تاریخچه پیدایش بورس

بورس چیست؟

اگر سرمایه کم یا درشتی دارید و طبق توصیه دوستان و آشنایان یا شنیده‌های خود، تصمیم گرفته‌اید در بورس ایران سرمایه‌گذاری کنید ، احتمالا پیش از هر چیزی درباره ماهیت بورس و شرایط ورود به آن، سوالاتی دارید. بورس چیست و سرمایه گذاری در آن چه شرایطی دارد؟ در ادامه با تعریف بازار بورس و انواع آن آشنا خواهید شد و مهمترین سوالات در خصوص بازار بورس را پاسخ می‌دهیم.

تاریخچه پیدایش بورس در جهان

چیزی که باعث شد بازار بورس برای نخستین بار در سطح جهانی شکل بگیرد، تقسیم کردن سود و زیان یک کسب و کار میان شرکای آن بود. به این صورت، فعالیت‌های آن کسب و کار شکل عمومی‌تری پیدا کرده و هر آن چه عایدی یا زیان‌دهی داشت، بین شرکا تقسیم می‌گردید. این شکل از اقتصاد، باعث می‌شد تا رشد سازمانی بهتری ایجاد شده و زمینه فعالیت برای کسب‌وکارها گسترده‌تر گردد .

جالب تاریخچه پیدایش بورس است بدانید که بورس برای اولین بار در کشور بلژیک متولد شد و زمان نخستین پیدایش آن به قرن 15 میلادی باز می‌گردد. محل نخستین تجمع بورسی نیز مقابل ملک واندر بورس، یکی از اشراف بلژیکی بود و همان‌طور که می‌بینید واژه بورس، نام خود را از این شخص گرفته است. در ابتدا، معاملات بسیار نامنظم و بدون ضابطه بود و افراد با تجمع در این مکان به خرید و فروش می‌پرداختند، اما رفته رفته بورس قرن پانزدهمی شکل جدی‌تری به خود گرفته و ورود به آن نیز ضابطه‌مند شد .

تاریخچه پیدایش بورس در ایران

اما بهتر است بدانید بورس ایران چیست و از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟ تاریخ تاسیس بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی باز می‌گردد، یعنی زمانی که ران لوترفلند بلژیکی اساس و پایه این بازار را در ایران بنا نهاد. البته پس از آن جنگ جهانی دوم، پیش‌آمد و تحولات و تنش‌های داخلی کشور اجازه نداد تا این نوزاد تازه متولد شده، جان بگیرد. ماجرای بورس ایران به 25 سال بعد موکول شد و در سال 1341، حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و. اساسنامه نخستین بازار بورس ایران تشکیل شده و تنظیم گردید. باز هم بلژیکی ها برای راه اندازی بازار بورس ایران، به کمک درآمده و در سال 1345 هجری شمسی، به صورت رسمی و قانونی بورس اوراق بهادار ایران تاسیس گردید. نخستین معامله و شروع فعالیت به تاریخ 15 بهمن سال 1346 هجری شمسی انجام پذیرفت، این معامله بورسی نیز روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بود .

از آن زمان تا به امروز شکل فعالیت شرکت‌های حاضر در بورس و نیز فعالیت تالار بورس و سهامداران آن، متحول شده و به ویژه طی چند سال اخیر شکل پیشرفته‌تری را به خود گرفته است. روز به روز فعالیت در بورس ساده‌تر شده و افراد با سهولت بیشتری قادر به انجام معاملات روزمره در این بازار گسترده و هیجان‌انگیز هستند .

با این حساب برای ورود به این بازار می‌دانید که به یک سازمان دارای عقبه سنگین و کاملا تاریخی، منطبق بر شرع و قانون جمهوری اسلامی ایران قدم می‌گذارید. قوانین و مقررات این بازار با جزئیات در سایت سازمان بورس اوراق بهادار www.seo.ir قابل مشاهده و پیگیری است .

تعریف بازار بورس

بازار به جایی گفته می‌شود که در بستری فیزیکی یا اینترنتی، خرید و فروش یا اصطلاحا معاملات صورت می‌گیرد. در بازار بورس (Stock Market) بستری فراهم شده است که خریداران و فروشندگان، کالا، سهم یا ارز را معامله کنند.

بازار بورس در زمان‌های مختلف، شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند. ممکن است گاهی اوقات روندی نزولی در پیش بگیرد که اصطلاحا به آن بازار خرسی می‌گویند و اگر روند بازار صعودی باشد به آن بازار گاوی خواهند گفت.

انواع بازار بورس

تصور عموم از بازار بورس، همان بازار بورس اصلی است؛ اما لازم به ذکر است که چندین نوع بازار بورسی وجود دارد که در زیر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم .

بازار بورس اوراق بهادار

بازار بورس اوراق بهادار تهران، همان بازار مادر بورس است که در آن اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به خرید و فروش گذاشته میشود و سهامدارانی حقیقی و حقوقی در آن حضور دارند. در بازار بورس اوراق بهادار، دو گروه از مردم به منظور تامین منافع یکیدیگر و بر اساس قوانینی، دست به معامله می‌زنند.

بازار فرابورس ایران

بازار فرابورس ایران، پس از بازار بورس اوراق بهادار تهران شکل گرفته است و یک نمونه کپی شده از این بازار با شرایطی ساده‌تر و زمینه عملکرد بهتر به نظر می‌رسد. اگر چه این بازار نیز تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار قرار دارد، اما قوانین آن کمتر سختگیرانه بوده و شرکت ها برای ورود به آن و ارائه سهام خود، مراحل ساده تری را پشت سر می‌گذارند .

بورس کالای ایران

بورس کالای ایران نیز طبق نامگذاری آن محل خرید و فروش کالا و معاملات بر پایه آن است. در این بورس به طور معمولات فلزات ارزشمند، محصولات پتروشیمی و کشاورزی و . معامله می‌شوند. این بورس نیز از بازارهای پویای کشور به شمار می‌رود .

بورس انرژی ایران

بورس انرژی، نوپاترین بازار بورس در کشور ما است که معاملات انواع انرژی از جمله برق، محصولات شیمیایی و پتروشیمی در آن صورت می‌گیرد .

بورس ارز

همان طور که می توان از نام آن حدس زد، بازار بورس ارز، بازاری جهانی است که در آن معاملات ارزی و جا به جایی میان ارزها صورت می‌گیرد و با توجه به نرخ ارز، باید انتظار داشته باشیم که اعداد و ارقام بزرگی جا به جا شود. بزرگترین اعضای بازار بورس ارز، بانک ها و موسسات مالی هستند ولی نمی توان شرکت ها و یا حتی مردم عادی را از این دایره بیرون دانست. البته لازم به ذکر است که این بورس در حال حاضر در این فعال نیست.

ساعت کاری بازار بورس

ساعت کار بازار بورس ایران از شنبه تا چهارشنبه از 8:45 صبح تا 12:30 ظهر است. بازار بورس ایران در روزهای پنجشنبه و جمعه و همچنین تعطیلات رسمی که در تقویم آورده شدند، تعطیل است. همچنین لازم به ذکر است که ساعت ثبت سفارش در سال 1400، 8:45 صبح است.

تعداد شرکتها و سهامداران در بازار سهام

در سال 1400 تعداد افرادی که دارای کد بورسی هستند به بیش از 55 میلیون نفر رسید که در مقابل جمعیت 85 میلیون نفری ایران، رقم بالایی به حساب می‌آید.

تفاوت بازار پول و بازار سرمایه چیست؟

• بازار پول به بازار حاکم معاملات پولی و نقدی یا بر پایه دارایی‌هایی که نقد‌شوندگی کوتاه مدت دارند، اطلاق می گردد. ریسک در این بازار بسیار محدود و کوچک بوده و سرعت نقد شدن دارایی بسیار بالا است. (به طور معمول نقدشوندگی و رسیدن به سود تعریف شده در این بازار باید کمتر از 1 سال باشد)

1. اسناد خزانه از جمله ابزار معاملاتی بازار پول هستند که به وسیله دولت ارائه شده و تاریخ سررسید آن‌ها کمتر از 1 سال است. به علاوه خرید این اسناد و فروش به وقت سررسید آن‌ها، نیز از ریسک بسیار کمی برخوردار است .
2. پذیره‌نویسی بانکی نوعی دیگر از معاملات در بازار پول است. پذیره نویسی به واقع واسطه گری بانک با ارائه پذیرش بانکی است که بین دو سوی معامله قرار گرفته و اعتبار پرداخت در ازای دریافت کالا ایجاد می کند .
3. اوراق تجاری گروه دیگری از ابزار بازار پول هستند که به شکل از پیش تعریف شده ای، سررسید آن ها کمتر از 270 روز باید باشد. این اوراق توسط شرکت های مختلف ارائه شده و به منظور تامین نقدینگی برای شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد. به صورت عرف این اوراق توسط بانک های به فروش رسیده و بازخرید و پرداخت سود آن نیز از همان طریق انجام می پذیرد .

معمولا سپرده گذاری عموم مردم در تمام انواع سرمایه‌گذاری در بازار پول است که ایرانی‌ها هم علاقه زیادی به آن دارند. این شکل از سرمایه‌گذاری کم ریسک، با سپرده کردن مبلغی پول در یک بانک یا موسسه سرمایه‌گذاری و دریافت سود ماهیانه به شرط پایداری اصل پول، صورت می‌گیرد. هیچ ریسکی در این شکل از سرمایه گذاری بانکی وجود ندارد، اما با کاهش نرخ سودهای بانکی، سپرده‌گذاری جذابیت سابق خود را از دست داده است و مردم به دنبال بازار سودآور دیگری برای درآمدزایی از نقدینگی خود هستند .

• در بازار سرمایه با سهام شرکت‌ها به شکل تاریخچه پیدایش بورس تاریخچه پیدایش بورس سهام عادی یا ممتاز، اوراق قرضه و اوراق مشارکت روبرو هستید. در معاملات بازار سرمایهف سهامداران از شرکت‌ها و شخصیت‌های حقوقی بزرگ تا ریزترین شخصیت‌های حقیقی و مردم عادی هستند و بعد نظارتی نیز از هر دو سوی این اعضا صورت می‌گیرد. ریسک‌پذیری در بازار سرمایه به مراتب بالاتر است و اعضای این بازار در سود و زیان شرکت‌های ارائه‌دهنده سهام، شریک خواهند بود. در حالی که شکلی از سرمایه‌گذاری در بازار پول مانند سپرده‌گذاری، فارغ از سود یا زیان فعالیت اقتصادی بانک، سود ماهیانه شخص را تامین خواهد ساخت .

نکته : با تمام ریسک ورود و سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه میزان سودآوری در بازارهایی مانند بازار بورس و اوراق بهادار، بسیار بالاتر از سودی است که می توان از سپرده‌گذاری در بانک ها به دست آورد .

انواع سهام، اوراق قرضه و اوراق مشارکت

• سهام عادی: با خرید سهام عادی به یک عضو از دارندگان سهام آن شرکت تبدیل شده و در سود و زیان فعالیت اقتصادی آن شریک خواهید شد .
• سهام ممتاز: سهام ممتاز، حق و حدود مشخصی ایجاد می‌کند و دارنده آن، در این دایره تعیین شده جزو درآمد شرکت ارائه‌دهنده سهام قرار می‌گیرد .
• اوراق قرضه: با خرید اوراق قرضه، در بازه‌های زمانی تعیین شده، سود دریافت کرده و مبلغ سرمایه‌گذاری شده خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده، باز پس خواهید گرفت .
• اوراق مشارکت: با خرید اوراق مشارکت باید سودی علی الحساب دریافت کرده و سود قطعی و سرمایه اولیه خود را نیز در تاریخی که از پیش تعیین شده است، دریافت خواهید کرد. با عبور از توصیفات فوق، اکنون اگر خود را آماده و مشتاق برای ورود به بازار بورس می‌بینید، در ادامه به مراحل و نکات مهم جهت ورود به این بازار هیجان‌انگیز و در عین حال سودآور، توجه نمایید .

مزایای سرمایه‌گذاری در بورس

معمولا در بدو ورود به بازار سرمایه، برای افراد این سوال ایجاد می‌شود که مزایای بازار سرمایه چیست؟ در پاسخ به این سوال موارد زیر را مطرح می‌کنیم:

• برای ورود به بازار سهام نیاز به سرمایه زیادی ندارید و حداقل مقدار سفارش در سیستم‌های معاملاتی 500 هزار تومان است.
• در کل سودی که از بازار سرمایه می‌توان به دست آورد بسیار بیشتر از سود بانکی است ولی این امر مستلزم آموزش بورس و ریسک‌پذیری خواهد بود.
• اگر با آموزش و آشنایی کامل وارد بازار بورس شوید، ارزش داراییتان نسبت به تورم حفظ می‌شود.
• قوانین حاکم بر بازار سرمایه، باعث شده است که بستر این بازار امن و کاربردی باشد. علاوه بر این، ناظری به نام سازمان بورس و اوراق بهادار بر فعالیت‌های این بازار نظارت می‌کند.
• قابلیت نقدشوندگی در بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها بسیار بهتر است. در واقع اگر نیاز به خروج پولتان از بازار سرمایه داشته باشید، فقط طی 2 تا 3 روز کاری زمان می‌برد.

نحوه ثبت نام در بورس

با این که روند ثبت نام در بورس برای هر فردی بسیار ساده است، با این حال بعضی از افراد با این مراحل آشنا نیستند. با ثبت نام در سامانه کارگزاری اقتصاد بیدار، علاوه بر دریافت کد بورسی، در سامانه سجام ثبت نام می‌شوید و به صورت آنلاین احراز هویت انجام خواهد شد. مراحل ثبت نام به صورت زیر است:

1. ثبت‌نام در سامانه اقتصاد بیدار
2. احراز هویت
3. دریافت کد بورسی
4. شروع معاملات

سرمایه گذاری غیر مستقیم در بورس

خرید و فروش سهام به صورت مستقیم می‌تواند ریسک‌های زیادی برای معامله‌گران داشته باشد و همچنین زمان زیادی را از ایشان می‌گیرد. راهکاری که سال‌ها در دنیا برای رفع این مشکل و همچنین استفاده حداکثری از بازار بورس ارائه شده، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. سبدگردانی و انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری از راهکارهای سرمایه گذاری غیر مستقیم است.

سازمان بورس کجاست؟ (تاریخچه پیدایش سازمان بورس در ایران)

در این مقاله قصد داریم شما را با سازمان بورس و تاریخچه پیدایش آن و مزیت سرمایه گذاری در آن آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

قبل از اینکه بخواهیم سازمان بورس را معرفی کنیم، ابتدا بهتر است بدانیم که هدف از به وجود آمدن سازمان بورس چه بوده است. هر شرکتی برای ادامه فعالیت باید توانایی تامین نیازهای مالی خود را داشته باشد. این کار با روش‌های زیادی انجام میشود. یکی از راه هایی که شرکت ها می توانند نیازهای مالی خود را از طریق آن تامین کنند” بورس” است. به این صورت که از سهامداران خود پول دریافت می کنند و بخشی از سهام شرکت خود را در ازای آن به آنها واگذار می کنند.

اما تنها مزیت بورس فقط این نیست، مزیت دیگر آن برای کسانی است که در آن سرمایه گذاری میکنند. این بازار این امکان را به افراد می‌دهد که در طی زمانی کوتاه مدت سرمایه خود را چندین برابر کنند.

بورس چیست؟

به بازاری که افراد در آن خرید و فروش سهام را انجام میدهند، بازار بورس می گویند. انجام معاملات در این بازار طبق قوانین و الزامات قانونی در زیر نظر سازمان بورس شکل می گیرند.

بورس با مجموعه سرمایه های جزئی و پراکنده، سرمایه گذاری های مهم و کلان را محقق می سازد تاثیرات مهمی را در وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه و پیشرفت صنایع آبادانی کشور می گذارد و همچنین امکان ایجاد سود و منافع را برای سهامداران ایجاد میکند.

تاریخچه پیدایش کلمه بورس

تاریخچه پیدایش کلمه بورس مربوط به قرن پانزدهم میلادی شهر بروژ بلژیک است. مکانی که صرافان و سپس افرادی که دارندگان انواع کالا و اوراق و خریداران و فروشندگان بودند در مقابل منزل اشراف زاده ای به نام”واندر بورس” تجمع می‌کردند تا محصولات خود را معامله کنند. بر همین اساس واژه “بها بازار” را برای هر مکانی که انواع کالا و اوراق بهادار مبادله میشود به کار میبرند برحسب همین سابقه تعدادی از تجار و کسبه و مردم از واژه بورس مانند بورس مسکن، بورس طلا، بورس سکه، بورس پوشاک و… استفاده می کنند. در حالی که کشورهای دیگر، به جای استفاده از واژه بهابازار از کلماتی مانند stock market یا stock exchange استفاده می کنند.

تالار های مسقف برای تبدیل کالاها با گذشت زمان به وجود آمدند که بازرگانان و تجار برای خرید و فروش کالاها به این تالارها می رفتند. به مرور زمان این تالار های مسقف هم بورس نامیده شدند.

تاریخچه پیدایش سازمان بورس در ایران

از سال ۱۳۴۵ بورس اوراق بهادار تهران فعالیت خود را آغاز کرده است. اقتصاد ایران سه سال بعد گسترش یافت و فعالیت بازار بیشتر شد. در نهایت تاریخچه پیدایش بورس رشد روز افزون بازار منجر به تقاضای سهام عدالت شد.

از سال ۱۳۴۶ تا سال ۱۳۵۷ تعداد موسسه های پذیرفته شده و شرکت ها در سازمان بورس اوراق بهادار تهران با سرمایه ۶.۲ میلیارد ریال از ۱۰ بنگاه اقتصادی به ۱۴۲ شرکت با بیش از سیصد و هشت میلیارد ریال افزایش پیدا کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد شرکت های پذیرفته شده از ۱۰۵ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ به ۵۶ شرکت تقلیل یافت. علت این موضوع به تملک درآوردن بهتر بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت بوده است. در طول 8 سال جنگ تحمیلی نیز بازار بورس از وقایع مهم بورس ایران محسوب می شود. پس از جنگ تحمیلی و با وقوع انقلاب در سال‌های ۵۷ و ۵۸در تهران فعالیت های بورسی تا سال ۶۸ متوقف شد، اما با توجه به اهداف برنامه اول توسعه، سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت خود را در تهران مجددا آغاز کرد که از این تاریخ تاکنون با فراز و نشیب ‌های بسیاری مواجه شده است. از این رو در سال ۸۴ دو رویداد تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار و ابلاغ و اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی امکان واگذاری سهام شرکت ‌های دولتی فراهم شد و همچنین بازارهای نوین مالی و ظهور ابزارها، باعث تحولات گسترده و اساسی در بازار سرمایه ایران شد.

اهدافی که سازمان بورس دنبال می کند چیست؟

• بالا بردن سهم بازار سرمایه در تامین مالی فعالیت‌های مولد اقتصادی
• گسترش فرهنگ سهامداری و سرمایه‌گذاری در کشور و توسعه دانش مالی
• رعایت کردن اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاری ها و ارتباطات با ذینفعان
• توسعه مستمر سرمایه انسانی شرکت و دارایی های فکری
• گسترش بازار با استفاده از فرایند های به روز و کارآمد و بهره گیری از فناوری
• به کارگیری مقررات و رویه های موثر جهت حفظ سلامت بازار و رعایت کردن حقوق سهامداران
• تسهیل و توسعه دسترسی به بازار به وسیله کاربردهای فناوری اطلاعات
• بازارهایی که تحت نظارت بورس هستند

چهار بازار بورس تا امروز تحت نظارت سازمان بورس قرار دارند

الف: سازمان بورس اوراق بهادار تهران:

سهام شرکتها در بورس اوراق بهادار تهران و سایر اوراق بهادار دقیقا مانند اوراق مشارکت خرید و فروش میشود.

ب: فرابورس ایران:

سهام شرکت هایی که در فرابورس ایران بنا به دلایلی موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نشده‌اند مورد معامله قرار می گیرند.

ج: بورس کالای ایران:

انواع کالاها مانند فلزات، محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی و… در بورس کالای ایران خرید و فروش می‌شود.

حامل های انرژی مانند زغال سنگ، کک و برق در بورس انرژی خرید و فروش می شود.

سرمایه گذاری در بازار بورس چه مزایایی دارد؟

سرمایه گذاری در بازار بورس مزایای زیادی را به همراه دارد. چند نمونه از این مزیت را بخواهیم معرفی کنیم، می توانیم به حفظ سرمایه در برابر تورم، قابلیت نقدشوندگی بالا، مشارکت در تصمیم گیری شرکت ها و امنیت و شفافیت بالا اشاره کنیم. اگر تصمیم به آغاز سرمایه گذاری در بازار بورس را دارید در ادامه توضیحات بیشتری در رابطه با مزایای سرمایه گذاری در سازمان بورس اوراق بهادار خواهیم داد.

کسب سود:

هدف از سرمایه گذاری افراد در بورس اوراق بهادار چند برابر کردن سرمایه اولیه و کسب سود است. ممکن است گاهی اوقات سود از افزایش قیمت به دست آید و ممکن است گاهی نیز در صورت نگهداری سهم تا برگزاری مجمع سالانه سود به سهامداران تعلق بگیرد.

حمایت و شفافیت قانونی:

همه فعالیت هایی که سهامداران در بازار بورس انجام می دهند از جمله کلیه معاملات زیر نظر سازمان بورس انجام می شود. بنابراین هیچ معامله ای غیرقانونی شکل نخواهد گرفت. یکی از مزیت های مهم بورس، مزیت حمایت قانونی است که برای همه افرادی که در آن فعالیت دارند در نظر گرفته شده است.

سهولت در نقد شوندگی:

نقش شوندگی در بازار بورس به آسانی انجام می شود، به این صورت که پول خود را هر زمان که نیاز داشتید به راحتی می توانید سهامی را که خریده اید بفروشید و پول آن را به حساب خود برگردانید. حداکثر دو روز کاری، زمان لازم جهت برگشت پول به حساب بانکی شما می باشد.

حفظ سرمایه در مقابل تورم:

با افزایش یافتن نرخ روزانه تورم، پیوسته پول کشور در حال کاهش ارزش می باشد. اما افراد اگر پول خود را در یک بازار مناسب مثل بورس سرمایه‌گذاری کنند، علاوه بر اینکه تورم بر روی آن هیچ تاثیری نخواهد گذاشت، بلکه در پی خرید سهام شرکت هایی که در حال رشد هستند ارزش سهام آنها بیشتر شده و در نتیجه سرمایه اولیه آنها رشد چشمگیری خواهد یافت.

عدم وجود محدودیت در میزان سرمایه گذاری:

بهتر است بدانید برخلاف کسب و کار هایی که برای آغاز سرمایه‌گذاری در آن ها نیازمند یک سرمایه، وسایل و ابزار گران قیمت هستید، جهت آغاز یک سرمایه گذاری با سود بالا در بازار بورس اوراق بهادار شما نیاز به سرمایه خیلی بزرگی ندارید. بلکه با حداقل سرمایه ای که دارید تقریباً با صد هزار تومان میتوانید معاملات خود را شروع کنید. برای تازه واردان بازار بورس این یک مزیت محسوب می شود.

.مشارکت در اداره شرکت:

در حالت عادی اگر بخواهید یک شرکت را تاسیس کنید علاوه بر داشتن سرمایه اولیه ابتدا باید بسیاری از مراحل و مسائل قانونی آن را انجام دهید. اما در سازمان بورس اوراق بهادار این امکان برای شما به وجود آمده است که بدون طی کردن مراحل حل و مسائل قانونی بتوانید شریک و سهامدار یک بخشی از شرکت مورد نظر خود شوید.

بهره گیری از معافیت مالی:

شرکت هایی که در سازمان بورس اوراق بهادار حضور دارند اکثراً از پرداخت درصد مالیاتی معاف میباشند. همین موضوع بسیاری از شرکتها را برای حضور در بازار بورس تشویق می کند.

تنوع در بازه زمانی سرمایه گذاری:

یکی از مزیت‌های بازار بورس این است که بسیاری از افراد با اهداف متفاوتی که دارند می توانند وارد آن شوند. مثلاً تعدادی از افراد به قصد کسب سودهای دوره ای و کوتاه مدت وارد بازار می‌شوند. تعدادی هم قصد دارند برای مدت طولانی در بورس پول خود را سرمایه گذاری کنند. بازدهی مطلوبی را می تواند برای سهامداران رقم بزند.

سهولت سرمایه گذاری:

برای شروع معاملات در بازار بورس پس از دریافت کد بورسی راه های مختلفی را میتوان برای سرمایه گذاری انتخاب کرد، معاملات تلفنی، سپردن سرمایه به مدیران پرتفو، معاملات حضوری و معاملات اینترنتی توسط فرد سرمایه گذار از جمله راه هایی است که از طریق آن ها در بازار بورس میتوان حضور پیدا کرد، اما ساده ترین راه جهت سرمایه گذاری، استفاده از سامانه های معاملاتی به صورت اینترنتی می باشد.

جذب کردن سرمایه ها در صنایع کارآمد:

همواره افراد سرمایه گذار در تلاش هستند تا سرمایه گذاری خود را بر روی شرکتهایی انجام دهند که سابقه شکوفایی و کارایی بالایی در گذشته داشته باشند. سرمایه گذاری افراد در شرکتها علاوه بر ایجاد سود برای سرمایه گذار، باعث توسعه و رشد شرکت ها نیز می شود. به همین دلیل ارزش گذاری شرکت ها باید به صورت کاملا دقیق انجام شود.

کشف صحیح قیمت:

به علت رقابت بالا در بازار بورس، با توجه به عرضه و تقاضا قیمت سهام تعیین می گردد. اگر در این بازار تعداد خریداران و فروشندگان زیاد باشد، کمک بزرگی به شکل گیری این بازار می شود. در این صورت قیمت سهام توسط خریداران و فروشندگان تعیین می شود.

نتیجه گیری

سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار با توجه به اینکه نوسانات و تغییر و تحول در قیمت سهام شرکت ها با ریسک زیادی همراه است، از این رو برای سرمایه گذاری در بازار سازمان بورس اوراق بهادار پیشنهاد می کنیم ابتدا به کسب اطلاعاتی در زمینه شروع سرمایه گذاری در بورس بپردازید.

تاریخچه بورس در ایران و جهان؛ بورس از کجا آمد؟

«بورس» یک کلمه فارسی نیست و احتمالا اولین باری هم که این کلمه را شنیدید، چنین حدسی می‌زدید. الان احتمالا دارید به دنبال معنی این لغت می‌گردید. برای اینکه بفهمیم معنی لغوی بورس چیست، باید کمی درباره تاریخچه آن بیشتر صحبت کنیم. شاید برایتان جالب باشد که بدانید داستان بازار بورس چیست و از کجا آمده است؟ به همین دلیل تصمیم‌ گرفتیم در این مقاله سری به تاریخچه بورس بزنیم. پس با مدرسه تحلیل همراه باشید.

بورس چیست؟

بورس (Bourse) یک کلمه‌ فرانسوی و به معنای «کیف پول» است. البته یک روایت دیگر هم درباره این کلمه وجود دارد. بعضی‌ها می‌گویند واژه بورس از نام خانوادگی یک تاجر پارچه به نام «رابرت واندر بورس» گرفته شده که در اوایل قرن سیزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک می‌زیسته و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران بلژیکی در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری بوده‌است.

امروزه این نام اکثراً در سازمان بورس پاریس و سایر سازمان‌های بورس زیرشاخه یورونکست (Euronext) مثل آمستردام و فرانکفورت و همچنین در سازمان بورس کشورمان ایران استفاده می‌شود. به سایر سازمان‌های بورسی در دیگر کشورها نظیر ایالات متحده Exchange گفته می‌شود.

در مقاله تاریخچه بورس به بررسی بیشتر پیشینه آغاز به کار بورس جهانی و بورس تهران پرداخته شده است.

تاریخچه بورس

مدرسه تحلیل در این مقاله به بررسی تاریخچه بورس و منشا پیدایش این بازار برای اولین بار پرداخته است. در بخش اول، تاریخچه جهانی و در بخش دوم تاریخچه بورس اوراق بهادار در ایران را مورد بررسی قرار گرفته است.

همانطور که پیش‌تر در مقاله “بورس چیست؟” اشاره کردیم، واژه بورس از نام خانوادگی تاجر پارچه‌ای به نام “رابرت واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن سیزدهم در شهر بروژ بلژیک زندگی میکرده است. در آن زمان معامله‌گران و سرمایه‌گذاران شهر در مقابل خانه تاریخچه پیدایش بورس او گرد هم می‌آمدند و به داد و ستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدها به کلیه اماکنی اطلاق شد که محل داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری باشد.

رشد بورس سهام و جا افتادن آن در عملیات تجاری و اقتصادی، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است.

اولین بورس اوراق بهادار در جهان

اولین بورس معتبر دنیا، در سال 1611 درشهر آمستردام تشکیل شد و کمپانی معروف هند شرقی سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین المللی است. نکته‌ی قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهای اروپایی نظیر انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم برای آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیری شود.

بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادی 2500 سهم را در تابلوی خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می رفت. در لندن معامله گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه خانه گرد هم می آمدند. برای نظم بخشیدن به بازار، قهوه خانه نیوجاناتان در سال 1698 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.

لازم به ذکر است که در سال 2000 با ترکیب بورس‌های فرانسه، بلژیک و هلند، بورس یورونکست (Euronext) تحت عنوان بزرگترین بورس اروپا تشکیل شد که سال‌های بعد با اضافه شدن بورس پرتغال و بورس بین المللی معاملات اختیار و آتی لندن (London International Financial Futures and Options Exchange) (LIFFE) امکانات معاملاتی خود را افزایش داد.

تاریخچه شروع به کار بورس نیویورک

بورس نیویورك در اواخر قرن هجدهم (1792) تأسیس شده و با وجود رقبای دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد. درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورك و در محوطه ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در خیابان “68 وال استریت” بود که بعدها به قهوه خانه ای در همان نزدیکی انتقال یافت.

بورس وال استریت با جمع آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) تحت عنوان توافق‌نامه Buttonwood و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاری عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام “بورس سهام نیویورك (NYSE)” به ثبت رسید. در حال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهای دنیا، بورس‌های اوراق بهادار فعالیت می کنند.

تاریخچه بورس سهام نیویورک

وقایع مهم بورس سهام نیویورک عبارتند از:

• 24 اکتبر 1929: نابودکننده‌ترین ریزش بازار بورس تاریخ آمریکا در چهارشنبه سیاه شروع شد و با فروش پراسترس تا سه‌شنبه سیاه در 29 اکتبر ادامه یافت. این واقعه در ادامه ریزش بازار بورس لندن در سپتامبر به وقوع پیوست و سیگنال شروع افسردگی بزرگ که همه کشورهای صنعتی غرب را درگیر کرد را صادر کرد.
• 1 اکتبر 1987: میانگین صنعتی داو جونز (Dow Jones Industrial Average (DJIA)) در یک روز 508 واحد یا 22.6% ریزش کرد.
• 11 سپتامبر 2001: معاملات به مدت 4 روز در بورس سهام نیویورک پیرو حملات 11 سپتامبر متوقف شد و در 17 سپتامبر بازگشایی شد. حدود 1.4 تریلیون دلار در 5 روز معاملاتی بعد از بازگشایی از دست رفت که بزرگترین میزان ضرر در تاریخچه بورس سهام نیویورک می‌باشد.
• اکتبر 2008: بخش یورونکست بورس سهام نیویورک مالکیت بورس سهام آمریکایی (American Stock Exchange (AMEX)) را به ارزش 260 میلیون دلار سهام تصاحب می‌کند.
• 6 می 2010: میانگین صنعتی داو جونز بزرگترین ریزش روزانه خود بعد از ریزش 19 اکتبر 1987را تجربه می‌کند. به میزان 980 واحد ریزش کرد که به آن ریزش برق‌آسای 2010 گفته می‌شود.
• دسامبر 2012: بورس میان‌قاره‌ای (Intercontinental Exchange (ICE)) پیشنهاد خرید بخش یورونکست بورس سهام نیویورک را با مبادله سهام به ارزش 8 میلیارد دلار داد.
• 1 می 2014: بورس سهام نیویورک به ارزش 4.5 میلیون دلار توسط کمیسیون بورس آمریکا (U.S. Securities and Exchange Commission (SEC)) به دلیل نقض قانون بازار جریمه شد.
• 25 می 2018: خانم استیسی کانینگهام (Stacey Cunningham) اولین رئیس زن بورس سهام نیویورک شد.
• 23 مارس 2020: بورس سهام نیویورک به طور موقت به دلیل پاندمی کووید-19 معاملات حضوری را متوقف کرد و عملیاتش را به صورت الکترونیکی ادامه تاریخچه پیدایش بورس داد.

تاریخچه بورس در ایران

فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران، به سال 1315 بر میگردد. در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به منظور بررسی و اقدام درمورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی ناظر بر فعالیت بورس اوراق بهادار، به ایران آمدند. اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف گردید.

پس از کودتای 28 مرداد1332، مجدداً در سال 1333 مأموریت تشکیل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی وقت محول گردید. این گروه پس از دوازده سال تحقیق و بررسی درسال 1345، قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه و لایحه مربوطه را به مجلس شورای ملی ارسال داشتند که این لایحه در اردیبهشت سال 1345 تصویب شد. با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس، در بهمن ماه 1346 فعالیت بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد. متعاقب آن اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد به بورس راه یافتند.

طی یازده سال فعالیت بورس قبل از انقلاب اسلامی، تعداد شرکت‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های بیمه پذیرفته شده در بورس از 6 بنگاه اقتصادی با سرمایه 2 میلیارد ریال به 105 بنگاه با سرمایه ای بیش از 6 میلیارد ریال درسال 1357 افزایش یافت. همچنین ارزش مبادلات در بورس از 15 میلیون ریال به بیش از 150 میلیارد ریال در سال 1357 افزایش یافت.

بورس ایران پس از انقلاب اسلامی

در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با تحولات پیش آمده از جمله:

1. تصویب لایحه قانون اداره امور بانک‌ها
2. ملی شدن شرکت‌های بیمه
3. تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع
4. تملک بسیاری از بنگاه‌های اقتصادی توسط دولت که همه آن‌ها نشأت گرفته از روحیه مخالفت با نظام سرمایه داری بود که بعدها اقتصاد ما را به اقتصاد سوسیالیستی نزدیک ساخت
5. و همچنین جنگ هشت ساله

تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس از 105 شرکت در سال 1357، به 56 شرکت تقلیل یافت. دوره رکود بورس که از سال مزبور آغاز گردیده بود تا سال 1367 ادامه یافت.

تجدید حیات بورس

از سال 1368 و در چهارچوب برنامه پنج سال اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، تجدید فعالیت بورس به عنوان پیش زمینه اجرای خصوصی سازی، جذب و گردآوری پس اندازها تاریخچه پیدایش بورس و هدایت آن در جهت سرمایه گذاری آغاز گردید. طی سال‌های پس از تجدید حیات بورس تاکنون، فعالیت بورس فراز و نشیب‌های متعددی از جمله رکود سال‌های 1371 تا 1373 و 1375 تا 1378 و افت و خیزهای مقطعی ناشی از بحران‌های سیاسی مربوط به جنگ افغانستان و عراق را تجربه نموده است.

از ابتدای سال 1376، بورس اوراق بهادار تهران دور تازه‌ای از فعالیت را به خود دیده است. اقدام های انجام شده در راستای بازسازی ساختار سازمانی و مدیریتی، بکارگیری نوآوری‌های فنی و تخصصی، اصلاح رویه‌های مقرراتی و نظارتی، فراهم آوردن زمینه ارتقای کارآیی و اصلاح کارکرد بازار و کوشش برای هماهنگ سازی سیاست گذاری‌ها با نیازهای واقعی بازار سرمایه، در مرکز توجه‌ها و برنامه‌های اصلاح ساختاری سازمان بورس اوراق بهادار قرار داشته است. البته برخی از این اصلاحات به دلیل نبود ظرف قانونی مناسب، متوقف مانده بود.

گام بلند اصلاح قانون بورس اوراق بهادار پس از چهل سال یعنی در آذر ماه سال 1384 با تصویب قانون جدید بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی، برداشته شد. قانون جدید بازار اوراق بهادار نسبت به قانون قبلی دارای نقاط قوت زیادی است، از جمله: تفکیک مقام عملیات از نظارت، ساماندهی بازار اولیه، ایجاد تنوع در ابزارهای مالی و نظارت قانونمند بر ارکان و نهادهای فعال در بازار سرمایه.

تاریخچه بورس در جهان

واژه “بورس” در لغت و در زبان فرانسوی به معنای “کیف پول” است. به باور بیشتر کارشناسان حوزه اقتصاد، تاریخچه پیدایش واژه بورس در جهان به قرن پانزدهم میلادی باز می‌گردد. زمانی که بازرگانان و تجّار در شهر بروژ بلژیک، در میدانی به نام “تربورس” (TerBeurze) و در مقابل خانه اشراف‌زاده‌ای به نام “واندر بورس” جمع شده و به خرید و فروش کالاها و اجناس خود می‌پرداختند.

از آن تاریخ به بعد مکان‌هایی که مردم در آن جا کالاها و اجناس مختلف را معامله می‌کردند، به بورس معروف شدند. تاریخ تاسیس اولین بورس در جهان نیز در منابع مختلف، قرن پانزدهم میلادی (در حدود سال ۱۴۶۰ میلادی) در آنورس بلژیک ذکر شده است.

سیر تکاملی تاریخچه بورس در جهان

به گفته‌ی مورّخین این مکان‌ها در ابتدا نظم و انضباط خاصی نداشتند و همه افراد می‌توانستند در آن جا فعالیت کنند، اما با گذشت زمان، تغییراتی ایجاد شد و نظم و انضباط خاصی در آن‌ها شکل گرفت. به طوری که پس از گذشت چند سال، فقط بازرگانان، صرافان و تجّار اجازه حضور و فعالیت در آن را داشتند. با گذشت زمان و پیشرفت جوامع، تالارهای مسقّف بورس شکل گرفت و بازرگانانی که تا قبل از آن در محوطه‌های باز معاملات خود را انجام می‌دادند، به این تالارها راه یافتند. بسیاری از منابع علمی و تاریخی نیز شکل‌گیری بورس را از زمان آغاز به کار این تالارها به صورت رسمی ثبت کرده‌اند.

بازرگانان و تجّار همواره برای این که احتمال ضرر و زیان تجارت خود را کاهش دهند، به دنبال شراکت با تجّارِ دیگر بودند. در واقع آن‌ها شراکت را بهترین راه برای کاهش ریسک و ضرر و زیان خود می‌دانستند، چرا که با شریک شدنِ چندین فرد در یک کسب و کار، سود و زیان‌ احتمالی آن کسب و کار نیز بین آن‌ها تقسیم می‌شد. با این طرزِ فکر بود که شرکت‌های سهامی، رفته رفته جایگاه خود را در اقتصاد پیدا کردند. در این شرکت‌ها هر فرد به اندازه‌ی سرمایه‌ای که در شرکت دارد، در سود و زیان آن نیز شریک می‌شود. نام اولین شرکت سهامی تاسیس شده “ماسکووی” (Muscovy) بود. این شرکت در سال ۱۵۵۳ میلادی و با مشارکت عده ای از تجّار در روسیه راه‌اندازی شد.

در تصویر زیر نقاشی سال ۱۸۵۸ میلادی از محل اولین بورس‌های شکل گرفته در بلژیک را مشاهده می‌کنید.

اولین‌ بورس در جهان

با گسترش معاملات و مبادلات تجاری در جهان، نیاز به سرمایه‌گذاری و سهام‌دارانِ بیشتر روز به روز افزایش یافته و در نتیجه مراکزی که بتواند بین سرمایه‌گذاران و متقاضیان سرمایه (یعنی شرکت‌ها) ارتباط برقرار کند، ایجاد شد. این مراکز که بعدها به «بورس» معروف شدند، مرکزی برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها بودند.

اولین بورس اوراق بهادار جهان به صورت رسمی در اوایل قرن هفدهم میلادی در شهر آمستردام هلند تشکیل شد. همچنین تاریخچه پیدایش بورس اولین شرکتی که سهام آن در این بورس معامله شد، “کمپانی هند شرقی” بود. فعالیت‌های آغازین مرتبط با بورس در شهر لندن نیز در قهوه‌خانه‌های این شهر و در اوایل قرن هجدهم میلادی شروع شد. پس از خرید یک ساختمان مستقل توسط معامله‌گران در سال ۱۷۷۳، نهایتا در سوم مارس سال ۱۸۰۱ میلادی، بورس لندن نیز فعالیت رسمی خود را آغاز کرد. چندین سال بعد نیز بورس نیویورک به عنوان سومین بورس بزرگ در طول تاریخ تاسیس شد؛ که تاریخچه متفاوت و خاص خود را دارد.

با شروع فعالیت این بورس‌ها، به تدریج بازرگانان سایر کشورها نیز به کمک دولت خود بورس‌های دیگر را تاسیس کردند، به طوری که امروزه کمتر کشوری را می‌توان یافت که از وجود این رکنِ اساسی اقتصاد محروم باشد. فدراسیون جهانی بورس‌ها (WFE) در حال حاضر وظیفه هماهنگی و تسهیل مبادلات جهانی، حفاظت از حقوق صاحبان سهام و گسترش بورس‌های جهان را بر تاریخچه پیدایش بورس عهده دارد.

در عکس بعدی تصویری از بورس بروکسل بلژیک در سال ۱۹۳۳ میلادی را مشاهده می‌کنید. ساختمان‌هایی عظیم و تالارهایی با شکوه که محل جمع شدن بازرگانان و سرمایه‌گذاران بوده و هستند …

تاریخچه بورسِ سهام نیویورک در وال استریت

مقرّ اصلی تعدادی از مهمترین بورس‌های جهان به خصوص بورس نیویورک، در خیابان وال استریت (wall street) در محله منهتنِ نیویورک است. دلیل نام‌گذاری وال استریت به این نام، ساخت دیواری بزرگ توسط استعمارگران هلندی برای جلوگیری از حملات سرخ ‌پوستان و دزدان دریایی در سالیان دور در این منطقه بوده است.

در آن زمان ۲۶ کارگزار بازارِ سهام، در خیابان وال استریت نیویورک، در ۱۷ ماهِ می سال ۱۷۹۲ میلادی زیر یک درخت چنار دور هم جمع شده و توافق نامه‌ای را امضا کردند که بعدها به توافق‌نامه ” Button Wood” معروف شد. سپس در ۸ مارس سال ۱۸۱۷ اساسنامه‌ای تنظیم شد که آغاز به کار بورس نیویورک را رسمیت بخشید.

در تصویر زیر نقاشی به‌جا مانده از وال استریت در سال ۱۸۶۷ میلادی را مشاهده می‌کنید.

بورس‌های معتبر دنیا چه بورس‌هایی هستند؟!

بورس نیویورک در ساختمانی اجاره‌ای واقع در پلاک ۴۰ وال استریت شروع به کار کرد. در حال حاضر معتبرترین بورس جهان، بورس نیویورک با نماد (NYSE (NewYork Stock Exchange است. شاخص اصلی این بورس داوجونز (DowJones) نام داشته و معاملات این بورس به صورت الکترونیکی انجام می‌گیرد. بورس نیویورک از نظر حجم سرمایه‌گذاری و معاملات، بزرگترین بورس دنیا است. بازار بورس نزدک (NASDAQ) نیز به عنوان بزرگترین بازار معاملاتِ خردِ سهام آمریکا توسط انجمن ملی معامله‌گران اوراق بهادار بورس نیویورک در سال ۱۹۷۱ تأسیس شده و آغاز به کار کرد.

بورس‌ لندن که پیش‌تر نیز به آن اشاره شد، بورس توکیو (TYO)، بورس فرانکفورت و بورس پاریس از دیگر بورس‌های معتبر و مهم دنیا هستند که نقش بزرگی در اقتصاد جهان ایفا می‌کنند.

در تصویر زیر ساختمان رویال اکسچنچ (Royal Exchange, London) بورس لندن را مشاهده می‌کنید.

چکیده مطلب:

طی قرن‌های اخیر سیر تحول و پیشرفت بشر در گسترش بورس‌های جهان کاملا قابل مشاهده است، به طوری که در عصر حاضر، تصور جهان بدون این رکنِ اقتصادی کاملا غیر ممکن به نظر می‌رسد. کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته نیز با توجه به همین موضوع، همواره سعی در تسهیل شرایط برای سرمایه‌گذاری مردم و شرکت‌ها در بورس داشته‌اند. بورس‌های نیویورک، نزدک، لندن، پاریس، فرانکفورت، توکیو و … نیز تنها چند مثال از بورس‌های موفق در دنیا هستند. به طور میانگین بیش از ۹۵% از مردم کشورهای توسعه یافته در بورس این کشورها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به نظر شما بهتر نیست ما نیز از خودمان شروع کنیم؟!؟!

تاریخچه پیدایش بورس اوراق بهادار در دنیا و ایران

در علم اقتصاد بورس به بازاری اطلاق می شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا تاریخچه پیدایش بورس و اوراق بهادار در آن انجام می پذیرد و در یک طبقه بندی کلی شامل بورس کالا و اوراق بهادار است.

واژه بورس (Bourse) در زبان فرانسوی به معنای کیف پول است. علاوه بر این، چنین بیان شده است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک مردی به نام ” واندر بورس زندگی می­ کرده که صرافان شهر در مقابل خانه او به داد و ستد کالا و اوراق بهادار می پرداختند. از این رو بعدها به کلیه مکان هایی که داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری در آن صورت می­ گرفت، بورس گفته شد.

در این مطلب عناوین زیر را بررسی خواهیم کرد:

تفاوت بازار بورس -به عنوان یک بازار مالی- با بازار فیزیکی در آن است که در این بازار سهام و اوراق قرضه بجای کالا مورد معامله قرار می‌گیرد. بازار بورس تابع مقرراتی است که توسط نهادهای قانون گذار تعیین می‌شود و به منظور جلوگیری از بی نظمی و رعایت حقوق طرفین عرضه و تقاضا، رعایت آن‌ها الزامی است. امروزه بازارهای بورس و اوراق بهادار، شاهراه سرمایه‌گذاری و انجام معاملات در حوزه بورس کالا و اوراق بهادار در جهان محسوب می‌شود.

سال ۱۴۶۰ میلادی اولین مرکز بورس اوراق بهادار جهان، در شهر انورس کشور بلژیک تاسیس شد. اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در اوایل قرن هفدهم میلادی یعنی سال ۱۶۰۲ میلادی در بورس آمستردام هلند شکل گرفت. البته کمپانی هند شرقی اولین شرکت سهامی به شمار نمی‌آید، بلکه اولین شرکت سهامی در سال ۱۵۵۳ میلادی با نام “ماسکوی” (muscovy) در روسیه ایجاد شد.

بورس‌های معتبر دنیا

بورس نیویورک و تعدادی از بورس‌های مهم دیگر در خیابانی به نام وال استریت (Wall Street)، در محله منهتن نیویورک قراردارد. در قرن ۱۷ میلادی استعمارگران هلندی برای ایجاد مانعی در برابر حملات سرخپوستان و دزدان دریایی این منطقه، دیواری ساختند، از این جهت خیابانی که بعدها در این محل ایجاد شد وال استریت نامیده شد. پس از آن مراکز تجاری و مغازه‌ها در آن ساخته شد. توافق نامه “باتن وود” که در سال ۱۷۹۲ توسط ۲۴ تن از کارگزاران بازار وال استریت امضا شد، پایه تاسیس بازار بورس نیویورک بطور رسمی شد. این بازار در ساختمانی اجاره‌ای، واقع در پلاک ۴۰ وال استریت در سال شروع به کار کرد. ریاست این بازار را به عهده فردی به نام آنتونی استکهلم بود.معتبرترین و بزرگترین بورس دنیا، بازار بورس نیویورک (NYSE) محسوب می‌شود که در سال ۱۷۹۲ بنانهاده شد. شاخص اصلی اقتصادی بازار نیویورک، Dow Jones (داوجونز) است. معاملات و مبادلات این بازار به صورت الکترونیکی انجام می پذیرد و به لحاظ سرمایه‌گذاری در بازار و ارزش معاملات بزرگترین بازار بورس جهان به حساب می‌آید. این بازار تلفیقی از ۹۰ درصد میانگین صنعتی داوجونز و ۸۲ درصد حجم بازار S&P است. بازار بورس نزدک (NASDAQ) نیز به عنوان بزرگترین بازار معامله سهام در آمریکا نیز در سال ۱۹۷۱ توسط انجمن ملی معامله‌گران اوراق بهادار بورس نیویورک تاسیس شد.

بورس لندن (LSE) که در سال ۱۸۰۱ میلادی فعالیت خود را آغاز نمود، بورس توکیو (TSE)، بورس فرانکفورت و بورس پاریس از دیگر بازارهای مهم بورس در دنیا به حساب می‌آیند که نقش مهمی را در اقتصاد ایفا می‌کنند.

بورس ایران

پس از انقلاب با ادغام و ملی شدن ۹ بانک، ادغام و دولتی شدن چند شرکت بیمه و در نهایت تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران، تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس به ۵۶ شرکت در سال ۱۳۶۷ کاهش یافت. از طرفی بروز جنگ تحمیلی و ابهامات موجود ناشی از آن در اقتصاد ایران سبب شد تا حجم معاملات سهام از ۳۴,۲ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ به ۹/۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۶۷ کاهش یابد. این آمار کمترین میزان در طول مدت عمر بورس تهران محسوب می شود. اولین تلاش ها برای تشکیل بورس و اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ همزمان با سفر کارشناسان هلندی و بلژیکی برای تنظیم مقررات قانونی بازمی گردد؛ البته این تلاش به علت شروع جنگ جهانی دوم به حال تعلیق درآمد تا آنکه ادامه فعالیت در سال ۱۳۳۳ به اتاق بازرگانی و تاریخچه پیدایش بورس تاریخچه پیدایش بورس صنایع و معادن وقت واگذار گردید. پس از ۱۲ سال تحقیقات گسترده، سرانجام در سال ۱۳۴۵ قوانین و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار آماده و در اردیبهشت همان سال لایحه آن به تصویب مجلس شورای ملی رسید. بورس تهران در بهمن ماه ۱۳۴۶ فعالیت خود را با انتشار سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی آغاز کرد و پس از آن با انتشار سهام شرکت‌های نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه، اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی و اوراق قرضه عباس آباد فعالیت خود را ادامه داد. ارزش مبادلات بورس تا پیش از انقلاب ۱۳۵۷ به بیش از ۳۴ میلیارد ریال رسید و تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده از ۶ بنگاه به ۱۰۵ بنگاه (با سرمایه بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال ) افزایش یافت.

پس از پایان جنگ تحمیلی و توجه به تجدید فعالیت بورس در برنامه‌های پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، احیای فعالیت بورس اوراق بهادار، سبب فراهم سازی بستری مناسب به منظور اجرای سیاست‌های خصوصی سازی گردید، به طوری که حجم معاملات بورس از ۹,۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۶۷ به ۱۰۴,۲۰۲ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۸۳ رسید. در همین دوره شرکت‌های پذیرفته شده در بورس نیز از ۵۶ شرکت به ۲۴۹ شرکت در سال ۱۳۷۵ و پس از آن به ۴۲۲ شرکت در سال ۱۳۸۳ افزایش یافت. به موجب ماده ۹۴ قانون برنامه سوم توسعه (۱۳۸۳- ۱۳۷۹) شورای بورس موظف شد تا کارهای لازم را برای ایجاد شبکه رایانه‌ای بازار سرمایه ایران به‌منظور انجام گرفتن دادوستد الکترونیک اوراق بهادار و پوشش دادن خدمات اطلاع‌رسانی در سطح ملی و بین‌المللی انجام دهد. همچنین بر اساس ماده ۹۵ برنامه سوم توسعه، شورای بورس مجاز شد تا دست به راه‌اندازی بورس‌های منطقه‌ای در سطح کشور بزند و راهکارهای لازم را برای قابل معامله شدن دیگر ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار فراهم نماید. از دیگر اتفاقات مهم در سال ۱۳۶۹، می توان به محاسبه شاخص بهای سهام در بورس اوراق بهادار تهران اشاره کرد. این شاخص از ۴۷۲ واحد در سال ۱۳۷۰ به ۱۲٫۱۱۳ واحد در سال ۱۳۸۳ رسید

فعالیت بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴ با تاثیرپذیری از سلسله عوامل مختلف داخلی و خارجی، با یک روند کاهشی مواجه گردید که با تلاش‌های دولت وقت و سازمان بورس، شیب نزولی آن کاهش پیدا کرد. شاخص بازار بورس در پایان سال ۱۳۸۴ به ۹,۴۵۹ واحد رسید اما توانست در سال ۱۳۸۵ از مرز ۱۰,۰۰۰ واحد بگذرد و در پایان همان سال به مقدار ۹,۸۲۱ واحد رسید. با تشدید تحریم‌ها علیه ایران و بروز مشکلات اقتصادی از سال دی ماه ۱۳۹۲ بورس اوراق بهادار تهران با فراز و فرودهای بسیار همراه بوده است. شاخص این بازار در ۳ ماهه منتهی به ۳۱ خرداد ۱۳۹۴ به ۶۳,۸۱۰٫۳ واحد رسید.