انواع بازار سهام

1. برخورداری از معافیت مالیاتی
2. سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
3. کاهش ریسک نقدینگی
4. ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
5. سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
6. افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
7. تعیین ارزش سهام شرکت
8. سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
9. افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

انواع بازارهای مالی، شناخت و کارکردهای آن

ممکن است با شنیدن نام بازار، ذهنتان به سمت مکان‌هایی برود که برای معامله باید در آن حضور داشته باشید تا بتوانید چیزی را مبادله کنید. از بازار تره‌بار گرفته تا بازار سکه و طلا. در ادامه قصد معرفی بازارهایی را داریم که برای خرید و فروش در آن، نیازی به حضور فیزیکی نیست.

بازارهای مالی چه هستند؟

بازارهای مالی (Financial Markets) بازارهایی هستند که در آن‌ها معامله‌گران، دست به خرید و فروش دارایی‌های مالی می‌زنند. دارایی‌هایی نظیر اوراق‌بهادار، طلا، سهام، کالا و. در این بازارها معامله می‌شوند. قیمت معاملات در این بازارها بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می‌شود.

بازارهای مالی، یک سیستم باز و منظم ایجاد می‌کنند، تا شرکت‌ها بتوانند به سرمایه مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. این بازارها برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایه‌داری بسیار حیاتی هستند. به‌طور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد می‌کنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباطی شکل گیرد.

زمانی که حرف از بازارهای مالی می‌شود، بیشتر افراد ذهنشان تنها به‌سمت بورس اوراق بهادار متمایل می‌شود. در حالی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی وجود دارد که اکثر افراد با آن‌ها آشنا نیستند. بازارهایی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. نمونه‌ای از این بازارها هستند. در این مقاله سعی بر آن است که شما را با برخی از این بازارها آشنا کنیم.

کارکردهای بازار مالی

یکی از کارکردهای بازارهای مالی قیمت‌یابی (Price Discovery process) است. یعنی با توجه به اطلاعاتی که در بازار وجود دارد و بر‌اساس قیمت عرضه و تقاضای موجود، قیمت اوراق بهادار تعیین می‌شود.

هر چه بازار کاراتر باشد، قیمت اوراق بهادار صحیح‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود.

هر چه بازار کاراتر باشد قیمت اوراق بهادار درست‌تر تعیین می‌شود، یعنی قیمت ورقه بهادار به قیمت واقعی آن نزدیک‌تر می‌شود. علاوه‌بر کارایی بازار، هر‌چه شرایط رقابت کامل در بازار بیشتر فراهم باشد (یعنی تمامی اطلاعات در دسترس عموم قرار داشته باشند و تعداد زیادی معامله‌گر در بازار حضور داشته باشند) قیمت اوراق بهادار بهتر و نزدیک‌تر به قیمت واقعی آن مشخص می‌شوند.

کمک به فرآیند تشکیل و تخصیص سرمایه از دیگر مزایای این بازارها هستند. بازارهای مالی منجر‌به انتقال پول‌های اضافی و بلا‌استفاده سرمایه‌گذاران خرد و کلان به بخش‌هایی از صنایع و خدمات که مستعد رشد هستند و یک مزیت نسبی نسبت به دیگر صنایع دارند، می‌شوند. همچنین این بازار باعث می‌شود که ریسک، بین متقاضیان و دارندگان وجوه تقسیم شود.

در شکل زیر طبقه‌بندی‌های مختلف از بازار‌های مالی را می‌بینید.

تقسیم‌بندی بازارهای مالی

تقسیم‌بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی را می‌توان بر‌اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی و زمان واگذاری آن‌ها به چهار طبقه دسته‌بندی کرد.

بازارهای مالی بر‌اساس حق مالی

بازارهای مالی بر‌اساس حق مالی به دو دسته‌ی بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌شوند.

بازار بدهی

بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله می‌شوند.

بازار سهام

بازاری است که در آن سرمایه‌گذاران به مبادله سهام می‌پردازند.

بازار مالی بر‌اساس سررسید ابزار مورد معامله

بازارها بر‌اساس سر‌رسید ابزار قابل معامله به دو دسته بازار پول و سرمایه تقسیم می‌شوند.

بازار پول (Money Market)

بازار پول، بازاری است که در آن اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله می‌شوند. در این بازار سرعت نقد‌شوندگی بسیار بالا است. نرخ بهره در بازار پول متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هر‌چه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا می‌کند. نرخ بهره بازار پول به دلیل کوتاه‌تر بودن مدت زمان سررسید، کمتر از نرخ بهره بازار سرمایه است. همچنین در این بازار ریسک عدم پرداخت پایین است.

اوراقی مانند اوراق خزانه (اوراق بهادار کوتاه‌مدت با سررسید 3 ماه تا یک سال) و اوراق تجاری شرکت‌ها (اوراق با سررسید 270 روز یا کمتر)، نمونه‌ای از اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. از نهادهای مالی مختلف این بازار می‌توان بانک‌های تجاری و واسطه‌های مالی و. را نام برد. برای آشنایی بیشتر با نهادهای مالی می‌توانید به مقاله آشنایی با نهادهای مالی مراجعه کنید.

بازار سرمایه (Capital Market)

در بازار سرمایه اوراق بهادار با سر‌رسید بیشتر از یک ‌سال مورد معامله قرار می‌گیرند. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلند‌مدت و سهام از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. به‌طور کلی این بازار هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می‌کند.

بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را از لحاظ چرخه عمرشان در دو بازار مختلف در خود جای داده است.

بازار اولیه (Primary Market)

بازار اولیه، بازاری است که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت که تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق می‌افتد.

بازار ثانویه (Secondary Market)

بعد از این‌که اوراق بهادار برای اولین بار (مثل عرضه‌های اولیه) در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد بازار ثانویه می‌شوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌آورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آن‌ها نگرانی از جهت خرید یا فروش اوراق نداشته باشند.تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد. بازار بورس نمونه‌ای از بازارهای ثانویه سازمان‌یافته است.

قیمت اوراق بهادار (مثل سهام) در بازار ثانویه، عملکرد مدیریت شرکت را نشان می‌دهد. اگر قیمت سهامی بالا رود، نشانگر عملکرد خوب واحد مدیریت است که در نهایت منجر‌به افزایش سرمایه و ثروت سهامدارانش می‌شود.

بازار ثانویه می‌تواند به شکل‌های زیر نیز وجود داشته باشد.

بازار مذاکره یا حراج (Auction Market)

در این بازار خریداران و فروشندگان و یا کارگزاران آن‌ها به‌طور مستقیم با هم معامله می‌کنند. معامله زمانی در این بازار انجام می‌شود که بالاترین قیمتی که برای خرید سهم پیشنهاد شده با پایین‌ترین قیمتی که یک شخص حاضر است سهام خود را به‌ فروش برساند، برابر باشند.

بازار کارگزاری (Broker Market)

اگر به تعداد کافی خریدار و فروشنده در بازار مزایده وجود نداشته باشد، معامله‌گران به یک کارگزار مراجعه می‌کنند. کارگزار با دریافت حق کمیسیون، طرف معامله‌ای که حاضر به خرید یا فروش سهامش متناسب با شرایط شما باشد را پیدا می‌کند و از این طریق معامله انجام می‌شود.

بازار دلالی (Dealer Market)

افرادی در بازار وجود دارند که حاضر به پذیرش ریسک ناشی از نوسانات قیمت‌ها هستند. این افراد از تغییرات قیمت در بازار استفاده می‌کنند. نوسان‌گیر‌ها را می‌توان از جمله فعالان این بازار دانست.

بازارهای مالی بر‌اساس ساختار سازمانی

همان‌طور که در جدول بالا می‌بینید. بازارهای مالی از لحاظ قانون‌مندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته تقسیم می‌شوند.

بازارهای رسمی

بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمان‌یافته است که شامل تسهیلات فیزیکی مشهود است. قوانین و شرایط سخت‌گیرانه‌ای برای شرکت‌هایی که انواع بازار سهام وارد بورس می‌شوند اعمال می‌شود. این شرکت‌ها از لحاظ میزان نقدینگی، شفافیت اطلاعات و. بررسی می‌شوند. به‌طور کلی ریسک شرکت‌های فعال در بورس کمتر از سایر بازارها نظیر فرابورس است. عمده‌ترین اعضای فعال در بورس ایران، عبارت‌اند از: کارگزاران، معامله‌گران و بازارسازان

به این بازار، بازار اول نیز گفته می‌شود و معاملات مربوط به شرکت‌های بورسی در آن انجام می‌شود.

بازار خارج از بورس (Over The Counter)

بازار خارج از بورس (OTC) که به آن بازار مبتنی بر چانه‌زنی نیز می‌گویند، بازاری است که در آن معامله بر روی اوراق بهادار شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته نشده‌اند انجام می‌شود. این بازار دارای یک مکان فیزیکی نیست و شرایط آسان‌تری برای ورود به آن نسبت به بازارهای رسمی وجود دارد.

در ایران بازار فرابورس معادل بازار خارج از بورس است و تنها تفاوتی که در آن‌ها وجود دارد این است که بازار فرابورس دارای یک مکان فیزیکی است. به این بازار می‌توان بازار دوم نیز گفت.

بازار سوم

شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس، در خارج از بورس مورد معامله قرار می‌گیرند. معمولا سازمان‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌گذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار می‌پردازند. یکی از دلایل این کار می‌تواند به خاطر حق کمیسیون و کارمزد کمتری که این بازار دارد، باشد.

بازار چهارم

در بازار چهارم معمولا سازمان‌هایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ دارند، فعالیت می‌کنند. در این بازار برای این‌که کارمزدی پرداخت نشود، طرفین معمولا به‌طور مستقیم و بدون دخالت کارگزار دست به معامله می‌زنند. نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات با استفاده از آن می‌توانند مقادیر زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود هیچ واسطه‌ای خرید و فروش کنند. معمولا معاملات عمده و بلوکی در این بازار انجام می‌شود.

بازارهای مالی بر‌اساس زمان واگذاری

در آخرین تقسیم‌بندی می‌توان بازار را از نظر زمان واگذاری به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیم‌بندی کرد.

بازار آتی (future market)

بازاری است که اوراق مشتقه در آن مورد معامله قرار می‌گیرند. به‌همین دلیل به این بازار، بازار اوراق مشتقه نیز می‌گویند. اوراق مشتقه، قراردادی است که طی آن دارنده‌اش را موظف یا مختار می‌کند تا در یک تاریخ معین در آینده، دارایی را بخرد و یا بفروشد. قراردادهای مالی و اختیار معامله از اوراق مشتقه هستند که در مقالات بعد راجع‌به آن‌ها صحبت خواهیم کرد.

بازار نقدی (Spot market)

بازاری است که در آن به محض انجام شدن معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق می‌افتد. یعنی به طور آنی پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن کالا یا اوراق‌بهادار به خریدار منتقل می‌شود.

بورس کالای ایران

علاوه‌بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز در ایران وجود. در بورس کالای ایران، محصولاتی نظیر زعفران، زیره سبز و پسته معامله می‌شوند. این معاملات به‌صورت قرار داد آتی بسته می‌شوند. به‌طور کلی می‌توان گفت بازار آتی یکی از بخش‌های بورس کالا است. قرار داد آتیِ کالا به این صورت است که دو طرف معامله (خریدار و فروشنده) قراردادی تنظیم می‌کنند که طی آن یک کالای خاص، با قیمتی مشخص، در تاریخ معینی در آینده، توسط فروشنده در اختیار خریدار قرار بگیرد. با استفاده از این قرار داد می‌توان ریسک تغییرات قیمت انواع کالا‌ها را پوشش داد.

خرید طلا در بورس کالا

اختصاص بخشی از سپرده‌ی خود به طلا، می‌تواند ریسک سبد سرمایه‌گذاری (پرتفوی) شما را کاهش بدهد. با خرید طلا به این صورت و نه به صورت حضوری، ریسک خرید و نگهداری طلا به حداقل می‌رسد. برای خرید طلا در بورس از سه روش می‌توان استفاده کرد. یکی از این روش‌ها استفاده از صندوق‌های طلا است. علاوه بر آن از طریق گواهی سپرده سکه طلا نیز می‌توان اقدام به خرید طلا کرد. برای خرید شمش طلا می‌توان به بازار فیزیکی بورس کالا مراجعه کرد. در مقالات آینده راجع‌به بورس کالای ایران و خرید طلا و شمش، توضیح داده خواهد شد.

آشنایی با انواع بازار بورس درایران

در بازار بورس ایران ، کالا‌های مختلفی مورد معامله قرار می‌گیرد و بر همین اساس بازار بورس به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود:

۱– بورس اوراق بهادار

۲- فرابورس

۳- بورس کالا

۴- بورس انرژی

البته در جهان بورس ارز هم یکی از انواع بورس است که در آن ارزهای خارجی خرید و فروش می­شوند. اما در ایران، بورس ارز برای معامله و تبادل ارزهای خارجی وجود ندارد و خرید و فروش ارز به صورت دستی و در صرافی ها یا بازار آزاد انجام می‌شود.

بورس کالا:

بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از فروشندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان آن بازار، به خریداران ارائه می‌شود.

در این بازار معمولا مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.معاملات در این بازار بصورت نسیه،نقد و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در این بازار را در خود جای دهند.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریورماه سال۸۲ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس‌ ازآن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ۸۳ شروع به فعالیت کرد. شرکت بورس کالای ایران نیز به‌موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت جدید و کاملاً مستقل از سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات و کالای کشاورزی، پس از پذیره‌نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم‌اکنون بورس کالای ایران باتجربه‌ای بیش از ۱۰ سال، به دادوستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه ازجمله قراردادهای آتی مشغول است.

انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت‌اند از :

قرارداد نقدی:

قراردادی است که بر اساس آن، پرداخت‌ بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قرارداد نسیه:

قراردادی است که بر اساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قرارداد سلف:

قراردادی است که بر اساس آن، کالا باقیمت معین درزمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قرارداد آتی:

قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند.

قرارداد اختیار معامله:

قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن‌یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم انواع بازار سهام می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

قرارداد سلف استاندارد:

قراردادی است که بر اساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند. خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

گواهی سپرده کالایی:

بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می‌گردد.

بورس انرژی:

به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‏‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد. منظور از حامل های انرژی نفت، گاز، برق و سایر حامل‎های انرژی است.

دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد. بورس انرژی با ۶ سال سن جوان ترین بازار بورس در ایران محسوب می شود.

با توجه به ویژگی‌های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی این بورس اهمیت زیادی دارد خصوصاً آنکه یکی از کارکردهای مهم این بازار موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد.

سود این بازار نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای اشخاص حقوقی و حقیقی قابل خرید و فروش است.

بورس اوراق بهادار:

یکی از انواع بازار در ایران بورس اوراق بهادار تهران می باشد.در این بازار سهام شرکت‌ ها و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش می­‌شوند و بیشتر سرمایه‌ گذاران بازار، در این بخش از بازار فعال هستند. در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران تهیه شد. لایحه تشکیل آن در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد و در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار کرد.

مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران :

1. برخورداری از معافیت مالیاتی
2. سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
3. کاهش ریسک نقدینگی
4. ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
5. سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
6. افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
7. تعیین ارزش سهام شرکت
8. سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
9. افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

فرابورس:

در ایران، فرابورس از پاییز سال ۱۳۸۸ وارد میدان شد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس، سازمان‌دهی شرکت‌هایی است که می­خواهند وارد بازار سرمایه شوند، اما هنوز شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند.

فرابورس ایران با هدف ایجاد بازاری کارآمد، منصفانه و شفاف، تمهیدات و بسترسازی لازم را در زمینه انتشار سریع و عادلانه اطلاعات با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده تا صاحبان سرمایه با آگاهی و شناخت بیشتر در خصوص انواع اوراق بهادار، درجات ریسک و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار پذیرفته‌شده در این بازار اقدام کنند.

سهام شرکت‌هایی که نتوانسته‌اند به بازار بورس اوراق بهادار راه پیدا کنند، در فرابورس معامله می‌شوند. در واقع قوانین ثبت یک شرکت در فرابورس ساده‌تر از بورس است.

در کشورهای دیگر بازار فرابورس برای خرید ‌و‌ فروش سهام شرکت‌هایی است که شفافیت کافی ندارند یا سودآوری آن‌ها به مراتب کمتر از بازار بورس است.

“دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل‌وانتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران (شرکت سهامی عام)” مصوب ۱۳۸۸ فعالیت این رکن بازار سرمایه را در قالب چند بازار مجزا به نام‌های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه بیان کرده است. در حال حاضر این بازارها به لحاظ طی کردن فرایند پذیرش باهم متفاوت هستند و پذیرش سهام شرکت‌های سهامی عام صرفاً در بازارهای اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. متقاضی پذیرش در صورت دارا بودن شرایط پذیرش، باید تقاضای پذیرش خود را دریکی از این بازارها به فرابورس ارائه کند.

کارکرد بورس‌های اوراق بهادارو کالا و ارز:

بورس علاوه بر افزایش سرمایه سهامدارانی که در خرید سهام دقت لازم را دارند و از سرمایه گذاری خویش بهره مند می‌گردند مزایا و کارکرد‌های وسیع و اثر گذار زیادی دارد که در ذیل اشاره می‌گردد:

کنترل نقدینگی درجامعه، بازار بورس یک فرصت سرمایه گذاری مطلوب برای سرمایه گذاران با سرمایه‌های اندک ایجاد می‌کند و زمینه توزیع عادلانه ثروت را مهیا می‌کند.

معرفی انواع بازار بورس در ایران

در چند سال اخیر بحث بورس نه تنها بین سرمایه‌گذاران مالی که بین عموم مردم داغ و پرهیاهو بوده است. احتمالا شما نیز در این بحث‌ها بوده‌اید. اما آیا تعریف بورس را می‌دانید؟ می‌دانید انواع بورس وجود دارد؟ شاید بگویید بورس یک نهاد، سازمان‌یافته است که از جمله نهادهای عمده و اساسی در بازار سرمایه به حساب می‌آید. در ادامه با ما همراه باشید تا تعریف ساده‌ای از بورس ارائه کنیم.

بورس در ایران

وقتی از واژه بورس و انواع بورس استفاده می‌کنیم، آنچه در ذهن همه شکل می‌گیرد همان بورس اوراق بهادار است. اما لازم است بدانید که بورس ایران تنها مختص به این بازار نیست. انواع بورس در ایران به چهار دسته تقسیم می‌شود:

البته در دسته بندی انواع بورس، نوع دیگری از بورس با عنوان بورس ارز نیز وجود دارد. خرید و فروش پول‌های خارجی در بورس ارز انجام می‌شود که البته هنوز پای این نوع بورس به بازار ایران باز نشده است.

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار یک بازار رسمی و دائمی است. در این بورس دسته‌ای از ابزارهای مالی مثل سهام شرکت‌ها و واحدهای تولیدی، تجاری و خدماتی، اوراق مشارکت و دیگر اوراق بهادار مورد معامله قرار می‌گیرد. بورس اوراق بهادار مهم‌ترین و اصلی‌ترین بخش بازار سرمایه است.

هر شرکت با نماد بورسی که دارد در تابلوی بورس ظاهر می‌شود و سهام آن در ساعات کاری بازار سرمایه مورد معامله قرار می‌گیرد. شرکت‌های پذیرفته شده و شرکت‌های فعال در بورس به دو دسته “تولیدی” و “سرمایه‌گذاری” تقسیم می‌شوند. شرکت‌های تولیدی با هدف تولید کالای خاصی فعالیت می‌کنند و در گروه صنایع فعال در بورس قرار می‌گیرند. شرکت های دسته سرمایه‌گذاری، نهادهای مالی هستند که کار واسطه گری مالی را انجام می‌دهند. مثل بانک ها، شرکت های تامین سرمایه، هلدینگ‌ها و…

بورس اوراق بهادار خود به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌شود. سازمان بورس سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را بر اساس برخی معیارها به دو دسته بازار اول و بازار دوم تقسیم می‌کند. معیارهایی مثل حداقل مبلغ سرمایه ثبت شده، حداقل درصد سهام شناور، عدم وجود زیان انباشته، حجم معاملات، حداقل قیمت بازار سهام، درصد حقوق صاحبان سهام، تعداد سهامداران و…شرکت‌هایی که بر اساس این معیار ها وضعیت مساعدی دارند در دسته بازار اول بورس قرار می‌گیرند.

برای آموزش بهتر بورس، ما در مقاله شاخص بورس و ریسک و بازدهی سرمایه‌گذاری در بورس به توضیح برخی از مفاهیم مهم بورس پرداخته‌ایم.

بورس کالا

یکی دیگر از انواع بورس در ایران بورس کالاست. بورس کالا یک بازار متشکل و سازمان‌یافته است که بر محور معامله کالا فعالیت می‌کند. هدف اصلی بورس کالا ایجاد بازاری رقابتی و سازمان‌یافته برای قیمت‌گذاری و تسهیل معاملات نقدی و آتی کالا به گونه‌ای شفاف‌سازی شده است. معاملات در این بورس براساس سازوکار عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.

در این بازار صاحبان کالا، کالای مورد معامله خود را عرضه می‌کنند. کارشناسان طی ساز و کار مشخصی کالای عرضه‌شده را قیمت‌گذاری کرده و به خریداران ارائه می‌کنند. کالای مورد معامله در این بورس معمولاً مواد خام، مواد اولیه و فراوری نشده هستند. کالاهایی مثل زعفران، زیره، پسته، گندم، شکر و… در بورس کالا ابزارهای مختلفی مثل سلف استاندارد، گواهی سپرده کالایی، قراردادهای اختیار معامله، قراردادهای آتی و … معامله می‌شوند.

هم چنین در این بورس عرضه صندوق‌های کالایی صورت می‌گیرد. این صندوق‌ها اغلب صندوق‌های طلا یا زعفران هستند که واحدهای آن‌ها به شکل ETF در بورس معامله می‌شود.

بورس کالا خود به دو بازار فیزیکی و مشتقه تقسیم می‌شود.

فیزیکی: در این بازار معامله بر سر کالا صورت می‌گیرد

مشتقه: اوراق مشتقه اوراقی هستند که ارزش خود را از دارایی‌های دیگر می‌گیرند. در بازار مشتقه بورس کالا، معاملات بر سر ابزاری مثل گواهی سپرده کالایی که انواع بازار سهام براساس ارزش هر کالا منتشر می‌شود؛ صورت می‌گیرد. مثل گواهی سپرده کالایی سکه، زعفران و…

بورس انرژی

بورس انرژی همچون بورس کالا یک بازار سازمان یافته است که بر محور معامله کالا فعالیت می‌کند. اما اصلی‌ترین تفاوت این‌جاست که در بورس انرژی حامل‌های انرژی و اوراق مبتنی بر آن‌ها جانشین کالای مورد معامله در بورس کالا می‌شوند. به عبارت دیگر این بازار مختص به محور حامل‌های انرژی مثل نفت و مشتقات آن، برق، گاز و انواع آن، زغال سنگ و… است.

بورس انرژی به دو دسته مشتقه و فیزیکی تقسیم می‌شود.

بازار فیزیکی: در این بازار معامله بر سر حامل‌های انرژی مثل برق، نفت و گاز صورت می‌گیرد.

بازار مشتقه: اوراق مشتقه از حامل‌های انرژی ابزار این بازار هستند. قرارداد‌های سلف موازی، قرارداد آتی، قرارداد اختیار معامله از ابزارهای سرمایه‌گذاران حقیقی در این بازار امکان معامله ندارند.

فرابورس

یکی از شناخته‌شده‌ترین انواع بورس ایران، فرابورس است. شرکت‌های بازمانده از قوانین و ضوابط بازار بورس می‌توانند سهام خود را در فرابورس عرضه کنند. در واقع فرابورس شکل تسهیل شده‌ای از بورس است. امکان عرضه سهام را به شرکت‌هایی که اعتبار، سرمایه، سود‌آوری یا شفافیت کمتری دارند؛ می‌دهد.

فرابورس خود متشکل از شش بازار با عنوان بازار اول، دوم، سوم، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط ( SME) و بازار پایه است.

شرایط و قوانین لازم برای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس آسان‌تر از شرایط لازم برای پذیرش در بورس است. به همین ترتیب شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس راحت‌تر از بازار اول و در بازار سوم راحت‌تر از بازار دوم است. طبق تعریف:

بازار اول فرابورس

بازاری که بیشتر سهام پذیرفته شده در فرابورس را به خود اختصاص داده است. این بازار از لحاظ حداقل سرمایه ثبت شده، سهام شناور، تعداد سهامدارن و شفافیت اطلاعاتی شرایط پذیرش آسان‌تری نسبت به بورس دارد. این بازار ریسکی کمتر از بازار‌های دیگر فرابورس دارد اما به طبع نسبت به معاملات در بازار بورس ریسک بیشتری دارد.

بازار دوم فرابورس

بازاری که مختص به سهام شرکت‌های سهامی عام است. شرایط پذیرش آسان‌تری نسبت به بازار اول فرابورس دارد. به طور مثال شرکت‌های تازه تاسیس و شرکت‌هایی که حداقل تعداد سهامداران لازم را ندارند می‌توانند در این بازار پذیرش شوند و سهام خود را عرضه کنند. معاملات در این بازار ریسکی به مراتب بیشتر از ریسک بازار اول دارد و به افراد محافظه کار پیشنهاد نمی‌شود.

بازار سوم فرابورس

به بازار سوم بازار عرضه هم می‌گویند. اوراق بهادار مختلف که از شرایط پذیرش از بورس و چه بسا فرابورس جا مانده‌اند در این بازار عرضه می‌شود. بلوک سهام شرکت‌های سهامی، حق تقدم خرید این سهم‌ها، واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری پذیرفته نشده در فرابورس، اوراقی مثل اوراق مشارکت، رهن و اجاره، سهام بی‌نام شرکت‌های سهامی عام و حتی سهام شرکت‌هایی که در مرحله تاسیس هستند در این بازار معامله می‌شوند. معاملات در این بازار ریسک بالایی دارد و تنها به افراد جسور پیشنهاد می‌شود.

در بازار پایه، سهام شرکت‌های سهامی عامی که نزد سازمان بورس و اوراق بهادار ثبت شده‌اند و امکان پذیرش در هیچ‌یک از بازارهای بورس یا فرابورس را ندارند، منتشر می‌شود.

بازار پایه

بازار پایه با دیگر بازارهای فرابورس تفاوت دارد. شرکت‌های پذیرفته شده در این بازار سه دسته هستند.

1. شرکت‌هایی که قصد پذیرش در بازار بورس یا فرابورس را ندارند اما چون مایل به انتشار اوراق هستند و انتشار اوراق بدون کسب مجوز از سوی سازمان بورس ممکن نیست، این شرکت‌ها وارد بازار پایه می‌شوند.
2. شرکت‌هایی که سابق در بورس یا فرابورس پذیرفته شده‌اند اما بنا به دلایلی تنزل پیدا کرده‌اند (صلاحیت پذیرش در بورس را از دست داده اند).
3. شرکت‌هایی که سازمان آن‌ها را ثبت کرده است اما نه در رده شرکت‌های پذیرفته شده در بورس قرار می‌گیرند نه در بازارهای فرابورس.

بازار پایه به سه دسته زرد، نارنجی و قرمز طبقه بندی می‌شود. این بازارها براساس شرایط پذیرش، دامنه نوسان قیمت سهام باهم تفاوت دارند.

بازار پایه زرد

• شرکت‌ها با هریک از شرایط زیر در تابلوی زرد پذیرفته می‌شوند:
• شرکت‌هایی که کمتر از 100 روز تاخیر در ارائه اطلاعات لازم جهت افشا دارند.
• شرکت‌هایی که سابقه عدم ارائه صورت‌های مالی آن‌ها بیشتر از 2 بار نباشد.
• دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های تابلو زرد بازار پایه مثبت ۳ درصد و منفی ۲ درصد در روز است.

بازار پایه نارنجی

• شرکت‌ها با هریک از شرایط زیر در تابلوی نارنجی پذیرفته می‌شوند:
• شرکت‌هایی که بر حسب ضوابط در رده شرکت‌های دسته زرد و قرمز قرار نمی‌گیرند.
• حسابرس مستقل یا بازرس قانونی نسبت به صورت‌های مالی این شرکت‌ها نظر مردود یا عدم اظهارنظر اعلام کند.
• دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های تابلو نارنجی مثبت و منفی ۲ درصد است.

بازار پایه قرمز

شرکت‌ها با هریک از شرایط زیرعضو تابلوی قرمزهستند:

• شرکت‌های ورشکسته
• شرکت‌هایی که به دستور مراجع منحل شده‌اند.
• شرکت‌هایی که حداقل سه سال است صورت مالی حسابرسی شده ارائه نکرده‌اند.
• دامنه نوسان قیمت سهام شرکت‌های تابلو قرمز مثبت و منفی ۱ درصد است

نکته جالب در خصوص بازارهای پایه حراج‌های معاملاتی هفتگی است. دوشنبه هر هفته از ساعت 12 تا 12:30 حراج معاملاتی در بازار پایه را شاهد هستیم. منظور از حراج تغییر دامنه نوسان در این بازار است. طی این حراج دامنه نوسان قیمت سهام هر سه بازار زرد و نارنجی و قرمز 2 برابر می‌شود. در نتیجه قیمت سهام پذیرفته شده در بازار زرد می‌تواند 6 درصد، در بازار نارنجی 4 درصد و در بازار قرمز 2 درصد افزایش یا کاهش پیدا کند.

بازار ابزارهای نوین مالی

کلیه ابزارهای مالی به غیر از سهام و حق تقدم خرید سهام در این بازار معامله می‌شود. ابزارهایی از قبیل اوراق مشارکت، رهن، اجاره، صکوک، گواهی سپرده بانکی

بازار شرکت‌های کوچک و متوسط ( SME)

SME مخفف small and medium-sized enterprises به معنای بنگاه‌های کوچک و متوسط ، نام بخش جدیدی از فرابورس است. بازار شرکت‌های کوچک و متوسط امکان عرضه سهام را به شرکت‌های نوپا و تازه تاسیس که سابقه فعالیت چندانی ندارند و قصد دارند از طریق سهام تامین مالی دارند؛ می‌دهد.

پذیرش شرکت‌ها در این بازار مستلزم داشتن شرایطی مثل شرایط شرکت‌های پذیرفته شده در بورس و بازارهای اول و دوم و سوم فرابورس نیست. نوپا و کوچک بودن این شرکت‌ها باعث شده تا طرح‌هایی که برای آینده دارند از سوی بورس مورد بررسی قرار بگیرد. نه معیارهایی مثل میزان سودآوری‌، حجم معامللات، حداقل سرمایه و…

کلام آخر

ساعت کاری معامله در بورس روزهای شنبه تا چهارشنبه (به غیر از روزهای تعطیل رسمی) از ساعت 9 تا 12:30 است. ثبت سفارش و پیش گشایش بازار از ساعت 8:30 تا 9 صورت می‌گیرد.

سایت شرکت مدیریت فناوری تهران مهم‌ترین سایت در حوزه بازار سرمایه است. هدف این سایت اطلاع‌رسانی لحظه‌ای و با‌کیفیت به سرمایه‌گذاران و کلیه فعالان بازار سرمایه است. با مراجعه به این سایت شما می‌توانید آخرین تغییرات هر یک از بازارها را مشاهده کنید.

آنچه گفتیم شرحی از انواع بورس در ایران بود. شرط معامله در بازار بورس ثبت نام در سجام، داشتن کد بورسی و عضویت در کارگزاری است. برای شزوع سرمایه‌گذاری مقاله ورود به بورس را بخوانید.

انواع بازار سهام

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / بررسی و معرفی انواع بازار بورس در ایران

بررسی و معرفی انواع بازار بورس در ایران

در این مطلب قصد داریم شما را با انواع بازار بورس در ایران که شامل بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ،بورس کالا و بورس انرژی می شود، آشنا کنیم.

بسیاری از افراد درک روشنی از بازار بورس ندارند و نمی دانند که بورس چیست؟ در واقع بورس به بازاری گفته می شود که در آن به خرید و فروش سهام یا هر نوع اوراق بهادار یا کالا پرداخته می شود.

انواع بازار بورس در ایران

بازار بورس ایران از نظر ماهیت به ۴ دسته زیر تقسیم می شوند.

1. بورس اوراق بهادار تهران
2. فرابورس
3. بورس کالا
4. بورس انرژی

بورس اوراق بهادار تهران

یکی از انواع بازار بورس در ایران بورس اوراق بهادار تهران می باشد. بورس اوراق بهادار تهران بازار رسمی، متشکل و خودانتظام در بازار سرمایه انواع بازار سهام ایران است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها و اوراق بهادار تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود و تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت می‌گیرد.

در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه شد. لایحه تشکیل بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد و در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار کرد.

از مهم‌ترین مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران به موارد زیر می‌توان اشاره کرد:

1. سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
2. کاهش ریسک نقدینگی
3. برخورداری از معافیت مالیاتی
4. تعیین ارزش سهام شرکت
5. سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
6. افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
7. سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
8. ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
9. افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

بازار فرابورس

یکی دیگر از انواع بازار بورس در ایران، بازار فرابورس می باشد که به بازار اول و دوم و پایه (الف ٬ ب و ج) و بازار سوم تقسیم می شود. فرابورس ایران بازاری می باشد که سهام شرکت‌هایی که بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند مورد دادوستد قرار می‌گیرد.

در کشور های تراز اول جهان بازار فرابورس برای معاملات سهام شرکت هایی است که دارای عدم شفافیت مناسب و کافی، سودآوری نامناسب و… است که معاملات آن طبق توافق خریدار و فروشنده انجام می شود شرکت های بازار بر اساس ریسک سرمایه گذاری ٬ شفاف بودن صورت های مالی و میزان بدهی و… در یکی از بازار های الف ٬ ب و ج قرار می گیرند.

فرابورس ایران با هدف ایجاد بازاری کارآمد، منصفانه و شفاف، تمهیدات و بسترسازی لازم را در زمینه انتشار سریع و عادلانه اطلاعات با همکاری سازمان بورس و اوراق بهادار انجام داده تا صاحبان سرمایه با آگاهی و شناخت بیشتر در خصوص انواع اوراق بهادار، درجات ریسک و سایر شاخصه‌های مهم، به سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار پذیرفته‌شده در این بازار اقدام کنند.

«دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل ‌و انتقال اوراق بهادار در فرابورس ایران (شرکت سهامی عام)» مصوب ۱۳۸۸ فعالیت این رکن بازار سرمایه را در قالب چند بازار مجزا به نام‌های بازار اول، دوم، سوم، پایه، بازار ابزارهای نوین مالی، بازار شرکت‌های کوچک و متوسط و بازار مشتقه بیان کرده است.

در حال حاضر این بازارها به لحاظ طی کردن فرایند پذیرش باهم متفاوت هستند و پذیرش سهام شرکت‌های سهامی عام صرفاً در بازارهای اول و دوم و پذیرش سایر اوراق بهادار صرفاً در بازار ابزارهای نوین مالی صورت می‌پذیرد. متقاضی پذیرش در صورت دارا بودن شرایط پذیرش، باید تقاضای پذیرش خود را دریکی از این بازارها به فرابورس ارائه کند.

برخی از مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس عبارت‌اند از:

1. تأمین مالی آسان و ارزان
2. افزایش نقد شوندگی سهام
3. بهره‌مندی از معافیت مالیاتی شرکت‌های پذیرفته‌شده در فرابورس
4. نقل‌وانتقال سهام به‌صورت آسان- سریع و کم‌هزینه
5. شفافیت و اعتبار قیمت سهام به‌واسطه مبادله در فرابورس
6. اطلاع‌رسانی هماهنگ و عادلانه به سرمایه‌گذاران بالفعل و بالقوه
7. بهره‌گیری از امکان وثیقه گذاری سهام و اخذ ساده‌تر تسهیلات بانکی
8. معرفی شرکت و محصولات به طیف وسیعی از قشرها جامعه و افزایش اعتبار شرکت

تجزیه و تحلیل بازار الف ،ب ، ج

بازار پایه ج پایین ترین سطح شرکت های فرابورس می باشد که طبق معیارهای تعریف شده شرکت فرابورس دسته بندی شده اند. سهم های این بازار بدون دامنه نوسان معامله می شوند.

سرمایه گذاری در سهم های بازار ج توصیه نمی شود مگر برای افرادی که رانت دارند چون سفته بازی در بازار ج زیاد است و برای افرادی که رانت ندارند این بازار بسیار پر ریسک است.

بازار ب دارای دامنه نوسان ۱۰ درصدی می باشد. بازار ب نسبت به ج از شرایط بهتری برخوردار است ولی با این وجود باز هم پیشنهاد می دهیم در این بازار هم اگر رانت و تجربه کافی ندارید معامله نکنید.

بازار الف که بیشتر سهم ها در این بازار هستند و بیشتر معامله گران در این بازار فعال اند. در بازار الف دامنه نوسان ۵ درصد است و در این بازار سفته بازی به مراتب بسیار کمتر است و می توان با اعتماد بالایی در این بازار سهام خرید و فروش کرد.

در کل به معامله گرانی که رانت و یا تجربه کافی ندارند پیشنهاد می دهیم در بازار پایه ب و ج به هیچ عنوان معامله نکنند. بازار الف بسیار شفاف و برای معامله گری امن می باشد.

در فرابورس موارد دیگر مالی نیز معامله می شود که به عنوان بازار های نوین مالی و بازار های مشتقه مالی عنوان می شوند مانند اوراق با درآمد ثابت ،تسهیلات مسکن و ….

معاملات بازارهای فرابورس دامنه نوسان های متفاوتی دارند. شرکت فرابورس نیز همانند بورس بصورت سهامی قابل خرید و فروش است و با نماد فرابورس در بازار معامله می شود. سود این شرکت از کارمزد معاملات زیر نظر فرابورس حاصل می شود.

بازار بورس کالا

سومین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس کالا می باشد. بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان این بازار، به خریداران عرضه می‌شود.

سهام شرکت بورس کالا نیز با نماد معاملاتی کالا در بازار قابل خرید و فروش است و درآمد آن حاصل از کارمزد معاملات کالایی تحت نظر این شرکت است.

معاملات در این بازار بصورت نقد،نسیه و سلف برای انواع محصولات کشاورزی و صنعتی انجام می شود و به بازار های فیزیکی،فرعی،مشتقه و مالی تقسیم می شود که هرکدام نیز بخش های متفاوتی دارند تا کالاهای پذیرفته شده در بورس کالا را در خود جای دهند.

سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران در شهریورماه سال۸۲ به‌عنوان اولین بورس کالای کشور فعالیت خود را آغاز کرد و پس‌ ازآن نیز سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی در شهریورماه سال ۸۳ شروع به فعالیت کرد. شرکت بورس کالای ایران نیز به‌موجب ماده ۵۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک شرکت جدید و کاملاً مستقل از سازمان‌های کارگزاران بورس فلزات و بورس کالای کشاورزی، پس از پذیره‌نویسی در چهار گروه سهامداری و برگزاری مجمع عمومی از ابتدای مهرماه سال ۱۳۸۶ فعالیت خود را آغاز کرد.

بدین ترتیب، هم‌اکنون بورس کالای ایران باتجربه‌ای بیش از ۱۰ سال، به دادوستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه ازجمله قراردادهای آتی مشغول است.

انواع بازارها، قراردادها و اوراق قابل معامله در بورس کالای ایران عبارت‌اند از :

قراردادی است که بر اساس آن، پرداخت‌ بهای کالای مورد معامله و تحویل آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای انجام می‌شود.

قراردادی است که بر اساس آن، کالا باقیمت معین درزمانی مشخص در آینده تحویل گردیده و بهای آن در هنگام معامله و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قراردادی است که بر اساس آن، کالا در هنگام معامله تحویل و بهای آن در تاریخ سررسید و بر اساس دستورالعمل تسویه و پایاپای پرداخت می شود.

قراردادی است که فروشنده بر اساس آن متعهد می‌شود در سررسید معین، مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الآن تعیین می‌کنند بفروشد و در مقابل طرف دیگر قرارداد متعهد می‌شود آن کالا را با آن مشخصات خریداری کند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین نزد اتاق پایاپای بگذارند و متعهد می‌شوند متناسب با تغییرات قیمت آتی، وجه تضمین را تعدیل کنند و اتاق پایاپای از طرف آنان وکالت دارد متناسب با تغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند.

قراردادی است که بر اساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم کند.

خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری‌شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد موضوع مواد ۲ و ۳ دستورالعمل اجرایی معاملات سلف استاندارد، به فروش رساند. قرارداد مذکور نیز در این دستورالعمل به‌اختصار قرارداد سلف استاندارد نامیده می‌شود.

قرارداد اختیار معامله قراردادی است که در آن‌یک طرف، اختیار(حق) خرید و یا فروش کالایی را از طرف دیگر خریداری می‌کند. قرارداد اختیار معامله به دو نوع کلی اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. در هرکدام از این دو نوع قرارداد، دو طرف خریدار و فروشنده با یکدیگر وارد معامله می‌شوند.

بر اساس مصوبه شورای عالی بورس و اوراق بهادار گواهی سپرده کالایی اوراق بهاداری است که مؤید مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی کالا است و پشتوانه آن قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تائید بورس صادر می‌گردد.

بازار بورس انرژی

آخرین نوع از انواع بازار بورس در ایران بورس انرژی می باشد. بورس انرژی بازاری است که در آن حامل‌های انرژی با محصولات برق، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین حامل‌های انرژی، خریدوفروش می‌شود.

بورس انرژی با ۶ سال سن جوان ترین بازار بورس در ایران محسوب می شود. بورس انرژی بازاری است که در آن هر کالایی که پایه انرژی داشته باشد، قابلیت معامله دارد. بنابراین این بورس به‌نوعی دومین بازار کالای متشکل کشور نیز محسوب می‌شود.

دارایی‌های قابل معامله در این بازار هم شامل دارایی‌های فیزیکی و هم شامل دارایی‌های مالی از قبیل ابزارهای مشتقه مبتنی بر انرژی خواهد بود. بنابراین امکان معامله نفت، گاز، بنزین، نفت کوره، برق و نیز ابزارهای مشتقه مبتنی بر آن‌ها (شامل اوراق سلف موازی) در این بازار وجود دارد.

این امر با توجه به ویژگی‌های کشور و برخورداری از منابع غنی انرژی اهمیت زیادی دارد خصوصاً آنکه یکی از کارکردهای مهم این بورس موضوع صادرات و فروش انرژی به کشورهای همسایه است که بحث کشف قیمت در آن اهمیت زیادی دارد.

سود این بورس نیز حاصل از کارمزد معاملات بخش های انرژی است و سهام آن برای اشخاص حقوقی و حقیقی قابل خرید و فروش است.

هدف از تهیه این مقاله بررسی انواع بازار بورس در ایران می باشد و علاوه بر مطالب و موارد ذکر شده این روز های اخباری مبنی بر روی کار آمدن بازاری جدید در بازار بورس ایران تحت انواع “بورس املاک” بگوش می رسد.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

بورس چیست؟

اگر سرمایه کم یا درشتی دارید و طبق توصیه دوستان و آشنایان یا شنیده‌های خود، تصمیم گرفته‌اید در بورس ایران سرمایه‌گذاری کنید ، احتمالا پیش از هر چیزی درباره ماهیت بورس و شرایط ورود به آن، سوالاتی دارید. بورس چیست و سرمایه گذاری در آن چه شرایطی دارد؟ در ادامه با تعریف بازار بورس و انواع آن آشنا خواهید شد و مهمترین سوالات در خصوص بازار بورس را پاسخ می‌دهیم.

تاریخچه پیدایش بورس در جهان

چیزی که باعث شد بازار بورس برای نخستین بار در سطح جهانی شکل بگیرد، تقسیم کردن سود و زیان یک کسب و کار میان شرکای آن بود. به این صورت، فعالیت‌های آن کسب و کار شکل عمومی‌تری پیدا کرده و هر آن چه عایدی یا زیان‌دهی داشت، بین شرکا تقسیم می‌گردید. این شکل از اقتصاد، باعث می‌شد تا رشد سازمانی بهتری ایجاد شده و زمینه فعالیت برای کسب‌وکارها گسترده‌تر گردد .

جالب است بدانید که بورس برای اولین بار در کشور بلژیک متولد شد و زمان نخستین پیدایش آن به قرن 15 میلادی باز می‌گردد. محل نخستین تجمع بورسی نیز مقابل ملک واندر بورس، یکی از اشراف بلژیکی بود و همان‌طور که می‌بینید واژه بورس، نام خود را از این شخص گرفته است. در ابتدا، معاملات بسیار نامنظم و بدون ضابطه بود و افراد با تجمع در این مکان به خرید و فروش می‌پرداختند، اما رفته رفته بورس قرن پانزدهمی شکل جدی‌تری به خود گرفته و ورود به آن نیز ضابطه‌مند شد .

تاریخچه پیدایش بورس در ایران

اما بهتر است بدانید بورس ایران چیست و از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟ تاریخ تاسیس بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی باز می‌گردد، یعنی زمانی که ران لوترفلند بلژیکی اساس و پایه این بازار را در ایران بنا نهاد. البته پس از آن جنگ جهانی دوم، پیش‌آمد و تحولات و تنش‌های داخلی کشور اجازه نداد تا این نوزاد تازه متولد شده، جان بگیرد. ماجرای بورس ایران به 25 سال بعد موکول شد و در سال 1341، حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و. اساسنامه نخستین بازار بورس ایران تشکیل شده و تنظیم گردید. باز هم بلژیکی ها برای راه اندازی بازار بورس ایران، به کمک درآمده و در سال 1345 هجری شمسی، به صورت رسمی و قانونی بورس اوراق بهادار ایران تاسیس گردید. نخستین معامله و شروع فعالیت به تاریخ 15 بهمن سال 1346 هجری شمسی انجام پذیرفت، این معامله بورسی نیز روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بود .

از آن زمان تا به امروز شکل فعالیت شرکت‌های حاضر در بورس و نیز فعالیت تالار بورس و سهامداران آن، متحول شده و به ویژه طی چند سال اخیر شکل پیشرفته‌تری را به خود گرفته است. روز به روز فعالیت در بورس ساده‌تر شده و افراد با سهولت بیشتری قادر به انجام معاملات روزمره در این بازار گسترده و هیجان‌انگیز هستند .

با این حساب برای ورود به این بازار می‌دانید که به یک سازمان دارای عقبه سنگین و کاملا تاریخی، منطبق بر شرع و قانون جمهوری اسلامی ایران قدم می‌گذارید. قوانین و مقررات این بازار با جزئیات در سایت سازمان بورس اوراق بهادار www.seo.ir قابل مشاهده و پیگیری است .

تعریف بازار بورس

بازار به جایی گفته می‌شود که در بستری فیزیکی یا اینترنتی، خرید و فروش یا اصطلاحا معاملات صورت می‌گیرد. در بازار بورس (Stock Market) بستری فراهم شده است که خریداران و فروشندگان، کالا، سهم یا ارز را معامله کنند.

بازار بورس در زمان‌های مختلف، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. ممکن است گاهی اوقات روندی نزولی در پیش بگیرد که اصطلاحا به آن بازار خرسی می‌گویند و اگر روند بازار صعودی باشد به آن بازار گاوی خواهند گفت.

انواع بازار بورس

تصور عموم از بازار بورس، همان بازار بورس اصلی است؛ اما لازم به ذکر است که چندین نوع بازار بورسی وجود دارد که در زیر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم .

بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار تهران، همان بازار مادر بورس است که در آن اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به خرید و فروش گذاشته میشود و سهامدارانی حقیقی و حقوقی در آن حضور دارند. در بازار بورس اوراق بهادار، دو گروه از مردم به منظور تامین منافع یکیدیگر و بر اساس قوانینی، دست به معامله می‌زنند.

بازار فرابورس ایران

بازار فرابورس ایران، پس از بازار بورس اوراق بهادار تهران شکل گرفته است و یک نمونه کپی شده از این بازار با شرایطی ساده‌تر و زمینه عملکرد بهتر به نظر می‌رسد. اگر چه این بازار نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد، اما قوانین آن کمتر سختگیرانه بوده و شرکت ها برای ورود به آن و ارائه سهام خود، مراحل ساده تری را پشت سر می‌گذارند .

بورس کالای ایران

بورس کالای ایران نیز طبق نامگذاری آن محل خرید و فروش کالا و معاملات بر پایه آن است. در این بورس به طور معمولات فلزات ارزشمند، محصولات پتروشیمی و کشاورزی و . معامله می‌شوند. این بورس نیز از بازارهای پویای کشور به شمار می‌رود .

بورس انرژی ایران

بورس انرژی، نوپاترین بازار بورس در کشور ما است که معاملات انواع انرژی از جمله برق، محصولات شیمیایی و پتروشیمی در آن صورت می‌گیرد .

بورس ارز

همان طور که می توان از نام آن حدس زد، بازار بورس ارز، بازاری جهانی است که در آن معاملات ارزی و جا به جایی میان ارزها صورت می‌گیرد و با توجه به نرخ ارز، باید انتظار داشته باشیم که اعداد و ارقام بزرگی جا به جا شود. بزرگترین اعضای بازار بورس ارز، بانک ها و موسسات مالی هستند ولی نمی توان شرکت ها و یا حتی مردم عادی را از این دایره بیرون دانست. البته لازم به ذکر است که این بورس در حال حاضر در این فعال نیست.

ساعت کاری بازار بورس

ساعت کار بازار بورس ایران از شنبه تا چهارشنبه از 8:45 صبح تا 12:30 ظهر است. بازار بورس ایران در روزهای پنجشنبه و جمعه و همچنین تعطیلات رسمی که در تقویم آورده شدند، تعطیل است. همچنین لازم به ذکر است که ساعت ثبت سفارش در سال 1400، 8:45 صبح است.

تعداد شرکتها و سهامداران در بازار سهام

در سال 1400 تعداد افرادی که دارای کد بورسی هستند به بیش از 55 میلیون نفر رسید که در مقابل جمعیت 85 میلیون نفری ایران، رقم بالایی به حساب می‌آید.

تفاوت بازار پول و بازار سرمایه چیست؟

• بازار پول به بازار حاکم معاملات پولی و نقدی یا بر پایه دارایی‌هایی که نقد‌شوندگی کوتاه مدت دارند، اطلاق می گردد. ریسک در این بازار بسیار محدود و کوچک بوده و سرعت نقد شدن دارایی بسیار بالا است. (به طور معمول نقدشوندگی و رسیدن به سود تعریف شده در این بازار باید کمتر از 1 سال باشد)

1. اسناد خزانه از جمله ابزار معاملاتی بازار پول هستند که به وسیله دولت ارائه شده و تاریخ سررسید آن‌ها کمتر از 1 سال است. به علاوه خرید این اسناد و فروش به وقت سررسید آن‌ها، نیز از ریسک بسیار کمی برخوردار است .
2. پذیره‌نویسی بانکی نوعی دیگر از معاملات در بازار پول است. پذیره نویسی انواع بازار سهام به واقع واسطه گری بانک با ارائه پذیرش بانکی است که بین دو سوی معامله قرار گرفته و اعتبار پرداخت در ازای دریافت کالا ایجاد می کند .
3. اوراق تجاری گروه دیگری از ابزار بازار پول هستند که به شکل از پیش تعریف شده ای، سررسید آن ها کمتر از 270 روز باید باشد. این اوراق توسط شرکت های مختلف ارائه شده و به منظور تامین نقدینگی برای شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. به صورت عرف این اوراق توسط بانک های به فروش رسیده و بازخرید و پرداخت سود آن نیز از همان طریق انجام می پذیرد .

معمولا سپرده گذاری عموم مردم در تمام انواع سرمایه‌گذاری در بازار پول است که ایرانی‌ها هم علاقه زیادی به آن دارند. این شکل از سرمایه‌گذاری کم ریسک، با سپرده کردن مبلغی پول در یک بانک یا موسسه سرمایه‌گذاری و دریافت سود ماهیانه به شرط پایداری اصل پول، صورت می‌گیرد. هیچ ریسکی در این شکل از سرمایه گذاری بانکی وجود ندارد، اما با کاهش نرخ سودهای بانکی، سپرده‌گذاری جذابیت سابق خود را از دست داده است و مردم به دنبال بازار سودآور دیگری برای درآمدزایی از نقدینگی خود هستند .

• در بازار سرمایه با سهام شرکت‌ها به شکل سهام عادی یا ممتاز، اوراق قرضه و اوراق مشارکت روبرو هستید. در معاملات بازار سرمایهف سهامداران از شرکت‌ها و شخصیت‌های حقوقی بزرگ تا ریزترین شخصیت‌های حقیقی و مردم عادی هستند و بعد نظارتی نیز از هر دو سوی این اعضا صورت می‌گیرد. ریسک‌پذیری در بازار سرمایه به مراتب بالاتر است و اعضای این بازار در سود و زیان شرکت‌های ارائه‌دهنده سهام، شریک خواهند بود. در حالی که شکلی از سرمایه‌گذاری در بازار پول مانند سپرده‌گذاری، فارغ از سود یا زیان فعالیت اقتصادی بانک، سود ماهیانه شخص را تامین خواهد ساخت .

نکته : با تمام ریسک ورود و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه میزان سودآوری در بازارهایی مانند بازار بورس و اوراق بهادار، بسیار بالاتر از سودی است که می توان از سپرده‌گذاری در بانک ها به دست آورد .

انواع سهام، اوراق قرضه و اوراق مشارکت

• سهام عادی: با خرید سهام عادی به یک عضو از دارندگان سهام آن شرکت تبدیل شده و در سود و زیان فعالیت اقتصادی آن شریک خواهید شد .
• سهام ممتاز: سهام ممتاز، حق و حدود مشخصی ایجاد می‌کند و دارنده آن، در این دایره تعیین شده جزو درآمد شرکت ارائه‌دهنده سهام قرار می‌گیرد .
• اوراق قرضه: با خرید اوراق قرضه، در بازه‌های زمانی تعیین شده، سود دریافت کرده و مبلغ سرمایه‌گذاری شده خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده، باز پس خواهید گرفت .
• اوراق مشارکت: با خرید اوراق مشارکت باید سودی علی الحساب دریافت کرده و سود قطعی و سرمایه اولیه خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده است، دریافت خواهید کرد. با عبور از توصیفات فوق، اکنون اگر خود را آماده و مشتاق برای ورود به بازار بورس می‌بینید، در ادامه به مراحل و نکات مهم جهت ورود به این بازار هیجان‌انگیز و در عین حال سودآور، توجه نمایید .

مزایای سرمایه‌گذاری در بورس

معمولا در بدو ورود به بازار سرمایه، برای افراد این سوال ایجاد می‌شود که مزایای بازار سرمایه چیست؟ در پاسخ به این سوال موارد زیر را مطرح می‌کنیم:

• برای ورود به بازار سهام نیاز به سرمایه زیادی ندارید و حداقل مقدار سفارش در سیستم‌های معاملاتی 500 هزار تومان است.
• در کل سودی که از بازار سرمایه می‌توان به دست آورد بسیار بیشتر از سود بانکی است ولی این امر مستلزم آموزش بورس و ریسک‌پذیری خواهد بود.
• اگر با آموزش و آشنایی کامل وارد بازار بورس شوید، ارزش داراییتان نسبت به تورم حفظ می‌شود.
• قوانین حاکم بر بازار سرمایه، باعث شده است که بستر این بازار امن و کاربردی باشد. علاوه بر این، ناظری به نام سازمان بورس و اوراق بهادار بر فعالیت‌های این بازار نظارت می‌کند.
• قابلیت نقدشوندگی در بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها بسیار بهتر است. در واقع اگر نیاز به خروج پولتان از بازار سرمایه داشته باشید، فقط طی 2 تا 3 روز کاری زمان می‌برد.

نحوه ثبت نام در بورس

با این که روند ثبت نام در بورس برای هر فردی بسیار ساده است، با این حال بعضی از افراد با این مراحل آشنا نیستند. با ثبت نام در سامانه کارگزاری اقتصاد بیدار، علاوه بر دریافت کد بورسی، در سامانه سجام ثبت نام می‌شوید و به صورت آنلاین احراز هویت انجام خواهد شد. مراحل ثبت نام به صورت زیر است:

1. ثبت‌نام در سامانه اقتصاد بیدار
2. احراز هویت
3. دریافت کد بورسی
4. شروع معاملات

سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس

خرید و فروش سهام به صورت مستقیم می‌تواند ریسک‌های زیادی برای معامله‌گران داشته باشد و همچنین زمان زیادی را از ایشان می‌گیرد. راهکاری که سال‌ها در دنیا برای رفع این مشکل و همچنین استفاده حداکثری از بازار بورس ارائه شده، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سبدگردانی و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری از راهکارهای سرمایه گذاری غیر مستقیم است.