با کسانی که در زمینه ی مورد نظر تخصص داشته یا دارای، تجربه و اطلاعات خاص می باشند.
بالاخره محقق باید درباره ی انتخاب متغیرها یا مفاهیم، انتخاب جامعه یا منابع داده ها و منطق گزاره ی مسئله تصمیم بگیرد. گزاره های اولیه ی مسئله معمولاً چندین بار در طی تدوین طرح تحقیق برای به دست آوردن معنای دقیق بازسازی می شود.
گزاره ی مسئله شامل هدف ها، سؤال های خاص و فرضیه های تحقیق می باشد.
الف: هدف های تحقیق
در اجرای پژوهش های علمی پس از بیان مسئله ی تحقیق پژوهشگر قصد خود را به صورت عملیاتی که از طریق مشاهده های عینی قابل دستیابی است بیان می کند. در برخی از پژوهش ها محقق به جای طرح سؤال های پژوهشی یا فرضیه فقط به بیان هدف می پردازد. این امر معمولاً در تحقیقات کیفی به چشم می خورد. برای مثال، هدف یک تحقیق را می توان به صورت زیر بیان نمود: مشخص کردن سیر تحوّل آموزش فنی – حرفه ای در ایران. برای بیان هدف باید از یک فعل کنشی استفاده کرد. در این مثال «مشخص کردن» به عنوان فعل کنشی به کار رفته است. هدف یاد شده در هدف های جزئی متبلور می شود تا امکان بررسی مسئله فراهم شود.
بدینسان هدف کلی فوق الذکر را می توان با توجه به ابعاد مسئله که قبلاً در پیشینه ی تحقیق مورد نظر قرار گرفته است، در هدف های جزئی زیر محدود نمود:
- چگونگی پدید آمدن آموزش فنی – حرفه ای در ایران
- رابطه ی آموزش فنی – حرفه ای با سایر آموزش های رسمی کشور
با توجه به هدف های جزئی فوق می توان داده های مورد نظر را تعیین و گرد آوری کرد.
ب – سؤال های تحقیق
مسئله ی تحقیق در مطالعات کیفی و کمّی می تواند به صورت سؤال بیان شود. شکل سؤالی بیان مسئله غالباً مرجّح است؛ زیرا ساده و مستقیم می باشد و از نظر سادگی هم محقق را برای ایجاد طرحی که به سؤال پاسخ دهد هدایت می کند. سؤالات تحقیق را می توان به سه دسته رده بندی کرد: 1- توصیفی، 2- رابطه ای، 3- تفاوتی
- سؤال های توصیفی: در این گونه سؤال ها معمولاً از کلمات «چه می باشد»، «چیست» و «چگونه است» استفاده می شود. بعضی از اوقات گزاره های مسئله این عبارات را در بر ندارد ولی به طور ضمنی این عبارات از آن ها استنباط می شود. برای مثال: «بررسی تاریخی گسترش مدارس فنی – حرفه ای» به طور ضمنی این سؤال که « گسترش تاریخی مدارس فنی – حرفه ای چگونه بوده است؟» را در بر دارد،مثال: «سطح پیشرفت درسی دانش آموزان پایه سوم ابتدایی مدارس تهران در آزمون پیشرفت تحصیلی چگونه است؟ یا «طرز تفکر دانش آموزان نسبت به مسائل سیاسی – اجتماعی چیست؟
در مطالعه ی پدیده های پیچیده از سؤالات توصیفی بسیاری می توان استفاده کرد. در این گونه مطالعات توصیه می شود که ابعاد مسئله ی تحقیق بیان شده و به استنباط ضمنی واگذار نگردد.
- سؤال های رابطه ای: در این گونه سؤال ها، چگونگی رابطه ی دو یا چند متغیر مورد نظر قرار می گیرد. برای مثال، چه رابطه ای بین مفهوم خود و پیشرفت تحصیلی وجود دارد؟
- سؤال های تفاوتی: این سؤال ها با تفاوت سطوح متغیر ها سر و کار دارد و معمولاً به شکل زیر بیان می شود: آیا بین پیشرفت تحصیلی دختران و پسران پایه ی پنجم ابتدایی تفاوتی وجود دارد؟
لازم به تذکر است که سؤال های تحقیق به صورت جهت دار بیان نمی شود، زیرا سؤال پیش بینی هیچگونه رابطه ای بین متغیرها نیست. همان طور که در بحث مربوط به فرضیه تحقیق خواهد آمد، پیش بینی جهت روابط میان متغیرها را در بیان فرضیه ها منظور می داریم.
ج- فرضیه های تحقیق
فرضیه ها ی تحقیق حدس بخردانه ای درباره ی رابطه ی دو یا چند متغیر است فرضیه ها به صورت جمله ی اخباری بیان می شود و نشانگر نتایج مورد انتظار است. مثلاً ، این جمله که « بین مفهوم خود و پیشرفت تحصیلی رابطه ی مثبت وجود دارد» یک فرضیه است. آزمودن تجربی فرضیه هنگامی امکان دارد که بتوان متغیرها را دستکاری، رده بندی و اندازه گیری کرد. اگر هیچ یک از این حالات امکان نداشته باشد برای تحلیل کمّی فرضیه هیچ روشی موجود نخواهد بود.
یک فرضیه هیچ گاه اثبات و یا ابطال نمی شود، بلکه بر اساس داده های به دست آمده فقط تأیید یا رد می شود. فرضیه ها به طور منطقی محتمل اند و شواهد تجربی محقق را قادر می سازد تا نتیجه بگیرد که تبیین از نظر احتمالی صحیح است و به طور منطقی می توان آن را قبول کرد.
روش تحقیق در علوم رفتاری
انجام تحلیل های آماری با استفاده از نرم افزار های Pls, Lisrel, Amos, Spss توسط تیم تحلیلی یونی تحلیل.
درباره نظریه تکامل | تئوری تاثیرگذار بر انسانشناسی
تهران- ایرنا- نظریه تکامل یکی از تئوریهای بحثبرانگیز و تأثیرگذار بر انسانشناسی به شمار میرود. چارلز داروین نظریهپرداز این دیدگاه سبب شد تا به واسطه آن تحول شگرفی را در مکاتب مختلف پدید آورد و بدینترتیب هر یک از این مکتبها به گونهای خاص بر جهانبینی مردم تأثیر گذاشتند و انسانشناسی آنها را دگرگون ساختند.
به گزارش گروه اطلاعرسانی ایرنا، نظریه تکامل و ارتباط آن با وجود نظم و تدبیر در طبیعت، در تفکر غربی هنوز هم از بحثهای مطرح به شمار میرود. برای بسیاری از ما شنیدن نام چارلز داروین مترادف با نظریه فرگشت یا تکامل و انتخاب طبیعی است. چارلز داروین یکی از مهمترین دانشمندان جهان محسوب می شود که ۲۱۱ سال پیش در انگلیس دیده به جهان گشود. او را به عنوان زیستشناس شهیر بریتانیایی می شناسند که تئوری تکامل بیولوژیکی به واسطه انتخاب طبیعی را ارایه داد. چارلز داروین تکامل را به عنوان تغییر نسلها تعریف کرد؛ ایدهای که میگوید گونهها در زمان تغییر می کنند و گونههای جدیدی را به وجود میآورند و دارای یک وجه مشترک هستند. داروین معتقد بود که منابع در طبیعت محدود هستند و همین انتخاب طبیعی موجب میشود که جمعیتها سازگار شوند؛ یعنی با گذشت زمان برای محیط خود مناسب شوند. به همین خاطر داروین را پدر علم تکامل میگویند. داروین تنها فردی نبود که به دنبال منشاء مشترک گونههای مختلف بود، بلکه افراد دیگری هم این نظریه را دنبال کردند و به نتایجی در این بحث رسیدند. پژوهشگر گروه اطلاعرسانی ایرنا در این نوشتار سعی دارد تا به مناسبت روز جهانی تکامل که به احترام چارلز داروین به این نام اختصاص یافته است، ضمن بازخوانی این نظریه به زبان ساده چندتن از پیروان این نظریه و دانشمندانی را که روی این تفکر تاثیرگذار بودند، معرفی کند.
تکامل به زبان ساده
تمامی موجودات زمین در طول زمان در فرآیندی مستمر، تحول پیدا کرده اند که به این چرخه فرگشت میگویند. چارلز داروین تئوری تکامل را مطرح و پروراند و به صورت کتاب اصل انواع تدوین کرد که این مجموعه در ۱۸۵۹ میلادی منتشر شد. همچنین داروین با کتاب محبوب خود با نام سفر بیگل در محافل علمی به خوبی شناخته شد و ستایش دانشمندان در زمینه زمینشناسی و زیستشناسی را برانگیخت. او در ۱۸۷۱ کتاب بعدی خود موسوم به تبار انسان را منتشر کرد. تکامل میگوید: این ظرفیت وجود دارد که مسیر تهاجمات زیستی را تغییر دهد، هرچند این قبیل تغییرات به وسیله آزمایشها کشف نشده باقی می مانند. اَعمال حیاتی، پروسه های منطقی حفظ حالت زنده هستند و هرگونه انحراف از مَشی منطقی آنها، کمابیش منجر به بروز اختلال در سیستم و حذف حالت زنده میشود. سیستمهای زنده به لحاظ اجرای اعمال حیاتی معیوب، حسب درجه نقص در پروسه های حیاتی، در برخورد با نیروهای تکاملی حذف شده و یا از تاثیر در روند تکامل منع می شوند. شواهد علمی این نظریه را که حیات روی زمین فرگشت یافته و تمام گونهها جد مشترکی دارند را تایید میکند. داروین در کتاب خود می نویسد: هر کاری که بشر میکند جلوهای از انتخاب طبیعی است. بنابراین انسان نیز آگاهانه از عملکرد دیگر موجودات در طبیعت الگوبرداری میکند؛ به عبارت روشنتر چون انسان نیز موجودی طبیعی است الگوی رفتاری او همان الگوی موجودات طبیعی است. بنابراین کاریهای احساساتی نظیر حمایت از ضعفا، بیماران و آسیب دیدگان در واقع مانع تراشی بر سر راه رقابت آزادانه قوی و ضعیف در طبیعت است. موضوع مهمی که در اینجا وجود دارد این است که داروین فقط درباره اینکه موجودات دچار تکامل شدهاند، سخن نگفت. اگر این آغاز و پایان تئوری او بود، نام داروین امروز در کتابها و تاریخ آورده نمیشد. وی سازوکاری را نیز برای تکامل به نام انتخاب طبیعی پیشنهاد کرد. او توضیح میدهد که چگونه جمعیتها تکامل پیدا میکنند و با گذشت نسلها تغییر میکنند به ابطال یک فرضیه بورسی صورتی که برای محیط شان مناسبتر شوند. درباره سیطره این نظریه سیدحسین نصر پژوهشگر فلسفه میگوید: امروزه در دنیای متجدد هر فردی، تقریباً درباره همه چیز با معیار تکامل میاندیشد و سخن میگوید.
باید گفت نظریههای علمی و مستند در جوامع علمی معاصر به صورت نظریات مفید پذیرفته میشود و تا وقتی نظریه بهتری جانشین آن نشده از دایره علم بیرون نمیرود. بنابراین نظریه تکامل هر چند که اثبات قطعی نشده اما امروزه نظریه ای مورد قبول اکثریت جامعه علمی به شمار می رود. هرچند پیروان و صاحب نظران ادیان در برابر این رویکردها و مواضع مختلفی داشتهاند. با نفوذ مفاهیم و آموزههای داروینی در علوم اجتماعی واژه تکامل در آثار مردمشناسان، روانشناسان، جامعهشناسان و مورخان نهادهای اخلاقی، حقوقی و سیاسی نیز کاربرد بسیار دارد.
دانشمندانی که بر تفکر داروین تاثیرگذار بودند
آلفرد والاس را به عنوان فردی می شناسند که چگونگی پراکندگی گونههای مختلف در مناطق گوناگون را مورد مطالعه قرار داد. این حوزه از علم، زمینشناسیِ زیستی نامیده و والاس به عنوان پدر این شاخه از علم شناخته میشود. والاس گونههای بسیاری از موجودات، به ویژه آنهایی را که در آسیا و حوزه رودخانه آمازون در آمریکای جنوبی زندگی میکردند، مورد مطالعه قرار داد. او معتقد بود که سالیان طولانی این باور وجود داشت که جهان و تمام موجودات زنده آن، همیشه به همین صورت بودهاند. داروین و والاس بر این اعتقادند که موجودات زنده با تمام پتانسیل خود تولیدمثل نخواهند کرد زیرا منابع به اندازه کافی وجود ندارد و تنها آنهایی که برای محیط خود مناسبترین هستند، تولیدمثل خواهند کرد. به همین دلیل داروین نامههای والاس را به عنوان مقدمه برای کتاب منشا گونهها در نظر گرفت.
برخی از فلاسفه یونان باستان نیز دارای ایدههایی در ارتباط با تکامل بودند. آنها می گفتند که گونهها ثابت و بدون تغییر هستند و دیدگاه آنها تا مدتها همچنان تاثیر زیادی در اندیشه غرب داشت. در اوایل سده ۱۹، ژان بتیست لامارک در کتابی عنوان کرد که تکامل اتفاق افتاده است و سازوکاری نیز برای آن پیشنهاد کرد. لامارک بر این باور بود که تغییرات موجود در یک فرد به وسیله محیط خود ایجاد میشود و استفاده یا عدم استفاده از یک ساختار بدن در دوران زندگی میتواند به فرزندانش انتقال یابد و به ایجاد تغییر در یکگونه منجر شود. او یکی از نخستین افرادی بود که با ایده تکامل ارتباط برقرار کرد و درباره چگونگی اتفاق افتادن آن به ایدهپردازی پرداخت.
در سده ۱۸، جیمز هاتون دانشمند اسکاتلندی گفت که تغییرات زمینشناسی به تدریج با تجمع تغییرات کوچک رخ میدهد. این نظر بر خلاف دیدگاه رایج زمینشناسی آن زمان بود. او معتقد بود، زمین حاصل حوادث فاجعهباری است که در دوره زمانی کوتاه در گذشته رخ داده است. دیدگاه هاتون در سده ۱۹ رایج شد. ایده او درباره تغییرات تدریجی زمینشناسی توانست نقش مهمی در شکلگیری تفکر داروین درباره تکامل بیولوژیکی تدریجی داشته باشد.
مخالفان داروین
برخی از دانشمندان بر این باورند که تئوری داروین برای توضیح حیات و آفرینش انسان کافی نیست. پرفسور کولین ریوز از دانشگاه کاونتری میگوید: داروینیسم در سده ۱۹ یک ایده جالب بود اما در مورد توانایی انتخاب طبیعی برای ایجاد سیستمهای بیولوژیکی پیچیده جای تردید وجود دارد. او یکی از دانشمندانی است که مخالفت علمی خود با داروینیسم را اعلام کرد.
فرانسیس کریک، یکی از کاشفان مارپیچ مضاعف DNA اعتقاد داشت که واحدهای سازنده حیات باید نتیجه چیزی فراتر از جهشهای تصادفی باشند. کریک با این حرف اعتبار علمی خود را به خطر انداخت: یک مرد صادق که از تمام دانش موجود تاکنون آگاهی دارد فقط میتواند بگوید که در برخی موارد منشا حیات بیشتر به یک معجزه شبیه است. در جهان علمی این بیان معادل کفر (از نظر علمی) است که پیشنهاد میکند چیزی بیش از تکاملشانسی منجر به وجود ما شده است.
کیتبنت یک دیرینهشناس تکاملی، مخالف نقش انتخاب طبیعی در تغییرات تکاملی است. او معتقد است تکامل به صورت نامنظم و شاید در نتیجه تجدید بنای تصادفی ساختار ژنتیکی اتفاق میافتد و بنابراین غیر قابل پیشبینی است. او می گوید: اگر تکامل کلان حقیقتا پیامدی از انتخاب طبیعی و سازگای باشد؛ ما انتظار خواهیم داشت که تغییرات محیطی محرک تغییرات تکاملی باشد. آیا این چیزی است که به راستی اتفاق میافتد؟
برخی سیاستمداران و رهبران مذهبی نیز تئوری تکامل را محکوم میکنند اما دانشمندان درگیر این علم، هیچ جنجالی نمیبینند. بسیاری از مردم دارای اعتقادات عمیق مذهبی نیز تئوری تکامل را پذیرفتهاند. تکامل به خوبی با مثالهای زیادی از تغییرات در گونههای مختلف حمایت میشود. اگر فردی حقیقتا بتواند توجیه بهتری از تئوری تکامل و انتخاب طبیعی ارایه دهد، آن فرد یک داروین جدید خواهد بود.
واکنش های مسلمانان به ویژه ایرانیان به نظریه داروین
دانشمندان اسلامی با هر مذهبی اعتقاد دارند که اسلام با علم سازگاری دارد. آنها کوشیدهاند تا نشان دهند این نظریه نه تنها با اندیشههای اسلامی تعارضی ندارد، بلکه در میان مسلمانان سابقه هم دارد. نمونه جالب توجه در این گروه، رساله داروین و حکمای مشرق زمین یا سردارنامه اثر اعتمادالتولیه عنایت اللّه دستغیب شیرازی متخلص به روحی است که معتقد بود که تنها بیان داروین با چگونگی بیان گذشتگان ما متفاوت است و نظر او به بیان دیگر در آثار ابن عربی، مسکویه و صدرالدین شیرازی آمده است. این عمدهترین مساله معتقدان و متدینان در مواجهه با نظریه تکامل به شمار می رود زیرا انسان را به لحاظ اخلاقی اشرف مخلوقات میدانستند و نمیخواستند او را در شمار دیگر موجودات آورند.
گروهی از افرادی که هم علوم جدید را میشناختند و هم تعهد و التزام دینی داشتند، کوشیدند نشان دهند که قرآن با نظریه تکاملی تعارض ندارد و در قرآن امری معارض با نظریه های تکاملی دیده نمیشود. شاخص ترین تلاش در این زمینه که به درگرفتن بحثی میان موافقان و مخالفان نظریه تکامل انجامید، کتاب خلقت انسان اثر یداللّه سحابی است، وی که نخست در کتاب قرآن و تکامل کوشیده بود پس از طرح اجمالی این نظریه مطابقت آن را با قرآن نشان دهد در کتاب خلقت انسان پس از طرح و بررسی تفصیلی نظریههای تکامل در حوزههای زمین شناسی و زیست شناسی به بررسی نسبت این نظریه با اندیشه های اسلامی و به ویژه قرآن میپردازد.
افرادی دیگر نیز کوشیدهاند با تحلیل و طبقهبندی آیات مختلف ناظر به مساله خلقت به چگونگی عام و خلقت انسان به نحو خاص نشان دهند که بیان قرآن از این مساله به گونه ای نیست که در تعارض قرار بگیرد. چه بسا در پرتو نگرشی نو، آیات ناظر به خلقت تکاملی صریح تر هم باشند. نمونه جالب توجهی از این کوشش، تکامل در قرآن اثر علی مشکینی است که برپایه مبانی و باتوجه به قرآن و نیز احادیث، مساله تکامل تبیین شده و گاه حتی مسایلی از قبیل ازدواج فرزندان آدم با یکدیگر از طریق نظرگاهی تکاملی حل شده است.
محمدتقی مصباح یزدی با فرض صحت نظریه داروین خلقت انسان را معجزه میداند و میگوید: قرآن کتاب علم نیست و برای شناساندن طبیعت نیامده است و اگر مطالبی راجع به علوم و. در آن مطرح شده اصالتا مورد توجه نبوده است زیرا مقصود اصلی هدایت بشر و ساختن انسان است.
مرتضی مطهری فیلسوف معاصر نظریه فرگشت را نفی نمیکند اما به فرگشت به صورت مجزا در مورد گونهها باور دارد و داشتن اجداد مشترک برای انسان و میمون را انکار میکند. وی به این موضوع معتقد است که آیات قرآن به خلقت مستقل انسان اشاره دارد. مطهری مینویسد: نظریه داروین یک فرضیه علمی است نه نظریهای قطعی و مساوی با علم نیست و قابل ابطال میباشد از سوی دیگر بر مبنای این فرضیه علمی اگر بگوییم تغییرات به شکل جهشی تا تدریجی اتفاق میافتند هیچ چیز از اینها با توحید منافات ندارد. همچنین اگر قائل به تحول تدریجی به تحول دفعی باشیم ممکن است تبدیل خاک به انسان بهطور طبیعی در یک پروسه طولانی اتفاق بیفتد و اینکه یک پروسه طولانی بهطور ناگهانی نیز رخ دهد امکانپذیر است. اگر فرض کنیم در شرایط طبیعی امکان ندارد ماده ناگهان و سریع تکامل خود را طی کند باید تناقض قطعی آن را با نص صریح دینی اثبات کنیم.
به طور کلی میتوان گفت طرفداران این دیدگاه علامه جعفری، محمدحسین طباطبایی، محمدتقی مصباح یزدی، محمدرضا ابطال یک فرضیه بورسی نجفی و سیداسدالله خرقانی و سیدجمالالدین اسدآبادی هستند. یافتههای علمی ثابت نیستند و در معرض تغییر هستند. به طور کلی متفکران مسلمان برپایه عقاید دینی به ایدههای جدید احترام میگذارند اما چگونگی برخورد دانشمندان مسلمان با تئوری فرگشت یکسان نیست و هر یک از آنها بنا بر نوع دینداری و فکر خود، با آن مواجه شده و نظر دادهاند.
منابع:
۱. امانی، رضا، شادمان، یسرا،۱۳۹۱، چگونگی معادلیابی استعارههای قرآنی در فرایند ترجمه، مطالعات قرآن و حدیث،
۲.بازرگان، مهدی، بیتا، توحید و طبیعت و تکامل، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی
۳. برایسن، بیل، ۱۳۹۳، تاریخچه تقریباً ابطال یک فرضیه بورسی همهچیز، محمدتقی فرامرزی، تهران، مازیار.
۴.پورابراهیم، شیرین، ۱۳۹۴، سازوکارهای شناختی و نقش آنها در مفهومسازی دعا، زبان شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ۱، ۲۷-۴۷
۵.جعفری، محمدتقی، ۱۳۸۶، آفرینش و انسان، مؤسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
۶. حاجیان، خدیجه، کرد زعفرانلوکامبوزیا، عالیه، ۱۳۸۹، استعارههای جهتی قرآن با رویکرد شناختی، نقد ادبی، ۹، ۱۱۵-۱۳۹.
۷. داوکینز، ریچارد، ۱۳۸۹، ساعتساز نابینا، محمود بهزاد ـ شهلا باقری، تهران، مازیار.
۸. ذوالفقاری، ابوالفضل، ۱۳۸۷، رابطه میزان و نوع دینداری با نگرش به ارزشهای دموکراتیک. پایاننامه دکتری. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
دادخواست ابطال صلح نامه
ابطال صلح نامه یکی از دعاوی حقوقی پیچیده در مراجع قضایی است. وقتی صلح نامه ارکان اساسی تنظیم قرارداد را نداشته باشد و یا سایر شرایطی قانونی که باعث باطل شدن صلح نامه می شود را دارا باشد، می توان با طرح دعوای ابطال صلح نامه از دادگاه درخواست کرد که صلح نامه را باطل کند.
در این مقاله به موضوعات ذیل پرداخته شد است:
- صلح نامه
- عقود و معاملات
- صلح در رفع تنازع
- ارکان قرارداد
- انواع سند
- مواد قانونی در مورد عقد صلح
- ابطال صلح نامه
- ادله اثبات بطلان
- صلح دادخواست بطلان صلح نامه
- عقد صلح ناشی از معامله باطل
- تنظیم دادخواست تنفیذ و ابطال صلح نامه
- ابطال صلح نامه درآرای وحدت رویه
- مشاوره حقوقی گروه حقوقی اوان
صلح نامه
عقد صلح یکی از عقود معین در قانون مدنی ایران محسوب می شود. این عقد می تواند در مقام هر یک از عقود و معاملات و یا در مقام صلح و سازش در اختلافات و دعاوی حقوقی باشد.
عقد صلح انواع مختلفی دارد که شامل موارد ذیل است:
صلح عقود و معاملات
عقد صلح میتواند در مقام هر یک از عقود و معاملات استفاده شود. به نحوی که اثر آن عقد ایجاد می شود. اما سایر مقررات مربوط به آن عقد رعایت نمی شود. عقد صلح می تواند در مقام هر یک از عقود جایز نظیر هبه به کار گرفته شود، به نحوی که اثر هبه ایجاد شود. اما سایر مقررات مربوط به آن نظیر جایز بودن رعایت نشود. این عقد قابلیت را دارد که در مقام هر یک از عقود اعم از لازم یا جایز واقع شود. عقد صلح در مقام عقود و معاملات می تواند به صورت معوض، غیر معوض و یا مهاباتی باشد.
صلح در رفع تنازع
عقد صلح این قابلیت را دارد که در مقام هر یک از عقود و معاملات واقع شود، به نحوی که اثر آن عقد ایجاد شود. اما سایر مقررات مربوط به آن رعایت نشود. عقد صلح می تواند به منظور سازش و حل و فصل اختلافات و دعاوی حقوقی نیز کاربرد داشته باشد. طرفین اختلاف حقوقی میتوانند اختلافات خود را که در حال حاضر به وجود آمده است یا اختلافاتی که امکان دارد در آینده به وجود بیاید از طریق عقد صلح به سازش پایان دهند.
ارکان قرارداد
ارکان اساسی تنظیم قرارداد، شامل موارد زیر است:
انواع سند
سند عادی ( صلح نامه عادی ):
- قراردادی است که در اداره ثبت اسناد و املاک کشور و یا در دفاتر اسناد رسمی و نزد ماموران رسمی تنظیم نشده است و مثلاً دو شخص بدون سمت دولتی با یکدیگر اقدام به تنظیم و امضای آن کردهاند.
- سندی است که یا در اداره ثبت اسناد و املاک کشور و یا در دفاتر اسناد رسمی و یا در نزد یکی از ماموران رسمی مطابق قانون تنظیم شده است.
بنابراین یک سند رسمی سندی است که به صورتهای زیر تنظیم و امضا شود:
- ادارات ثبت اسناد و املاک کشور
- دفاتر اسناد رسمی
- مقابل مامورین رسمی صلاحیتدار
- مواردی که قانونگذار صراحتاً رسمی بودن یک سند عادی را اعلام کرده است
مواد قانونی در مورد عقد صلح
۷۵۲– صلح ممکن است یا در مورد رفع تنازع موجود و یا جلوگیری از تنازع احتمالی در مورد معامله و غیر آن واقع شود.
۷۵۳– برای صحت صلح طرفین باید اهلیت معامله و تصرف در مورد صلح را داشته باشند.
۷۵۴– هر صلح نافذ است جز صلح بر امری که غیر مشروع باشد.
۷۵۵– صلح با انکار دعوا نیز جایز است و درخواست صلح اقرار ابطال یک فرضیه بورسی محسوب نمیشود.
۷۵۶– حقوق خصوصی که از جرم تولید میشود ممکن است مورد صلح واقع شود.
۷۵۷– صلح بلاعوض نیز جایز است.
۷۵۸– صلح در مقام معاملات هرچند نتیجه معامله را که به جای آن واقع شده است میدهد اما شرایط و احکام خاصه آن معامله را ندارد. بنابراین اگر مورد صلح عین باشد در مقابل عوض، نتیجه آن همان نتیجه بیع می باشد، بدون این که شرایط و احکام خاصه بیع در آن اجرا شود.
۷۵۹– حق شفعه در صلح نیست هر چند در مقام بیع باشد.
۷۶۰– صلح عقد لازم است اگر چه در مقام عقود جائزه واقع شده باشد و بر هم نمیخورد مگر در موارد فسخ به خیار یا اقاله.
۷۶۱– صلحی که در مورد تنازع یا مبنی بر تسامح باشد، قاطع بین طرفین است و هیچ یک نمیتواند آن را فسخ کند اگر چه به ادعای غبن باشد مگر در صورت تخلف شرط یا اشتراط خیار.
۷۶۲– اگر در طرف مصالحه و یا در مورد صلح اشتباهی واقع شده باشد صلح باطل است.
۷۶۳– صلح به اکراه نافذ نیست.
۷۶۴– تدلیس یا فریب در صلح موجب خیار فسخ است.
۷۶۵– صلح دعوای مبتنی بر معامله باطل، باطل است. ولی صلح دعوای ناشی از بطلان معامله صحیح است.
۷۶۶– اگر طرفین به طور کلی تمام دعاوی واقعیه و فرضیه خود را به صلح خاتمه داده باشند کلیه دعاوی داخل در صلح محسوب است اگر چه منشأ دعوا در حین صلح معلوم نباشد، مگر این که صلح برحسب قرائن شامل آن نشود.
۷۶۷– اگر بعد از صلح معلوم شود که موضوع صلح منتفی بوده است صلح باطل است.
۷۶۸– در عقد صلح ممکن است یکی از طرفین در عوض مالالصلحی که میگیرد متعهد شود که نفقه معینی همه ساله یا همه ماهه تا مدت معین تأدیه کند این تعهد ممکن است به نفع طرف مصالحه یا به نفع شخص یا اشخاص ثالث واقع شود.
۷۶۹– در تعهد مذکوره در ماده قبل به نفع هر کس که واقع شده باشد ممکن است شرط نمود که بعد از فوت منتفع، نفقه به وراث وی داده شود.
۷۷۰– صلحی که بر طبق دو ماده فوق واقع میشود به ورشکستگی یا ناتوانی مالی متعهد نفقه، فسخ نمیشود مگر این که شرط شده باشد.
ابطال صلح نامه
برای ابطال صلح نامه در دادگاه باید از ادله اثبات دعوا استفاده کرد. قاضی دادگاه بر اساس ادله اثبات دعوا حکم صادر می کند.
ادله اثبات بطلان صلح
برای اثبات هر ادعایی در دادگاه از جمله تنفیذ یا ابطال صلح نامه، دلایل اثبات دعوا شامل موارد زیر است:
اقرار
بر اساس ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی، اقرار عبارت از اِخبار به حقی است برای غیر به ضرر خود. وقتی فردی علیه خود و به نفع دیگری ادعایی کند اقدام به اقرار نمودهاست.
مثال، در تنفید و ابطال صلح نامه شفاهی ممکن است یکی از طرفین صلح نامه اقرار کند که بخاطر ندادن پولِ مال موضوع صلح مال را به طرف مقابل تحویل نداده است. چنین صحبتی به صورت ضمنی به این معناست که قبلاً قراردادی اگرچه شفاهی وجود داشته است و حالا ایشان حاضر به تحویل مال به خاطر عدم پرداخت ارزش آن از سوی طرف مقابل نیست.
اسناد کتبی
دعوای تنفیذ صلح نامه صرفاً در خصوص اسناد عادی یا اسناد دست نویس قابل طرح است و نمی توان در خصوص اسنادی که در دفترخانه اسناد رسمی به صورت یک سند رسمی لازم الاجرا در آمدهاند اقدام به طرح دعوای تنفیذ صلح نامه کرد.
برطبق ماده ۱۲۴۸ قانون مدنی ، سند عبارت است از هر گونه نوشته که در مقام دعوا یا دفاع قابل استناد باشد.
شهادت شهود
شهادت عبارت از اِخباری است که شخصی غیر از طرفهای دعوا، در خصوص مسائل مرتبط با اصل دعوا میدهند و این اخبار می تواند در جهت دادن به ذهن قاضی دادگاه برای یافتن حقیقت به نحو موثری کارساز باشد.
شاهد تنها در صورتی می تواند در دعوای تنفیذ و ابطال صلح نامه، شهادت دهد که دارای شرایط قانونی درج شده در ماده ۱۷۷ قانون مجازات اسلامی در خصوص ویژگیهای شاهد قانونی باشد.
شرایط قانونی شاهد به قرار زیر است:
- بالغ، عاقل، مومن، عادل
- طهارت مولد ( ولد زنا نبودن )
- از دعوای تنفیذ و ابطال صلح نامه نفعی نبرد
- با هیچ یک از طرفین دعوای تنفید و ابطال صلح نامه خصومت و دشمنی نداشته باشد
- وسیله کسب درآمد شاهد، گدایی نباشد
- ولگرد نباشد
هرگاه فردی در دادگاه با یاد خدا خبر از وجود یا عدم وجود حقی به نفع خود یا شخص دیگری و به ضرر ثالث بدهد، اقدام به اقامه قسم نموده است.
دادخواست بطلان صلح نامه
انعقاد عقد صلح نیز مانند سایر عقود نیازمند رعایت شرایط عمومی صحت معاملات و شرایط اختصاصی مربوط به عقد صلح است. در صورتی که این شرایط رعایت نشود متعاقبا نمیتوان دادخواستی به خواسته اعلام بطلان صلح نامه به مرجع قضایی صالح ارائه نمود. شرایط اساسی صحت معاملات در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ایران تعیین شده است.
به موجب این ماده در صورتی که:
- طرفین عقد صلح در حین انعقاد عقد دارای بلوغ، عقل یا اختیار نباشند عقد صلح باطل و بلااثر است؛ به نحوی که می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را تقدیم مرجع قضایی صالح نمود.
- صلحی که در مقام معاملات منعقد میشود، باید دارای موضوع معین برای آن معامله باشد. در صورتی که عقد صلح فاقد موضوع معین برای معامله باشد، متعاقباً می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را تقدیم دادگاه نمود.
- این عقد باید دارای جهت مشروع باشد، در صورتی که جهت عقد نامشروع باشد و در حین معامله تصریح شود، متعاقباً می توان دادخواست اعلام بطلان صلح نامه را به دادگاه ارائه کند.
عقد صلح ناشی از معامله باطل
عقد صلح مطلقاً عقدی لازم است حتی اگر بلاعوض باشد و حتی اگر در مقام معامله جایز باشد زیرا نتیجه آن معامله را دارد اما احکام آن را ندارد. اثر صلح گاهاً به ضرر اشخاص ثالث میباشد مانند بیع در مقام صلح که حق شفعه شریک مال غیر منقول را از بین میبرد. احوال شخصی و قواعد مربوط به نظم عمومی قابل صلح نیست اما آثار احوال شخصی قابل صلح میباشد. درصورت انکار دعوی نیز میتوان دعوی را صلح نمود بدون آنکه درخواست صلح اقرار محسوب شود. در صورت:
- اشتباه در مورد صلح، موضوع معامله و یا متصالح صلح باطل است.
- اکراه در صلح، صلح غیر نافذ است.
- تدلیس در صلح، صلح صحیح و قابل فسخ میباشد.
صلح ناشی از معامله باطله باطل است و صلح مبتنی بر معامله باطل است اما طرفین بدون در نظر گرفتن بطلان، مورد دعوی را صلح میکنند.
اما صلح ناشی از بطلان معامله صحیح است. بطلان معامله بین طرفین معلوم است و دعوای ناشی از آن را صلح مینمایند.
الف و ب معامله مینمایند اما معامله باطل است اگر در خصوص دعوای طرفین در خصوص بطلان یا صحت، صلح شود این صلح به لحاظ فقدان موضوع باطل است اما اگر دو طرف بطلان را بپذیرند و در خصوص آثار بطلان مانند رد عوضین دعوی را صلح نمایند این صلح صحیح است. مصالح باید اهلیت تصرف در مال مورد مصالحه را داشته باشد، اگر مال مرهونه باشد صلح آن باطل است. یا فردی که حکم ورشکستگی وی صادر شده اهلیت تصرف در اموال خود را ندارد و صلح اموال وی باطل است.
تنظیم دادخواست تنفیذ و ابطال صلح نامه
اگر قصد تنظیم دادخواست تنفیذ و بطلان صلح نامه را دارید بایستی اساسیترین ضرورتهای تنظیم یک دادخواست را در نظر بگیرید:
- دادخواست را با زبان فارسی تکمیل کنید.
- می بایست دادخواست امضا شود.
- دادخواست بر روی فرم مخصوص قوه ی قضائیه تنظیم شود.
- مشخصات دقیق خواهان دادخواست تنفیذ و ابطال صلح نامه، مشخصات خوانده، خواسته، ارزش خواسته، ادله و مدارک و مشخصات وکیل در دادخواست قید شود. عدم درج هریک از این موارد آثار مختص به خود را دارد.
ابطال صلح نامه در آرای وحدت رویه
مرجع صالح در رسیدگی به دعوای ابطال صلحنامه مال غیرمنقول
تاریخ رای : ۲۴/۰۱/۱۳۹۲
شماره رای : ۹۲۰۹۹۷۰۹۰۹۱۰۰۰۲۴
رسیدگی به دعوای ابطال صلح نامه مربوط به مال غیرمنقول در صلاحیت دادگاه محل وقوع مال غیرمنقول میباشد.
با توجه به ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی ، دعاوی مربوط به اموال غیر منقول، اعم از دعاوی مالکیت و سایر حقوق راجع به آن، در دادگاهی اقامه میشود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است؛ اگر چه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد. خواسته خواهانها، ابطال صلحنامه ایست که در خصوص ملک غیرمنقول متعلق به مورث طرفین بوده و خواندگان با ارائه صلحنامه عادی مورخ ۲/۱/۶۴، مدعی صلح مال غیرمنقول موضوع آن، به خود هستند.
مشاوره حقوقی گروه حقوقی اوان
استفاده از مشاوره حقوقی وکیل متخصص و باتجربه در تمام مراحل رسیدگی پرونده های حقوقی و کیفری از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا با انتخاب وکیل و مشاوره حقوقی قبل ازهر اقدام قانونی در وقت و هزینه های دادرسی صرفه جویی می شود و حق و حقوق موکل ضایع نمی شود.
گروه وکلای حقوقی اوان مجموعه ای متخصص از وکلای دادگستری، کارشناسان ارشد حقوق و حقوقدانان می باشد که با ارائه مشاوره های تخصصی، قبول وکالت و مشاوره در دعاوی حقوقی را بر عهده می گیرند.
سوالات و مشکلات حقوقی خود را با مشاوره حقوقی تهران، مشاوره حقوقی قم، مشاوره حقوقی کرج، مشاوره حقوقی مشهد مربوط به وکلای گروه حقوقی اوان مطرح نمائید تا در کوتاهترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشند.
دیدگاه شما