تجارت الکترونیکی

• تجارت الکترونیکی زیرمجموعه کسب و کار اینترنتی به حساب می‌آید. در حقیقت E-Business هر نوع کسب و کاری است که فناوری‌های آنلاین را به مدل کسب و کار ادغام می‌کند؛ این در حالی است که E-Commerce زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت تراکنش مالی آنلاین داشته باشد.
• حتی اگر هیچ گونه داد و ستدی صورت نگیرد، استفاده از فناوری‌های آنلاین برای اهداف تجاری، یک کسب و کار اینترنتی را ایجاد می‌کند.

مبانی حقوقی تجارت الکترونیکی

تأثیر اینترنت در تمام سطوح، تحولات زیادی ایجاد نمود از جمله اینترنت در تجارت بین‌الملل بسیار مؤثر واقع شد. ابعاد اقتصادی و جنبه‌های حقوقی این تحول رشته‌های نوینی را در حوزه‌ی علوم اقتصاد، کامپیوتر و حقوق ایجاد نمود و حقوق تجارت الکترونیکی از جمله عرصه‌های نوین این رشته است.; این مقاله تلاش کوچکی است تا ضمن آشنایی با ماهیت و قلمروی تجارت الکترونیکی، نگاهی نیز به برخی ابعاد حقوقی تجارت الکترونیکی داشته باشیم.; در این مقاله با تاریخچه تجارت الکترونیکی، تعریف و اهمیت حقوق تجارت الکترونیک، آشنا می‌شویم. مهم‌ترین حوزه‌ی حقوق تجارت الکترونیکی یعنی قراردادها و مسائل حقوقی مرتبط با آن است که آشنایی با زوایای مختلف آن اعم از پرداخت الکترونیک، اسناد الکترونیکی و امضای دیجیتالی است که به طور تطبیقی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در نهایت با توجه به ظرفیت‌های حقوقی گشورمان، راهکارهای عملی ارائه می‌گردد.;

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.10283102.1387.16.4.2.9

عنوان مقاله [English]

Legal Foundations of Electronic Commerce

One of the important developments during the recent decades has been the emergence of Internet. Its impact has been very vast covering numerous fields including international commerce. The economic dimensions and legal aspects of this innovation created new disciplines in the field of economic sciences, computer and law. Electronic commerce law is among them. The volume of electronic commerce in the world is growing in an unprecedented way.;
This article تجارت الکترونیکی tries to make the reader familiar with the nature and domain of electronic commerce law.;

تفاوت کسب و کار اینترنتی با تجارت الکترونیکی چیست؟

بررسی تفاوت‌ تجارت الکترونیکی و کسب و کار اینترنتی موضوع این مقاله است. بسیاری از افراد دو واژه کسب و کار اینترنتی و تجارت الکترونیک را به جای یکدیگر مورد استفاده قرار می‌دهند؛ این در حالی است تجارت الکترونیکی که این دو فعالیت با یکدیگر تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای دارند. به بیان ساده E-Commerce به خرید و فروش آنلاین اشاره دارد اما کسب و کار اینترنتی به بهره‌گیری از اینترنت و وب برای انجام انواع تراکنش‌ها مربوط می‌شود.

در صورتی‌ که قصد راه‌اندازی یک شرکت مبتنی بر فضای وب را دارید، حتماً باید با تفاوت‌های این دو مطلب را بدانید؛ بنابراین برای کسب اطلاعات جامع در این زمینه در ادامه مقاله با ما همراه باشید.

تجارت الکترونیکی چیست؟

تجارت الکترونیک (E-Commerce) به داد و ستدهایی گفته می‌شود که از طریق شبکه سراسری اینترنت انجام می‌شود. هر دفعه که افراد و شرکت‌ها محصولات و خدماتی را به صورت آنلاین به فروش رسانده یا خریداری می‌کنند، در فرآیند تجارت الکترونیکی شرکت کرده اند. اصطلاح تجارت الکترونیک همچنین شامل فعالیت‌های دیگری نظیر حراج‌های آنلاین، بانکداری اینترنتی، درگاه‌های پرداخت و فروش آنلاین انواع بلیط نیز می‌شود.

انواع تجارت الکترونیکی

تجارت الکترونیک بر اساس طرف‌های شرکت کننده در داد و ستد به 6 نوع مختلف تقسیم بندی می‌شود که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

تجارت شرکت با مصرف کننده (B2C)

تجارت الکترونیک B2C نشان دهنده داد و تجارت الکترونیکی ستد میان شرکت (فروشنده) و مصرف کننده محصول یا خدمت است. این نوع تجارت متداول‌ترین مدل کسب و کار در میان خرده فروشی‌های فیزیکی و آنلاین است.

تجارت شرکت با شرکت (B2B)

در تجارت B2B دو طرف شرکت کننده در داد و ستد کسب و کار یا شرکت هستند؛ به عبارت دیگر در این نوع تجارت یک شرکت محصولات یا خدمات خود را به شرکت دیگر ارائه می‌دهد. این نوع E-Commerce عمدتاً مربوط به حوزه عمده فروشی است و خرده فروشی‌ها از این نوع تجارت الکترونیک استفاده نمی‌کنند.

تجارت مصرف کننده با شرکت (C2B)

تجارت مصرف کننده با شرکت (C2B) نوعی از تجارت الکترونیکی است که در آن مصرف کنندگان به کسب و کارها خدماتی ارائه می‌دهند و برای آن‌ها ارزش خلق می‌کنند. پلتفرم فریلنسری که از راه دور خدماتی به شرکت‌ها ارائه می‌دهد نمونه‌ای متداول از این نوع تجارت به شمار می‌رود.

تجارت مصرف کننده با مصرف کننده (C2C)

تجارت الکترونیک C2C نشان دهنده داد و ستد میان دو مصرف کننده است. به عبارت دیگر در این نوع تجارت مصرف کنندگان بدون حضور واسطه به خرید و فروش محصولات یا خدمات می‌پردازند، آمازون و eBay دو نمونه محبوب از این نوع تجارت هستند.

تجارت دولت با شرکت (G2B)

تجارت G2B زمانی اتفاق می‌افتد که دولت محصولات و خدماتی را به شرکت ارائه می‌دهد. تدارکات دولتی، مراکز داده و آموزش‌های الکترونیکی نمونه‌هایی از این نوع تجارت هستند.

تجارت دولت با مصرف کننده (G2C)

تجارت G2C زمانی اتفاق می‌افتد که دولت محصولات و خدماتی را به مصرف کنندگان ارائه می‌دهد. اخذ مجوزها و مناقصه‌ها و مزایده‌های دولتی نمونه‌هایی از این نوع تجارت به حساب می‌آیند.

کسب و کار اینترنتی چیست؟

کسب و کار اینترنتی (E-Business) به استفاده از وب، اینترنت، اینترانت، اکسترانت یا ترکیبی از آن‌ها برای انجام تجارت گفته می‌شود. در حقیقت کسب و کار اینترنتی فراتر از خرید و فروش محصولات و خدمات است و شامل طیف گسترده‌تری از فعالیت‌ها نظیر فرآیندهای کسب و کار از جمله مدیریت زنجیره تأمین، پردازش سفارش‌های آنلاین و مدیریت ارتباط با مشتری است.

شایان ذکر است که فرآیندهای کسب و کار اینترنتی به شرکت‌ها کمک می‌کنند تا مدیریت مؤثرتر و کارآمدتری داشته باشند. همچنین بد نیست که نگاهی به مقاله مزایا و معایب کسب و کار اینترنتی داشته باشیم.

انواع مدل‌های E-Business

به طور کلی دو مدل کسب و کار اینترنتی وجود دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

مدل کسب و کار فیزیکی و مجازی (Bricks and Clicks)

نوعی مدل ترکیبی است که توسط کسب و کارهایی که به صورت آنلاین و فیزیکی فعالیت می‌کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرد. شرکت‌هایی که از این مدل کسب و کار پیروی می‌کنند علاوه بر عرضه محصولات و خدمات خود به صورت آنلاین، محلی نیز برای فروش محصولات و خدماتشان به صورت فیزیکی در اختیار دارند.

مدل کسب و کار بازی خالص (Pure Play)

توسط شرکت‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تنها به عرضه یک محصول یا خدمت می‌پردازند؛ در این مدل کسب و کار بخشی از فروش به صورت آنلاین و بخش دیگر به صورت آفلاین انجام می‌شود.

تفاوت کسب و کار اینترنتی با تجارت الکترونیکی چیست؟

• تجارت الکترونیکی زیرمجموعه کسب و کار اینترنتی به حساب می‌آید. در حقیقت E-Business هر نوع کسب و کاری است که فناوری‌های آنلاین را به مدل کسب و کار ادغام می‌کند؛ این در حالی است که E-Commerce زمانی اتفاق می‌افتد که یک شرکت تراکنش مالی آنلاین داشته باشد.
• حتی اگر هیچ گونه داد و ستدی صورت نگیرد، استفاده از فناوری‌های آنلاین برای اهداف تجاری، یک کسب و کار اینترنتی را ایجاد می‌کند.

در این مقاله به تفاوت میان تجارت الکترونیکی و کسب و کار اینترنتی اشاره کردیم. با استقبال گسترده مصرف کنندگان از خرید آنلاین کسب و کارهای اینترنتی فراوانی نیز ایجاد شده‌اند که از E-Commerce بهره می‌برند و به نظر می‌رسد که در آینده رونق بیشتری هم پیدا کنند. بنابراین بسیاری از کسب و کارها به پلتفرمی مناسب و پرسرعت برای برگزاری کلاس‌ آنلاین، ارتباط با مشتریان و آموزش کارکنان خود نیاز خواهند داشت.

وب‌ سایت الوکام به آدرس alocom.co زیرساختی مناسب و محبوب برای برگزاری جلسات و کلاس‌ های آنلاین است که خدمات متنوعی به کسب و کارهای الکترونیکی ارائه می‌دهد. در صورتی‌که تمایل دارید از خدمات این شرکت بهره‌مند شوید یا در خصوص برگزاری کلاس‌ آنلاین توسط این شرکت سؤالی دارید با کارشناسان ما تماس بگیرید.

برای برگزاری کلاس‌ مجازی و وبینار خود با شماره ۰۲۱۹۱۰۷۰۳۱۴ تماس حاصل نمایید و برای مشاهده تعرفه سرویس‌ها روی دکمه زیر کلیک نمایید.

تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک چیست؟

برخلاف تصور خیلی از افراد، کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک دو موضوع کاملا متفاوت از یکدیگر هستند. در بعضی از کتاب ها تجارت الکترونیک (electronic commerce) را زیر مجموعه ای از کسب و کار الکترونیک (electronic business) معرفی کرده اند. چه طور است قبل از اینکه سراغ تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک برویم شرح مختصری از هر کدام را بیان کنیم تا یک آشنایی نسبی با هر کدام پیدا کنیم و در صورت تمایل برای اطلاعات بیشتر به سراغ مقاله های کسب و کار الکترونیکی و همچنین تجارت الکترونیک می توانید بروید.

کسب و کار الکترونیک چیست؟

کسب و کار الکترونیک عبارت است از کاربردی کردن کلیه سیستم های اطلاعاتی برای تقویت و کنترل کسب و کار، امروزه این فرایند ها با استفاده از تکنولوژی مبتنی بر وب توسعه می یابند. کسب و کار الکترونیک در یک تعریف ساده به معنی انجام کسب و کار با استفاده از ارتباطات راه دور و ابزارهای مرتبط است. به طور مثال دادگاهی که از طریق اینترنت انجام شود نوعی کسب و کار الکترونیکی است.

مزایای کسب و کار الکترونیک

* کاهش آلودگی محیط زیست و ترافیک

* حذف کاغذ، بروشور و کاتالوگ

* نزدیک شدن ارتباطات

* دستیابی به بازارهای جدید

* کاهش هزینه های معاملاتی و تدارکاتی

* افزایش میزان سود و فروش

معایب کسب و کار الکترونیک

* هزینه های بالای فناوری

* اختلال برنامه کاری در صورت خرابی سیستم

انواع کسب و کار الکترونیک

* ایجاد اجتماعات آنلاین

* ایجاد خدمات تخصصی به دیگران

* پیوستن به شبکه های واسطه گری

تجارت الکترونیک چیست؟

براساس تعریف دفتر توسعه جامعه اروپا به طور کلی تجارت الکترونیک، معاملات را در ارتباط با فعالیت های تجاری افراد و سازمان ها شکل می دهند. این فعالیت ها براساس پردازش و انتقال اطلاعات دیجیتالی (متن، صدا و تصاویر) مبتنی هستند. تجارت الکترونیک، به مجموعه فعالیت هایی اطلاق می گردد که مستقیما به وسیله ارتباطات الکترونیکی (شبکه ای) پشتیبانی میشود.

مزایای تجارت الکترونیک

* تجارت الکترونیکی تصویر برند شرکت را بهبود می بخشد.

* به سازمان برای ارائه خدمات بهتر مشتری کمک میکند.

* باعث افزایش بهره وری سازمان ها میشود.

* صرفه جویی در زمان

* راحتی در مقایسه

* افزایش استاندارد و کیفیت زندگی مردم

* کار و تحصیل در خانه

* بالا رفتن فرهنگ اجتماعی

* در دسترس قرار دادن محصولات و خدمات برای روستاییان.

* کمک به کاهش قیمت محصولات.

معایب تجارت الکترونیک

* تحویل دیر هنگام

* کلاه برداری در کارت اعتباری

* نیاز به اینترنت

* کیفیت نداشتن محصولات

* مشکلات حمل و نقل

انواع تجارت الکترونیک

* واحد تجاری با واحد تجاری

* واحد تجاری با مصرف کننده

* مصرف کننده با مصرف کننده

* مصرف کننده با واحد تجاری

تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک

کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیکی اصطلاحاتی هستند که به طور متقابل مورد استفاده قرار میگیرند و گاهی از آنها برای تمایز محصول فروشنده از دیگری استفاده میشود. اما ویژگی های این دو متفاوت است و این تفاوت برای شرکت ها اهمیت دارد.

در هر دو مورد، «e» مخفف شبکه های الکترونیکی است و کاربرد فناوری شبکه الکترونیکی از جمله اینترنت و تبادل داده الکترونیکی (EDI) را برای بهبود و تغییر فرآیند های تجاری توصیف میکند. بیشتر شرکت ها میدانند که اینترنت برای ماندن در اینجاست. رهبران کسب و کار میدانند که برای حفظ مزیت رقابتی خود باید به یک تجارت الکترونیکی تبدیل شوند. اما تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک چیست؟ و چگونه می دانید که یک سایت تجارت الکترونیکی دارید یا یک کسب و کار الکترونیکی واقعی دارید؟

تجارت الکترونیک فرآیند های بیرونی را در بر میگیرد که مشتریان، تأمین کنندگان و شرکای خارجی را شامل میشود از جمله فروش، بازاریابی، ثبت سفارش، تحویل، خدمات به مشتری، خرید مواد اولیه و لوازم تولیدی و تهیه اقلام هزینه های غیر مستقیم عملیاتی مانند دفتر تدارکات است. اجرای این نوع تجارت جاه طلبانه اما آسان است.

کسب و کار الکترونیک، تجارت الکترونیک را شامل میشود اما فرآیند های داخلی مانند تولید، مدیریت موجودی، توسعه محصول، امور مالی، مدیریت ریسک، مدیریت دانش و منابع انسانی را نیز در بر میگیرد. کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک هردو به این فرآیند ها و زیر ساخت های فناوری پایگاه داده ها، سرورهای برنامه ها، ابزارهای امنیتی، مدیریت سیستم ها و سیستم های میراث می پردازند. و هر دو باعث ایجاد یک زنجیره ی ارزش جدید بین شرکت و مشتریان و تأمین کنندگان آن و همچنین در درون خود شرکت را شامل میشود.

همه شرکت ها باید یک استراتژی تجارت الکترونیکی داشته باشند و دولت ها باید دارای استراتژی خدمات تجارت الکترونیکی الکترونیکی باشند. شبکه های الکترونیکی به ویژه اینترنت برای تعامل شرکت ها با مشتریان، تأمین کنندگان، شرکای توزیع بسیار مهم و حائز اهمیت است. بنابراین، می توان گفت که کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیکی یکسان نیستند.

استفاده از اینترنت توسط برای تکمیل فرایند هایی مانند پشتیبانی مشتری آنلاین، مدیریت زنجره تامین و Flipkart و غیره مثالی از کسب و کار الکترونیکی است. این در حالی است که خرید یک هارد دیسک از Amazon.com یا Flipkart مثالی از تجارت الکترونیکی است. حال اگر بخواهیم تفاوت کسب و کار الکترونیکی و تجارت الکترونیک را به صورت موردی برای درک بهتر بیان کنیم بدین صورت است که:

* خرید و فروش کالا و خدمات از طریق اینترنت به عنوان تجارت الکترونیکی شناخته میشود. بر خلاف کسب و کار الکترونیکی، که یک حضور الکترونیکی در تجارت است، که توسط آن تمام فعالیت های تجاری از طریق اینترنت انجام میشود.

* تجارت الکترونیکی یکی از مؤلفه های اصلی کسب و کار الکترونیکی است.

* تجارت الکترونیکی معاملات مربوط به پول را شامل میشود، اما کسب و کار الکترونیکی فعالیت های پولی و هم افزایی را نیز شامل میشود.

* تجارت الکترونیک یک رویکرد برون گرایانه دارد که مشتریان، تأمین کنندگان، توزیع کنندگان و غیره را در بر میگیرد. از طرف دیگر کسب و کار الکترونیکی یک رویکرد مبهم دارد که فرآیند های داخلی و خارجی را نیز در بر میگیرد.

* تجارت الکترونیکی برای ارتباط با سایر نقاط جهان از اینترنت استفاده میکند. برخلاف کسب و کار الکترونیک از اینترنت، اینترانت، اکسترانت برای ارتباط با طرفین استفاده میکند.

نتیجه گیری

تجارت الکترونیک بخش عمده کسب و کار الکترونیک است. همچنین می توان گفت که تجارت الکترونیک وب سایت های کسب و کار الکترونیک است، اما کسب و کار الکترونیک لزوما تجارت الکترونیکی نیست. در حال حاضر بیشتر شرکت ها تجارت الکترونیکی را صرفا برای جذب حداکثر قسمت بازار انجام می دهند. برخی از وب سایت های تجارت الکترونیکی از سالهای گذشته پدید آمده اند که در حال از بین رفتن بازار تجارت سنتی هستند.

گزارش تجارت الکترونیکی ۱۴۰۰؛ از رشد میزان تجارت تا سهم پررنگ کسب‌وکارهای تهرانی

طبق گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰، میزان تجارت در این حوزه در سال گذشته ۱۳ درصد رشد داشته و به هزار و ۲۳۷ میلیارد تومان رسیده است.

گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰ که توسط مرکز توسعه تجارت الکترونیکی منتشر شده است، از رشد ۱۳ درصدی تجارت الکترونیک کشور در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ حکایت دارد. براساس این گزارش، تهران به‌تنهایی نیمی از فعالان کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک را در خود جای داده است.

نکته جالب توجه دیگر در این گزارش نقش پررنگ شبکه‌های اجتماعی در توسعه کسب‌وکارهای این حوزه است؛ در میان انواع مختلف شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی نیز اینستاگرام بیش از همه مورد استفاده کسب‌وکارهای این حوزه قرار می‌گیرد.

با توجه به این که زیرساخت‌های فنی، تجهیزات و امکانات نقش حائز اهمیتی در توسعه تجارت الکترونیک کشور دارد، دسترسی به تلفن همراه هوشمند و اینترنت تجارت الکترونیکی از ضرورت‌های رشد و توسعه این حوزه است. بر همین اساس، در ابتدای این گزارش ضریب نفوذ این موارد در کشور با آمار و ارقام مشخص اعلام شده است.

استفاده ۵۷ میلیون کاربر از تلفن همراه هوشمند

ضریب نفوذ تلفن همراه در سال گذشته، با بیش از ۱۴۰ میلیون مشترک، ۱۶۶.۶۳ درصد بوده که به نسبت سال ۱۳۹۹ رشد ۶ درصدی داشته است. این ضریب نفوذ در خصوص تلفن همراه هوشمند در ایران طی سال ۲۰۲۱، عدد ۶۸ درصد را نشان می‌دهد که معادل استفاده بیش از ۵۷ میلیون نفر کاربر از این نوع تلفن همراه است.

زیرساخت دیگری که در میزان استفاده از اینترنت و به تبع آن، میزان توسعه تجارت الکترونیک در کشور تأثیر می‌گذارد ضریب نفوذ اینترنت پهن‌باند است که بنا بر آمار منتشرشده توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات این ضریب نفوذ در سال گذشته ۱۲۷٫۲۰ درصد بوده که نزدیک به ۹۰ درصد از این اینترنت پهن‌باند به شبکه 3G و 4G مربوط می‌شود.

آمارهای مربوط به ضریب نفوذ شبکه‌های اجتماعی در ایران، که در این گزارش آمده است، نیز از جمعیت نزدیک به ۴۸ میلیون نفری کاربران شبکه‌های اجتماعی خبر می‌دهد و بر این اساس، آمارهای جهانی ضریب نفوذ این شبکه‌ها در کشور در سال ۲۰۲۱ را ۵۵٫۸ درصد برآورد کرده‌اند.

کاهش رشد گردش مالی ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹

در گزارش تجارت الکترونیکی ۱۴۰۰ ارزش کل گردش مالی تجارت الکترونیکی کشور در سال گذشته نزدیک به هزار و ۲۳۷ میلیارد تومان اعلام شده است. مقایسه میزان رشد تجارت الکترونیک در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، این میزان در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹، رشد ۱۳ درصدی را تجربه کرده است، چراکه در سال ۱۳۹۹ ارزش اسمی تجارت الکترونیکی کشور هزار و ۹۷ میلیارد تومان بوده است.

هرچند در سال ۱۴۰۰ ارزش اسمی تجارت الکترونیکی کشور به بالاترین میزان خود رسیده است اما میزان رشدی که این حوزه در سال ۱۳۹۹ نسبت به سال ۱۳۹۸ داشته است، با ۱۵۴ درصد، بیشترین میزان رشد ارزش اسمی تجارت الکترونیکی بوده است.

نزدیک به سه میلیارد و ۶۰۰ میلیون فقره تعداد کل معاملات تجارت الکترونیک است که در سال ۱۴۰۰ به ثبت رسیده و نشان می‌دهد تعداد این معاملات در این سال ۱۴ درصد رشد داشته است. این عدد در سال ۱۳۹۹، حدود سه میلیارد و ۱۵۶ معامله بوده است که در مقایسه با سال ۱۳۹۸، با یک میلیارد و ۵۱۵ فقره، رشد ۱۰۸ درصدی را نشان می‌دهد.

تعداد تراکنش‌های انجام‌شده در حوزه تجارت الکترونیک در سال ۱۴۰۰ نیز طبق برآوردهای بانک مرکزی ایران، حدود یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تراکنش اعلام شده است و از رشد ۱۴ درصدی تعداد تراکنش‌ها حکایت دارد. مجموع مبلغ تراکنش‌های خرید اینترنتی نیز در سال گذشته ۱۳ درصد رشد کرده است.

سهم پررنگ سرمایه‌گذاری شخصی

در این گزارش به روش‌های مختلف تجارت الکترونیکی، اعم از سرمایه‌گذاری شخصی، سرمایه‌گذاری دولتی، جمع‌سپاری مالی و سرمایه‌گذاری شتاب‌دهنده‌ها و دیگر بخش‌های خصوصی نیز اشاره شده است. در میان این روش‌های سرمایه‌گذاری واحدهای تجارت الکترونیکی ۹۴ درصد ازطریق سرمایه شخصی، سه درصد ازطریق بخش خصوصی و شتاب‌دهنده‌ها، دو درصد با جمع‌سپاری مالی و یک درصد با سرمایه‌گذاری دولتی ایجاد شده‌اند.

اینستاگرام؛ محبوب‌ترین ابزار عرضه برای صاحبان کسب‌وکار

کانال‌ها و روش‌های عرضه که نقش بسیار مهمی در حوزه کسب‌وکارهای اینترنتی دارند و یکی از عوامل تأثیرگذار بر رشد و گسترش این حوزه هستند. در عرصه تجارت الکترونیک کشور شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و اپلیکیشن‌های تلفن همراه در کنار وب‌سایت‌ها نقش کانال عرضه کالا و خدمات را ایفا می‌کند.

در این میان، شبکه‌های اجتماعی با ۸۰ درصد بیشترین نقش را در حوزه عرضه بازی کرده و اپلیکیشن‌ها با ۲۴ درصد کمترین نقش را دارند. پیام‌رسان‌ها نیز ۲۸ درصد برای عرضه خدمات و کالا مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در میان شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها نیز نقش شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی بسیار پررنگ‌تر از نمونه‌های ایرانی است. طبق آمار منتشرشده در گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰، سهم اینستاگرام در زمینه عرضه کالا و خدمات ۸۴ درصد، واتساپ ۴۹ درصد و تلگرام ۳۲ درصد بوده است. وبلاگ و فیسبوک نیز هر کدام سهم ۶ درصدی داشته‌اند. این در حالی است که پیام‌رسان‌های ایرانی، یعنی سروش، بله، ایتا، آی‌گپ و گپ، مجموعا ۱۲ درصد مورد استفاده کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک کشور قرار گرفته‌اند.

در میان روش‌های دریافت وجه توسط کسب‌وکارها نیز ۶۷ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی صرفاً از درگاه پرداخت اینترنتی برای دریافت وجه از مشتری استفاده می‌کنند. تنها سه درصد از این واحدها صرفاً از روش پرداخت در محل بهره می‌برند و در این میان ۳۰ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی نیز هر دو روش نام‌برده را دراختیار مشتریان خود قرار می‌دهند.

پست؛ پرکاربردترین شیوه ارسال

واحدهای تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۰ برای ارسال کالا از شرکت ملی پست، شبکه توزیع کسب‌وکار، شرکت‌های باربری بین شهری، شرکت‌های پست خصوصی و شرکت‌های پیک خصوص استفاده کرده‌اند. در میان این پنج کانال مربوط به ارسال و تحویل کالا، ۶۰ درصد از شرکت ملی پست استفاده می‌کنند؛ ۲۰ درصد از واحدها از شبکه توزیع کسب‌وکار و ۱۳ درصد نیز از شبکه‌های باربری بین شهری بهره می‌برند. شرکت‎‌های پست خصوصی و شرکت‌های پیک خصوصی نیز هریک به میزان 9 درصد برای کسب‌وکارها کاربرد دارند.

بیشتر کسب‌وکارها در تهران قرار دارند

طبق گزارش تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۰، تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی حدود ۴۰۰ هزار واحد برآورد شده است که از این عدد، حدود ۳۰ درصد از آن‌ها، معادل ۱۲۰ هزار و ۲۸۸ واحد، اینماد دریافت کرده‌اند که بیش از ۳۱ هزار مورد از این واحد‌های تجارت الکترونیک در سال گذشته اینماد گرفته‌اند.

براساس آمارهای مربوط به واحدهای دارای اینماد، پراکندگی جغرافیایی کل این واحدها نشان می‌دهد که تعداد ۵۲ هزار واحد تجارت الکترونیک در استان تهران حاضر هستند، بیش از هفت هزار و ۵۰۰ واحد متعلق به استان اصفهان و نزدیک به هفت هزار واحد در خراسان رضوی قرار دارد. استان‌های فارس، آذربایجان شرقی و البرز نیز در رتبه‌های بعدی بیشترین تعداد واحدهای تجارت الکترونیک دارای اینماد هستند.

واحدهای تجارت الکترونیک چه ویژگی‌هایی دارند؟

در میان کل واحدهای تجارت الکترونیک فعال در کشور ۵۴ درصد از آن‌ها صرفاً در حوزه فروش کالا فعالیت می‌کنند، حدود ۱۴ درصد صرفاً به ارائه خدمات می‌پردازند و ۳۲ درصد نیز در هر دو حوزه فروش و ارائه خدمات فعال هستند. همچنین، ۷۸ درصد از این واحدها شخصیت حقیقی و ۲۲ درصد شخصیت حقوقی داشته و برای دریافت اینماد اقدام کرده‌اند.

طبق آمار دیگری که در گزارش سال ۱۴۰۰ تجارت الکترونیک آمده است، بیش از نیمی (۵۱ درصد) از واحدهایی که تا پایان سال گذشته اینماد گرفته‌اند، یک تا چهار سال سابقه فعالیت دارند، ۲۷ درصدشان بین چهار تا هشت سال، ۲۰ درصد کمتر از یک سال و تنها دو درصد از واحدها بیش از هشت سال است که فعال هستند.

صاحبان این واحدها به لحاظ سنی به گروه‌های زیر ۲۰ سال تا بالای ۵۰ سال تفکیک شده‌اند. در چهار گروه سنی ذکرشده در گزارش تجارت الکترونیک سال ۱۴۰۰ گروه سنی ۳۰ تا ۴۰ سال بیشترین فراوانی (۴۶ درصد) را دارند. ۲۵ درصد از صاحبان واحدها در گروه سنی ۴۰ تا ۵۰ سال و هر یک از گروه‌های سنی ۲۰ تا ۳۰ سال و بالای ۵۰ سال نیز ۱۴ درصد را به خود اختصاص داده‌اند.

از لحاظ جنسیتی نیز تفاوت قابل ملاحظه‌ای میان صاحبان واحدهای تجارت الکترونیک وجود دارد، به‌طوری‌که ۸۶ درصد از صاحبان واحدها مرد و تنها ۱۴ درصد از آن‌ها زن هستند. در سمت خریداران نیز مردان با ۶۶ درصد سهم بیشتری در خرید از واحدهای تجارت الکترونیکی نسبت به زنان با ۳۴ درصد دارند.

در میان خریداران تجارت الکترونیکی نیز جوانان با ۶۰ درصد بیشترین میزان خرید را داشته‌اند. میانسالان با ۳۴ درصد، کودکان و نوجوانان با پنج درصد و سالمندان با یک درصد کالاها و خدمات تجارت الکترونیک را خریداری می‌کنند.

* متن کامل گزارش تجارت الکترونیک سال ۱۴۰۰ را اینجا بخوانید.

تجارت الکترونیک و آشنایی با جزییات انواع معاملات الکترونیکی

B2B اولین خرید و فروش معاملات الکترونیکی است و هنوز هم طبق آخرین آمار تجارت الکترونیک بیشترین عایدی را کسب می کند. در B2B تجار نه تنها مجبورند مشتریان خود را بشناسند، بلکه باید واسطه ها را نیز شناسایی کنند. در این مدل همه ی شرکاء و خدمات مرتبط با تجارت بین المللی از قبیل: تأمین کنندگان، خریداران، فرستندگان دریایی کالا، لجستیک (پشتیبانی)، خدمات (سرویس های) بازرسی، اخبار بازاریابی و کاربریهای نرم افزار را که موجب سهولت در امور تولید، خرید و فروش می گردند در یک محل گرد هم می آیند.

تجارت الکترونیک

B2B در جایی استفاده می گردد که بخواهیم خرید و فروش عمده را به کمک تجارت الکترونیک انجام و خارج از حیطه خرده فروشان عمل نماییم. چرا که خرده فروشی در اینترنت با خطرات بسیار همراه است زیرا مشتریان تمایل ندارند تا همه چیز را از روی اینترنت خردیداری کنند و فقط روی برخی از اجناس دست می گذارند و سایر موارد برایشان اهمیت چندانی ندارد. شرکت Cisco یکی از اولین شرکت های بزرگی بود که در جولای 1996 سایت تجارت الکترونیک خود را راه اندازی کرد و بعد از آن تلاش جدی، بقیه ی شرکت ها برای چنین امری آغاز شد. یک ماه بعد شرکت های کامپیوتری عظیمی نظیر Microsoft و IBM نرم افزارهای تجاری خود را که امکان انجام فروش از طریق اینترنت را فراهم می کرد به بازار عرضه نمودند.

Forrester Research که به تجزیه و تحلیل فعل و انفعالات در بخش فناوری مشغول است در 1999 تخمین زد که حجم مبادلات B2B تا سال 2004 در ایالات متحده به یک تریلیون دلار و در سال بعد از آن به 2/7 تریلیون دلار برسد. دولت استرالیا با همکاری شرکت معتبر ITOL قصد دارد در یک برنامه 5 سال مبلغ 6/6 میلیون دلار برای زیر ساخت های تجارت الکترونیک هزینه کند. این مبلغ صرف برنامه B2B خواهد شد. به صورت طبیعی در B2B فروش مستقیم، منبع اصلی درآمد به حساب می آید، مانند وقتی که یک فروشنده محصول خود را به یک فروشنده دیگر مستقیماً می فروشد. با این وجود وب می تواند روی فروش مستقیم تأثیر بگذارد و این قاعده را بر هم بزند.

در این نظام جدید اقتصاد جهانی که به سمت تداوم ارتباطات الکترونیکی در حال پیش روی است مشکلاتی نیز وجود دارد. از جمله اینکه رو در رو نبودن مشتری و فروشنده باعث می شود تا معامله به صورت گیرد. این مشتریان برای دریافت اطلاعات بیشتر باید به تلفن به مرکز اصلی وصل شوند، اما هیچ تضمینی برای اینکه کسی آن سوی خط باشد وجود ندارد.

Business to Consumer
B2C

تجارت فروشنده با مصرف کننده

بیشترین سهم در انجام تجارت الکترونیک از نوع B2C را خرده فروشی تشکیل می دهد. این نوع تجارت با گسترش وب به سرعت افزایش پیدا کرد و اکنون به راحتی می توان انواع و اقسام کالاها از شیرینی گرفته تا اتومبیل و نرم افزارهای کامپیوتری را از طریق اینترنت خریداری کرد. B2C از حدود 5 سال پیش با راه اندازی سایت هایی چون amazon و CDNOW آغاز شد. Jeff Bezor مؤسس شرکت amazon، سایت خود را فقط برای فروش کتاب از طریق اینترنت راه اندازی کرد و این ایده ساده مقدمه ای بود برای یک تحول جهانی.

در تجارت الکترونیک B2C در یک طرف معامله، تولید کننده (فروشنده) محصول و در طرف دیگر، خریدار (مصرف کننده نهایی) قرار دارد. موفقیت در این مدل وابسته به تجربیاتی است که به مشتری ارائه می گردد . باید به مشتری سرویس های ارائه گردد که در مدل سنتی به آنها خود خو گرفته است و شرایط مشابه را به وجود آورد. شرکت هایی نظیر amazon و REI روی شهرت خود محیط نیرومند online را تدارک دیده اند که بتوانند رضایت بی چون و چرای مشتری را جلب نمایند. شکل دیگر تجربیات Online مشتری این است که رابطه تصویری با مشتری به درستی انتخاب گردد. متن و گرافیکی که مشتری باید با آن به جای فروشنده تبادل نظر کند باید خوب طراحی شده باشد.

پس از هک شدن بسیاری از وب سایت های خرده فروشان اینترنتی مانند Creditcards و egghead و … بسیاری از مشتریان نسبت به دزدیده شدن اطلاعات شخصی شان توسط هکرها بسیار حساس شده اند، که این امر باعث کاهش معاملات الکترونیکی در مقاطع و فواصل زمانی زیادی شده، اما معاملات را به نقطه صفر نرسانده است و مردم هنوز از فروشگاه های Online استفاده می کنند.

هم اکنون این روش در کشور ما موجود است و مورد استفاده قرار می گیرد و در این روش خریدار به طور مستقیم با توزیع کننده از طریق اینترنت وارد معامله می شود. هم اکنون سازمانی هایی مانند شهروند چنین خدماتی را ارائه می کنند، اما این خدمات هنوز به صورت عامله در میان ما جا نیفتاده است. حتی میان کاربران حرفه ای اینترنت در ایران استفاده از این خدمات کمتر مرسوم است.

Consumer to Consumer
C2C

تجارت مصرف کننده با مصرف کننده

در این مدل تجارت الکترونیک ، مزایده ها و مناقصه های کالال از طریق اینترنت انجام می گیرد. مدل C2C شبیه نیازمندیهای طبقه بندی شده یک روزنامه و یا شبیه به یک دکه در بازار دست دوم یا سمساری است. ایده اصلی این مدل این است که مصرف کنندگان با یکدیگر بدون واسطه به خرید و فروش بپردازد. ebey غول حراجی Online بزرگ ترین نمونه اولیه مدل C2C می باشد. ebey خود چیزی نمی فروشد و به عنوان واسطی بین خریداران و فروشندگان به ارائه محصولاتتی در حراجی Online عمل می کند. به عنوان مثال ebay اجازه می دهد فروشنده قیمت اولیه خود را در حراجی قرار دهد و سپس شرکت کنندگان در حراج قبل از اتمام مدت باید روی کالای به حراج گذاشته شده اظهار نظر کنند. سایت های اینترنتی دیگر نظیر Autobytel و Carsmart نمونه هایی از مدل C2C می باشد.

به دلیل ناچیز بودن هزینه تبلیغات در اینترنت استفاده از مدل C2C توسط کاربران اینترنتی جهت فروش کالاهای مورد نظر خود توجه قرار گرفته است.

Consumer to Business
C2B

تجارت مصرف کننده با فروشنده

در حالیکه بازار مصرف کننده Online روز به روز در حال گسترش است، بسیاری از خریداران دریافته اند که شیوه انتخاب محصول بسیار گسترده و ممکن است آنان را غوطه ور سازد. چرا که وقتی مصرف کنندگان، سایت هایی را در ارتباط با فروش محصول مورد نظر خود می یابند، یافتن خود محصول در آن سایت و به دست آوردن قیمت محصول اغلب کار دشوار است.

بنابراین جهت راحت تر نمودن امر خرید، نیاز به روشهای جدید خرید و فروش اینترنتی Online است که در آژانس های فروش به سوددهی منتهی شود بایستی از یک استرتژی فروش استفاده نمایند مانند Priceline که خود را با این استراتژی تطبیق داده است.

Peer to Peer
P2P

تجارت نقطه به نقطه

مدل تجارت الکترونیک P2P برای تسویه حساب کردن شرکت کنندگان در حراج با فروشنده است که مشهورترین آنها سرویسی است به نام Paypal. تجارت P2P در چهار چوبی کار می کند که افراد بتوانند مستقیماً باهم پول رد و بدل کنند و در حالیکه سهم اصلی داد و ستد پولی را نقل و انتقالات رو در رو بعهده دارد، فناوری تلفن های همراه تعداد افراد بیشتری را در داد و ستد غیر حضوری سهیم می کند. قبل از Paypal بسیاری از تاجران Online در قد و قواره های متفاوت پرداخت مشتریها را از طریق حساب کارت های اعتباری تجارت دریافت می کردند.

با استفاده از سخت افزار Mondex که زیر مجموعه Mastercard می باشد، کاربران قادرند نقل و انتقالاات الکترونیکی پولی خود را انجام دهند و پول خود را از یک کارت اعتباری به کارت اعتباری دیگر منتقل نمایند. تحوه استفاده از تلفن همراه بدین صورت است که به جای فناوری GSM که استاندارد معمول ارتباطی تلفن همراه در بسیاری از کشورها به ویژه در اروپاست، فناوری دیگری تحت پروتکل بکارگیری نرم افزار کاربردی از طریق تجهیزات بی سیم (Wireless Application Protocol)که به اختصار WAP نامیده می شود، جایگزین می گردد. در این شیوه جدید، هر تلفن همراه از طریق مرکز تلفن با یک کامپیوتر سرویسگر مرتبط می شود و می تواند نرم افزار مورد نیاز کاربر خود را بر روی کامپیوتر مذکور فعال نماید. بدین ترتیب استفاده کننده می تواند اطلاعات خود را از طریق کامپیوتر سرویسگر که خود از طریق اینترنت و یا شبکه های ارزش افزوده (VAN) به مراکز تجاری و خدماتی متصل است ارسال و یا دریافت نماید.

Business to Administration
B2A

تجارت فروشنده با اداره

این نوع تجارت الکترونیکی شامل تمامی مبادلات تجاری ــ مالی بین شرکت ها و سازمان های دولتی است. تأمین نیازهای دولت توسط شرکت ها و پرداخت عوارض مالیات ها از جمله مواردی است که می توان در این گروه گنجاند. تجارت B2A در حال حاضر دوران کودکی خود را طی می کند ولی در آینده ای نزدیک زمانی که دولت ها به ارتقاء ارتباطات خود تمایل و توجه نشان دهند، به سرعت رشد خواهد نمود.

Consumer to Administration
C2A

تجارت مصرف کننده با اداره

مدل تجارت الکترونیک C2A هنوز پدیدار نشده است. ولی به دنبال رشد انواع B2C و B2A، دولت ها احتمالاً مبادلات الکترونیکی را به حیطه هایی همچون جمع آوری کمک های مردمی، پرداخت مالیات بر درآمد و هر گونه امور تجاری دیگری که بین دولت ها و مردم انجام می شود، گسترش خواهند داد.

با تجربه و آزمایش تمام مدل های تجاری Online که تا کنون بیان شد، مشخص است که با وجودی که تجارت الکترونیک که پدیده تقریباً جدید و نوپاست اما بسیار فعال است. دانشمندان صنعتی معتقدند که یافتن منابع درآمد Online مطمئن، با سعی و خطا آزمایش می شود. مدل های B2C و B2B بیشترین توجه را امروزه به خود جلب کرده اند ولی مدل های دیگر هنوز در حال تعدیل استراتژیهایشان هستند و روشهایشان را گسترش می دهند. به هر حال عاقلانه است که ما راجع به 5 سال ابتدای کار تجارت الکترونیک مانند 5 سال ابتدای زندگی یک کودک بیندیشیم.

مزایای تجارت الکترونیک از نوع B2C

تجارت الکترونیکی یک فناوری برای تغییر است. شرکت هایی که از آن به هدف ارتقاء سیستم فعلی خود استفاده می کنند از مزایای آن بطور کامل بهره نخواهند برد. بیشترین امتیازات تجارت الکترونیکی نصیب سازمان هایی خواهد شد که می خواهند روش و ساختار تجارت خود را تغییر داده و آن با تجارت الکترونیکی همگون سازند.

از دید خریداران فروشگاههای الکترونیکی، مهمترین امتیازاتی که می توان به تجارت الکترونیکی منسوب کرد که عبارتند از:

1. کاتالوگ و مشخصات کالاها به سهولت قابل دسترسی و مشاهده بوده و مشتری همچنین قادر است براساس ویژگیهای متعدد (همچون نام، نوع، رنگ، وزن، قیمت و …) کالای مورد نظر خود را جستجو نماید. توضیح کالاها می تواند به همراه تصاویر متعدد بوده و در عین حال می تواند شامل تصاویر سه بعدی نیز باشد که مشتری از زوایای گوناگون کالای مورد نظر را مشاهده نماید.
2. کالاها و خدمات می توانند توسط بقیه خریداران نظر دهی شوند و مشتری قادر است از نظرات بقیه خریداران در مورد کالای مورد نظر خود مطلع شود.
3. خرید از فروشگاه می تواند بصورت تجارت الکترونیکی 24 ساعته و در تمام روزهای هفته انجام گیرد.
4. بعضی از محصولات (همچون نرم افزار، کتابهای الکترونیکی، موسیقی، فیلم، …) در همان زمان خرید قابل دریافت از سایت فروشگاه هستند.
5. کالاها معمولاً از فروشگاههای فیزیکی ارزان تر خواهد بود (به علت کم بودن هزینه های سربار فروشگاه و زیاد بودن تعداد خریداران).
6. فشار و استرس معمول در هنگام خرید از یک فروشگاه فیزیکی، به هنگام خرید از یک فروشگاه الکترونیکی وجود نخواهد داشت.
7. مقایسه انواع گوناگون یک کالای خاص در فروشگاههای مختلف می تواند به راحتی انجام گیرد. فاصله بین این فروشگاهها به اندازه یک Click است.
8. خریدار قادر است کلیه فروشگاهها را برای یافتن مناسب ترین قیمت بری کالای مورد نظر خود جستجو کند.
9. خریدار پس از انتخاب کالا، بسادگی و با فشردن چند کلید قاد به انجام سفارش و پرداخت هزینه ها بوده و بعد از مدت معینی کالای خریداری شده را در منزل خود دریافت خواهد کرد.
10. بعد از دریافت کالا، اگر مشکلی در کالای دریافت شده موجود باشد، خریدار می تواند به سایت فروشگاه مراجعه کرده و از امکانات ارجاع کالا استفاده نماید.

از دید فروشندگان و صاحبان فروشگاههای الکترونیکی، موارد زیر نیز بعنوان امتیازات تجارت الکترونیکی محسوب می گردند:

1. هزینه راه اندازی فروشگاه الکترونیکی بسیار کمتر از فروشگاههای فیزیکی است.
2. مشتریان، منحصر به یک منطقه یا کشور خاص نبوده و محیط فروشگاه با مرزهای جغرافیایی محدود نخواهد بود.
3. رقابت برای جذب مشتری سبب ارتقاء کیفیت محصولات و خدمات خواهد شد.
4. مدیریت فروشگاه و تعیین راهکارهای آتی کاملاً ساخت یافته می گردد.
5. فروشگاهها قادر خواهند بود مشتریان خود را براساس سلیقه، علاقه و انتخابهای ایشان شناسایی کرده و آنها را در انتخاب کالای مورد نظر خود راهنمایی کنند.
6. اضافه کردن سرویسهای جدید نظیر پشتیبانی خدمات، جوابگویی به سؤالات مشتریان و غیره می تواند به سهولت انجام پذیرد.
7. رقابت و بازاریابی می تواند با ایجاد یک بازار مناسب و حضور جذاب در شبکه جهانی اینترنت انجام گیرد.
8. ارتباط با مشتریان، تولید کنندگان، و دیگر افراد درگیر، می تواند با استفاده از صفحات WEB، نامه های الکترونیکی و EDI تسهیل شود.
9. سفارشات می توانند بصورت الکترونیکی ارسال و دریافت شوند.
10. تعداد مشتریان و خریداران به سرعت قابل افزایش است.
11. نرخ سود در مقابل هزینه های مصرفی افزایش خواهد یافت.
12. ارتباط با تولیدکنندگان کالاها، با حذف واسطه ها، بهینه می گردد.

روشهای ایجاد یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C

اجزای اصلی یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C عبارتند از یک فروشگاه الکترونیکی (که به شکل صفحات متعدد WEB ساخته شده و توسط مرورگرهای مشتریان مورد استفاده قرار می گیرند) و یک سرویس دهنده WEB که کلیه مسائل مدیریتی فروشگاه و هرآنچه که دید مشتریان به دور است بواسطه آن انجام خواهد گرفت.

بجز این دو جزء اصلی، بسیاری از فروشگاههای الکترونیکی نیازمند یک بانک اطلاعاتی نیز می باشند تا مشخصات کالاها، مشتریان و اطلاعات دیگر را در آن ذخیره کنند. همچنین اجزای فرعی دیگری نیز ممکن است بنا به ویژگی های فروشگاه مورد نیاز باشند. از جمله این اجزاء می توان برای ارسال محصولات و خدمات از طریق اینترنت نام برد.
* فروشنده ای که خواهان راه اندازی یک تجارت الکترونیکی از نوع B2C باشد، به روشهای متعدد می تواند این امر را به انجام برساند. سه روش اصلی برای برقراری یک B2C عبارتند از: