پیدایش پول فیات

پول فیات (Fiat Currency) چیست؟

پول فیات Fiat در واقع همان پول های رایج امروزی هستند که توسط دولت ها منتشر می شوند و ارزش آن توسط عرضه و تقاضا تعیین می گردد. برای درک بهتر این موضوع ابتدا به تاریخچه پیدایش پول فیات می پردازیم و به این سوال پاسخ می دهیم که پول فیات از کجا می آید؟

تاریخچه پیدایش پول فیات

پول فیات برای اولین بار در قرن 13، هنگامی که امپراتوری چین تصمیم گرفت که پول کاغذی را جایگزین مبادلات کالا به کالا کند، ابداع شد. این سیستم پرداختی برای امپراتوری چین گران تمام شد و تورم شدیدی را در اقتصاد آن زمان چین بوجود آورد. پس از گذشت 4 قرن، اینبار در اروپا استفاده از پول فیات مجددا مورد استقبال قرار گرفت. در اروپا نیز این جای گزینی سیستم پرداخت با شکست مواجه شد و دولت ها آن را با استاندارد نقره جایگزین کردند.

این روند ادامه پیدا کرد تا اینکه در سال 1933، دولت آمریکا سیاست پول کالایی خود را تغییر داد و توقف برابری دلار و نرخ طلا را اعلام کرد. در سال ۱۹۷۲ نیز ایالات متحده آمریکا استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

از آن زمان بود که عبارت پول یا ارز فیات در بین اقتصاددانان گسترش یافت. پول های فیات هیچ پشتوانه ای ندارند و ارزش آن ها بر اساس باورعمومی افراد جامعه نسبت به وضعیت اقتصادی کشور تعیین می شود به همین علت با ایجاد تورم و بحران های شدید اقتصادی می تواند تحت تاثیر قرار بگیرد. در واقع اگر افراد یک جامعه اعتماد خودشان را نسبت به یک واحد پولی مثل یورو، دلار و… از دست بدهند، آن واحد پولی دیگر ارزشی نخواهد داشت و با افت شدید قیمت روبرو خواهد شد.

امروزه تمامی پول های رایج دنیا را می توان پول فیات محسوب کرد، چرا که فاقد هرگونه ارزش ذاتی هستند و صرفا به عنوان وسیله ای برای پرداخت مورد استفاده قرار می گیرند. در سال های گذشته پول فیات به عنوان یک نوع واحد پولی، نقش قابل توجهی را در جهت ذخیره کردن ارزش، فراهم کردن یک واحد شمارش و ابزار مبادله ایفا کرده است.

پول فیات چه مزایا و معایبی دارد؟

از زمان ظهور ارزهای فیات همواره مخالفان و موافقان بسیاری ارزهای فیات را بررسی می کنند. موافقان بر این عقیده اند که پول های فیات دارای ویژگی های زیر هستند:

• کم هزینه بودن: ایجاد پول فیات نسبت به پول کالایی، از نظر اقتصادی به‌صرفه‌تر است.
• کمیاب بودن (Scarcity): پول‌ فیات مشابه دارایی های فیزیکی دچار کم یابی نمی شود.
• قابل استفاده در مبادلات بین المللی: در حال حاضر بسیاری از کشورهای جهان در انجام مبادلات خود از ارزها فیات استفاده می کنند. این امر سبب ایجاد شکل قابل قبولی از پول برای مبادلات تجاری شده است.
• واکنش‌پذیر بودن: یکی از ویژگی های مهم پول فیات این است که دولت ها و بانک ها مرکزی را قادر می سازد تا نسبت به بحران‌های اقتصادی انعطاف کافی را داشته باشند.
• سهولت در نگهداری: پول های فیات به ذخایر فیزیکی که نیازمند نگهداری، محافظت، نظارت و دیگر امور هزینه بر است تیاز ندارند.

با وجود مزیت های زیاد ارزهای فیات، مخالفان این سیستم پولی معتقدند که پول های فیات فاقد ارزش ذاتی هستند که به موجب آن دولت ها می توانند پول را بدون هیچ پشتوانه منتشر کنند در نتیجه باعث شکل گیری بحران های اقتصادی و ابر تورم ها خواهد شد. علاوه بر این اگر سابقه تاریخی پول های فیات را بررسی کنیم، با نشانه هایی روبرو خواهیم شد که بیانگر سقوط نظام‌های مالی و خطرناک بودن استفاده از این سیستم پولی است.

ارز دیجیتال بهتر است یا پول فیات؟

برخی از اقتصاددانان بر این باورند که ارزهای دیجیتال نیز نوعی از پول های فیات به شمار می روند، اما باید گفت که تنها تشابه این دو نوع ارز در نداشتن پشتوانه فیزیکی است. همانطور که در فوق اشاره کردیم، ارزهای فیات توسط نهاد های واسطی همچون بانک های مرکزی و دولت ها کنترل می شوند اما در عوض ارزهای دیجیتال ماهیتی غیر متمرکز دارند و هیچ نهاد ثالثی بر آن ها نظارت نمی کند.

تفاوت عمده ارز دیجیتال با ارز فیات در نحوه تولید پول های جدید است. به عنوان مثال در مقاله استخراج بیت کوین چگونه انجام می شود گفتیم که تعداد بیت کوین های قابل استخراج محدود است و بیشتر از 21 میلیون واحد از آن نمی تواند تولید شود. مورد بعدی این است که ارزهای دیجیتال بصورت فیزیکی وجود ندارد و تنها بر بستر دیجیتالی توزیع می شود از همین رو هیچ محدودیتی برای جابه جایی آن ها نیست و تراکنش ها به سرعت انجام می گیرد.

نکته حائز اهمیت در مورد مقایسه بازارهای مالی این است که بازار ارزهای دیجیتال (کریپتوکارنسی) بسیاز کوچکتر و پر نوسان تر از بازارهای مالی سنتی هستند. همین عامل سبب شده تا ریسک سرمایه گذاری در کریپتوکارنسی بیشتر باشد و تنها افرادی که از دانش بیشتری در زمینه ترید و سرمایه گذاری برخوردارند بتوانند موفقیت بیشتری کسب کنند.

جمع بندی

تاریخ همواره نشان داده است که پول های فیات آسیب پذیری فراوانی دارند و سیاست های دولتی تاثیر بسیار زیادی بر روی آن ها می گذارد. اما آینده هیچ یک از سیستم های پولی بطور قطعی قابل پیشبینی نیست.

از سوی دیگر ارزهای دیجیتال به عنوان نسل جدیدی از واحد های پولی، می توانند تغییرات گسترده ای در این حوزه بوجود آورند و راه طولانی برای مواجه شدن با موانع مختلف در پیش دارند تا بتوان نتایج و تاثیرات آن را بر اقتصاد اعلام نمود. به همین علت برخی از افراد و سازمان ها به سوی استفاده از سیستم ارز دیجیتال در تراکنش های مالی روی آورده اند. از آنجایی که هدف اصلی بیت کوین و سایر ارزهای دیجیتال، ایجاد نوع جدیدی از پول بر روی شبکه ای توزیع شده است، می توان آن را به عنوان یک شبکه جایگزین برای تبادلات مالی و شکوفا کننده ی اقتصاد جهانی یه حساب آورد.

تاریخچه پول:از مبادله کالا به کالا تا شکل گیری ارزهای دیجیتال

تاکنون در مورد ارزهای دیجیتال و کاربردهای آن زیاد شنیده اید ، اما حتما این سوال برای شما هم پیش آمده است که چه اتفاقاتی جهان را به سمت تولید این رمزارزها سوق داده است ؟ در این مقاله به تاریخچه پیدایش رمزارزها و چگونگی و چرایی ایجاد آنها می­پردازیم . قبل از هر چیزی باید بدانیم که خود پول چگونه و چرا بوجود آمده است .

To view this video please enable JavaScript, and consider upgrading to a web browser that supports HTML5 video

تاریخچه پول

پول از ابتدای پیداش به دغدغه­ ی اصلی بشر تبدیل شده است . در زمان های اولیه هر انسانی خود مسئول تامین نیازهایش بود و اگر نمی­توانست مایحتاج اولیه (مثل غذا) خود را تامین کند ، جان خود را از دست میداد . در حدود ۹۰۰۰ سال پیش ، پیدایش پول فیات پیدایش پول فیات بشر تصمیم به زندگی گروهی و ایجاد تمدن با سایر انسان ها گرفت و متوجه شد که نیازی نیست یک نفر تمام مایحتاج خود را به تنهایی تامین کند ، بلکه آنها می­توانند کالای مورد نیاز و مازاد و یا خدمات خود را با همدیگر مبادله کنند و به این صورت در وقت و هزینه های خود نیز صرفه جویی کنند .

مثلا شخصی که برنج کاشت میکرد شاید دیگر زمان و نیرویی برای کاشت عدس و لوبیا و گندم نداشت . بنابراین او میتوانست محصول خود را با فردی که عدس مازاد دارد و نیازمند برنج است ، معاوضه کند . معامله پایاپای اولین جرقه برای ایجاد پول بود . اما این مبادله معایب زیادی داشت .

اگر فردی به گوشت نیاز داشته باشد و شخص دیگری گوشت را داشته باشد و در ازای آن گندم بخواهد ، مبادله بین آنها به چه صورت خواهد بود ؟چه مقدار گندم معادل چه مقدار گوشت خواهد بود ؟ آیا شخصی که به گوشت نیاز دارد ، گندمی دارد که بتواند با آن معامله کند ؟ و… مشکلاتی از این قبیل باعث شد که بشر به فکر ایجاد یک واسطه­ ی ثابت برای معاملات باشد . این واسطه می­توانست صدف ، نمک ، فلفل ، توتون ، گندم و گاو و… باشد. معیارهای انتخاب برای این کالا ، میزان کاربرد ، حمل آسان و تقسیم پذیری بود .

پیدایش سکه های پولی

مواردی که به عنوان کالای پولی واحد انتخاب شدند ، از ارزش مادی برخوردار بودند . زیرا کالایی بودن که تمام مردم در زندگی روزمره خود به آنها نیاز داشتند . اما با گذشت زمان معایب این روش نیز آشکار شد . نگه داری و جابجایی گاو و گوسفند بسیار سخت بود . توتون و گندم می­توانست فاسد و کهنه شود و بعد از مدتی بشر متوجه شد که به راحتی می­تواند از آب دریا نمک استخراج کرده و به هر میزان داشته باشد. مشکلاتی از این قبیل بشر را به فکر واداشت که چه چیزی را می­تواند جایگزین این کالاهای واحد بکند که معایب آنها را نداشته باشند .

در اینجا بود که فلزات ارزشمند مورد توجه قرار گرفتند . فلزات : تقسیم پذیر ، قابل حمل ، کمیاب و فاسد نشدنی بودند . به گفته ­ی هرودوت در ۲۷۰۰ سال پیش ، مردم لیدیه اولین اشخاصی بودند که به فکر ضرب سکه افتادند . برای هزاران سال این سکه ها مورد استفاده قرارگرفت . هر حکومت و پادشاهی سکه های مخصوص به خود را با شکل و وزن متفاوت تولید می­کرد . ارزش هر سکه به نوع و مقدار فلز به کار رفته در آن بستگی داشت . فلزاتی که ابتدا برای این کار در نظر گرفته شدند ، طلا و نقره بودند . زیرا این فلزات دو ویژگی مهم کمیاب و مقاوم در برابر خوردگی را داشتند . مس نیز برای کالاهای کم ارزش تر به کار برده می­شد .

پیدایش اسکناس

به مروز زمان معایب استفاده از سکه ها نیز آشکار شد . حمل این سکه ها در مسافت طولانی سخت بود و احتمال اینکه راهزنان بخواهند آن را بدزدند زیاد . از طرفی بخاطر با ارزش بودن طلا برخی اقدام به ساییدن سکه طلا برای بدست آوردن خاک طلا و ساخت سکه جدید میکردند!!

در اینجا بود که نقطه عطفی در تاریخ پول بوجود آمد . مراکز امانت پول بوجود امدند که شما می­توانستید سکه های خود را به آنها بسپارید و در ازای آن سند یا رسیدی دریافت کنید. با این سند افراد به راحتی می­توانستند به معامله بپردازند . این اسناد اولین گام برای ایجاد پول کاغذی(اسکناس) بودند .

به این سیستم ، سیستم مالی مبتنی بر استاندارد طلا می­گفتند . شما با داشتن رسید و مراجعه به خزانه داری می­توانستید طلای خود را دریافت کنید و دیگر نیاز به حمل سکه های سنگین نبود . کم کم این رسیدها کاملا جای سکه ها را گرفتند و تقریبا تمام مردم از آنها استفاده می­کردند . پشتوانه­ ی این رسیدها همان مقدار طلایی بود که در مراکز امانت داری نگه داری می­شد .

پول فیات

با گذشت زمان و پیشرفت جوامع ، بانک ها و دولت ها جای مراکز امانت داری و رسیدهای کاغذی (اسکناس) جای سکه های طلا را گرفتند . اما همچنان این اسکناس ها به پشتوانه طلای موجود در بانک معتبر بودند .. در بهبوحه جنگ جهانی دوم که منجر به رکود اقتصادی شدیدی شد ، دولت ها به چاپ بدون پشتوانه­ ی اسکناس رو آوردند و بدین ترتیب مبادلات بین المللی با مشکل روبرو شدند . چون ارزش ثابتی برای اسکناس های چاپ شده وجود نداشت . در واقع معیار ثابتی برای سنجیدن این اسکناس هایی که بدون پشتوانه­ طلا چاپ می­شدند نبود .

درسال ۱۹۴۴ ، آمریکا که حدود دو سوم طلای جهان را در اختیار داشت در کنفرانسی ، دلار را بجای طلا به ذخیره ­ی ارزش جهانی تبدیل کرد (قرارداد برتون وودز) . از این زمان دولت ها بجای طلا ، دلار ذخیره میکردند و هر زمان که نیاز داشتند به بانک آمریکا مراجعه و معادل آن طلا تحویل می­گرفتند . اما این نیز دیری نپایید و مشکلات اقتصادی دهه­ ی شصت و جنگ ویتنام موجب فروپاشی این ساختار شد . آمریکا بصورت یک طرفه در سال ۱۹۷۱ از قرارداد برتون وودز خارج شد. و شروع به چاپ اسکناس بدون پشتوانه طلا کرد . بعد از آن بقیه کشورها نیز این کار را انجام دادند .

به این پول بدون پشتوانه که توسط دولت ها چاپ می­شود اصطلاحاً فیات می­گویند . امروزه دولت ها در مشکلات اقتصادی دست به چاپ پول فیات می­زنند که می­تواند مشکلاتی را در ادامه بوجود بیاورد . مثلا در سال ۲۰۰۸ آمریکا برای نجات کارخانه جات خود از ورشکستگی اقدام به چاپ مقادیر زیادی دلار کرد . اما از طرف دیگر این کار باعث کاهش ارزش دارایی مردم می­شود .

ظهور پول دیجیتالی

امروزه اعداد و ارقام دیجیتالی حتی جای اسکناس های رایج را گرفته اند . این اعداد نیز مانند فیات هیچ پشتوانه ای ندارند و تنها آمار و ارقام در دنیای دیجیتال هستند . این روش هزینه چاپ و نگه داری و… اسکناس ها را کاهش می­دهد و روند اداری کار با امور مالی را آسانتر کرده است . درگذشته شما برای جابه جایی مبلغی پول حتما باید به بانک مراجعه می­کردید ، اما امروزه با استفاده از یک اپلیکیشن به راحتی می­توانید از یک حساب به حساب دیگر پول واریز کنید ، یا قبض ها و قسط های خود را بپردازید و …

ظهور ارزهای دیجیتال

همانطور که گفتیم دولت ها با چاپ بی رویه پول کاغذی و بدون پشتوانه باعث بی ارزش شدن پول مردم شدند . در این زمان بود که عده ای به این فکر افتادند که پولی را اختراع کنند که تحت کنترل هیچ دولتی نباشد . فرد یا گروهی به نام ساتوشی ناکاماتو برای اولین بار دست به ابداع چنین پولی با استفاده از شبکه بلاکچین زدند که نام آن را بیت کوین گذاشتند .

امنیت ، کنترل و مدیریت بیت کوین ، فقط توسط کدهای انجام می­گیرد . بیت کوین همچنین غیر متمرکز است . یعنی مانند بانک که تمام اطلاعات در یک سرور مرکزی ذخیره می­شوند نیست . بیت کوین واسطه­ های مالی ، شخص ثالث و حتی محدودیت جغرافیایی را از بین برده است . بنابرین بیت کوین مانند طلا در زمان ضرب سکه ها دارای ارزش ذاتی است .

با گذشت زمان سایر ارزهای دیجیتال مانند اتریوم ، لایت کوین و دوج کوین و … نیز ایجاد شدند که هر یک از اینها هدف ، ارزش و کاربردهای خاص خود را دارند . به تمامی ارزهای دیجیتال به جز بیت کوین ، آلت کوین میگوییم . امروزه (۲۱ ژانویه ۲۰۲۱) ارزش بیت کوین به ۳۱ هزار دلار رسیده است و پیش بینی می­شود در آینده از این نیز بیشتر بشود .

امیدواریم توانسته باشیم تا حدودی شما را با سیر تحول پول طی سالیان متمادی آشنا کنیم . پیش بینی میشود که در آینده رمزارزها جایگزین پول فیات بشوند و تمام مردم از آن استفاده کنند . هرچه این ارزها بیشتر شناخته میشوند ، ارزش آنها نیز بالاتر می­رود . بنابراین ، اکنون زمان مناسبی برای شروع سرمایه گذاری در بارزهای مالی ارزدیجیتال برای آینده خواهد بود .

آنچه باید در مورد ارز فیات(Fiat Currency) و تفاوت آن با ارزهای دیجیتال بدانید.

ارز فیات fiat نوعی ارز کاغذی است که هیچ پشتوانه فیزیکی مثل طلا و یا نقره ندارد و ارزش آن توسط دولت صادر کننده اش تعیین می گردد.

پول یا ارز فیات یکی از اصطلاحات رایج در دنیای کریپتوکارنسی است. هم اکنون بسیاری از کشورها از سیستم ارز فیات برای خرید کالا و یا سرمایه گذاری های خود استفاده می کنند. در ابتدا مبادلات به صورت کالا به کالا بوده اکنون ارز فیات جایگزین استاندارد طلا و پول کالایی شده است. در این مطلب به طور کامل با ارز فیات، تاریخچه ارز فیات و مزایا و معایب آن آشنا می شوید.

منظور از ارز فیات چیست؟

پول یا ارز فیات به واحد پولی یک کشور گفته می شود که توسط دولت صادر کننده اش تولید می شود. اکثر ارزهای کاغذی مانند دلار آمریکا ارزهای فیات هستند که پشتوانه فیزیکی مثل نقره یا طلا ندارد. ارز فیات هم اکنون در اکثر کشورها برای خرید کالا، سرمایه گذاری و یا سپرده گذاری استفاده می شود. ارز فیات به جای طلا و کالا مورد استفاده قرار می گیرد. ارزش پول فیات توسط دولتی که آن را چاپ می کند تعیین می شود. با توجه به اینکه این نوع واحد پولی هیچ پشتوانه ای ندارد می تواند در اثر تورم های شدید تحت تاثیر قرار بگیرد. در دنیای امروز بیشتر واحدهای پولی، پول فیات هستند که هیچ ارزش زاتی ای ندارند و تنها برای انجام پرداخت ها از آنها استفاده می شود.

بیشتر بخوانید: استخراج یا ماینینگ چیست؟

تاریخچه پول فیات

اگر بخواهیم تاریخچه پیدایش ارز فیات را مورد ارزیابی قرار دهیم باید بگوییم پایه و ریشه اولین استفاده به ارز fiat به قرن های گذشته در چین برمی گردد. در قرن یازدهم استان سیچوان اقدام به تولید و صدور پول کاغذی کرد. اوایل امکان جایگزینی پول کاغذی با طلا و نقره وجود داشت اما در نهایت در قرن سیزدهم با روی کار آمدن کوبلای خان ارز فیات برای بار اول در جهان ایجاد شد. تاریخ نویسان معتقد بودند با افزایش بیش از حد از این سیستم پولی و ایجاد ابر تورم، امپراتوری مغول دچار سقوط گردید.
بعد از چین، در قرن هفدهم پول فیات در اروپا مورد استفاده قرار گرفت. کشورهایی که از ارز فیات استفاده می کردند اسپانیا، سوئد و هلند نام داشتند. ارز فیات در کشور سوئد با شکست مواجه شد و در نهایت این کشور از استاندارد نقره به جای فیات استفاده نمود. در دو قرن بعد فرانسه، کانادا، مستعمرات آمریکا و پس از آنها دولت فدرال ایالات متحده نیز از ارز فیات استفاده کرده و تجربیات بدی را گذراندند.
در قرن بیستم دوباره ایالات متحده به استفاده از ارز مبتنی بر کالا روی آورد. اما در سال 1933 به انجام تبادل پول کاغذی با طلا پایان داد. در سال 1972 در نهایت ایالات متحده زیر نظر ریاست جمهوری نیکسون سیستم ارزی فیات را به طور کامل جایگزین استاندارد طلا کرد. نتیجه این اقدام منجر به استفاده از ارز فیات در کل جهان شد.

بیشتر بخوانید: ارز دیجیتال چیست؟

تفاوت ارز فیات و کریپتو

ارزهای دیجیتال ماهیت غیرمتمرکز دارند و توسط هیچ نهاد یا سازمانی کنترل نمی شوند. اما ارز فیات توسط دولت ها و بانک های مرکزی کنترل می شود.
پول های فیات بدون هیچ پایه و اساسی به راحتی تولید می شوند اما به عنوان مثال بیت کوین که به عنوان محبوب ترین ارز دیجیتال شناخته شده است در تعداد محدودی تولید می شود.
تراکنش ها در ارزهای دیجیتال غیرقابل برگشت است. این در حالی است که در ارزهای فیات امکان برگشت تراکنش ها وجود دارد.
بازار ارزهای دیجیتال بسیار پرنوسان است و در ابعاد کوچکتری انجام می شود. این پیدایش پول فیات در حالی است که بازار ارز fiat در عرصه بین المللی مورد استفاده قرار می گیرد و نوسان بسیار کمتری دارد. لازم به ذکر است با گسترش و رشد بازار ارزهای دیجیتال نوسان آن نیز کم خواهد شد.
تنها شباهت ارز فیات و ارزهای دیجیتال، این است که هیچ کدام پشتوانه فیزیکی ندارند.

مزایای پول فیات

• هزینه: تولید پول فیات نسبت به پول کالایی از نظر اقتصادی مناسب تر و مقرون به صرفه تر است.
• واکنش پذیر: ارز fiat انعطاف پذیری لازم را در صورت ایجاد بحران های اقتصادی، برای دولت و بانک مرکزی فراهم می کند.
• کمیابی: در صورتی که اموال فیزیکی مانند طلا کمیاب شوند روی ارزش پول فیات تاثیری نخواهند گذاشت.
• راحتی: پول کالایی مثل طلا نیاز به ذخیره، نگهداری و نظارت دارند اما پول فیات نیاز به ذخایر فیزیکی و هزینه بر ندارد.
• تبادلات جهانی: از آنجا که در سراسر جهان و توسط تعداد زیادی از کشورها ارزهای فیات مورد استفاده قرار می گیرند.
• نوسان قیمت: با توجه به اینکه ارزش ارزهای کالایی نظیر طلا با کشف معدن جدید تحت تاثیر قرار بگیرد، خطر کاهش ارزش غیرمنتظره ارزهای فیات کمتر است. به این دلیل که عرضه ارزهای فیات توسط دولت ارز کنترل و تنظیم می شود.

معایب پول فیات

• ارزش ذاتی: ارزهای فیات هیچ ارزش ذاتی ندارند. در این صورت بر اثر تورم می توانند باعث سقوط اقتصادی یک دولت شوند.
• سابقه: طبق بررسی تاریخچه ارز فیات، استفاده از این سیستم پولی خطرناک بوده است به دلیل اینکه منجر به سقوط نظام های مالی شده است.
• تورم: با توجه به اینکه ارز فیات به یک دارایی وابسته نیست و ارزش پول فیات توسط دولت تعیین می شود در صورتی که میزان چاپ آن بیش از نیاز باشد منجر به تورم شدید می گردد. این اتفاق می تواند بر بازارهای مالی نظیر قیمت مسکن تا سطح بدهی ملی تاثیر بگذارد.

سوالات متداول درباره ارز فیات

• چرا به آن ارز فیات می گویند؟
  اصطلاح ارز فیات از کلمه لاتین fiat گرفته شده است و به معنای تعیین توسط مقامات است. ارزش ارز fiat توسط دولت تعیین می شود.
• چند نمونه از ارزهای فیات را نام ببرید؟
  از نمونه های معروف ارزهای فیات می توان به دلار و یورو اشاره کرد.
• مزیت پول فیات چیست؟
  یکی از مزیت های اصلی ارز fiat امکان کنترل بیشتر روی اقتصاد دولت توسط بانک های مرکزی است. از آنجا که تولید کننده ارزهای فیات بانک های مرکزی هستند میزان چاپ پول توسط آنها کنترل می شود.
• آیا بیت کوین یک ارز فیات است؟
  بیت کوین به عنوان یک ارز دیجیتال و جایگزینی برای ارز فیات شناخته شده است.
• آیا طلا یک ارز فیات است؟
  خیر. ارز فیات واحد پولی است که توسط یک کشور تولید می شود و هیچ پشتوانه مالی نظیر طلا یا نقره ندارد و توسط دولت صادر کننده پشتیبانی می شود مانند دلار آمریکا.
• چرا ارز فیات از طلا بهتر است؟
  مهم ترین مزیت پول فیات ارزش ثابت آن در مقابل طلا، مس و نقره است. و امکان کنترل تولید ارز فیات توسط بانک های مرکزی هر کشور متناسب با میزان نیاز فراهم شده است.
• ارز فیات بهتر است یا ارز دیجیتال؟
  برعکس ارز فیات، ارز دیجیتال توسط مقامات دولتی کنترل و حمایت نمی شود. بنابراین ارز دیجیتال اعتبار کمتری نسبت به ارز فیات دارد.
• ارز فیات مخفف چیست؟
  ارز فیات(Fiat) مخفف کلمه(Fabbrica Italiana Automobili Torino) است. نام آن از واژه لاتین فیات به معنای بگذارید انجام شود برگرفته شده است.

در این مطلب با یکی از اصطلاحات رایج و پرکاربرد ارز دیجیتال یعنی ارز فیات آشنا می شوید. همانطور که به نظر می رسد هیچ کدام از سیستم های ارزی آینده مشخصی ندارند. این در حالی است که ارزهای دیجیتال تازه ابتدای مسیر هستند و راه طولانی ای برای گسترش و مواجه با موانع پیش رو دارند. تاریخچه ارزهای فیات نشانگر آسیب پذیر بودن این نوع ارز است. این ویژگی یکی از مهم ترین عامل ها برای روی آوردن مردم به سمت ارزهای دیجیتال است. به نظر می رسد در آینده اقتصاد جهانی، بیت کوین به عنوان یک شبکه اقتصادیِ جایگزین، نقش موثری ایفا خواهد کرد.

ارز فیات چیست؟

هیچ کس حتی حکومت ها نیز نمی توانند تراکنش های شما با ارز دیجیتال را متوقف کنند. بانک ها می توانند هر زمان که بخواهند تراکنش های شما با پول فیات را متوقف کنند.

به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، ارز فیات (به انگلیسی: Fiat Currency) یا پول بی پشتوانه، پول دستوری، پول اعتباری، پول حکمی که به معنی (بگذارید انجام شود) می باشد. پولیست که ارزش ذاتی ندارد و ارزش آن ناشی از دستور قانونی یا دولتی است. در واقع یک پول قانونی است که ارزش خود را از دولت صادرکننده اش می گیرد و برخلاف پول کالایی ارزش آن به یک کالای فیزیکی بستگی ندارد.

منشا پیدایش پول فیات به قرن ها پیش در کشور چین و پیدایش پول فیات زمانی که استان سیچوآن تصمیم گرفت پول کاغذی خود را در قرن 11 چاپ کند، برمی گردد. در ابتدا این پول به ابریشم، طلا یا نقره قابل تبدیل بود. اما در نهایت با روی کار آمدن قوبلای خان، سیستم ارزی فیات را در قرن 13 به راه انداخت. این سیستم ارزی برای امپراتوری مغول گران تمام شد، به طوری که مورخان هزینه کردن های بی رویه و ابرتورم ناشی از آن را از دلایل اصلی سقوط این امپراتوری می دانند.

در قرن 17ام پول فیات در قاره اروپا و کشورهای اسپانیا، هلند و سوئد نیز مورد استفاده قرار گرفت. سیستم ارز فیات در سوئد با شکست مواجه شد و دولت آن را با استاندارد نقره جایگزین کرد. در دو قرن آتی، فرانسه نو و مستعمرات سیزده گانه در آمریکای شمالی نیز این سیستم را به کار گرفتند و بعدها دولت فدرال ایالات متحده نیز از آن استفاده کرد.

در قرن 20ام میلادی دولت ایالات متحده بار دیگر به سیستم پول کالایی تغییر جهت داد و از سال 1933 به بعد دولت، مبادله پول های کاغذی با طلا را متوقف ساخت. در سال 1972 نیز به دستور رئیس جمهور وقت، ریچارد نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را کنار گذاشت و افول سیستم پولی با پشتوانه را با استفاده از پول فیات در مقیاس جهانی رقم زد.

استاندارد طلا (Gold standard)

استاندارد طلا یا سیستم واحد پولی طلا، یک سیستم پولی است که در آن پشتوانه واحد پولی، ارزش شمش طلای فیزیکی است. وقتی پول در گردش لزوماً از فلز گران بها ساخته نشده است، ایده این است که واحد پول را می توان با مقدار معینی از طلا مبادله کرد. به عنوان مثال، اگر دولت بریتانیا بهای هر اونس طلا را ۵۰۰ یورو تعیین کند، ارزش پوند یک پانصدم یک اونس طلا خواهد بود.

به واسطه نایاب بودن و زیبایی طبیعی طلا، جذابیت همیشگی شمش طلا امکان حفظ ارزش بالای آن را فراهم می کند. پس تعجبی ندارد که تمدن های مختلف، هزاران پیدایش پول فیات سال از طلا به عنوان پول رایج خود استفاده کرده اند.

ارز دیجیتال بهتر است یا ارز فیات؟

ارز دیجیتال یکی از گزینه هایی است که جدیدا مطرح شده است و در مقابل ارز فیات قرار دارد. البته این دو ارز شباهت هایی نیز با یکدیگر دارند. ارز دیجیتال نیز مانند فیات، پشتوانه فیزیکی ندارد.

پول فیات را حکومت و بانک مرکزی کنترل می کند اما هیچ کس ارز های دیجیتال را کنترل یا قانون گذاری نمی کند.
حکومت از طریق بانک مرکزی پول فیات را چاپ می کند. افراد یا هویت های شخصی ارز های دیجیتال را استخراج می کنند.
ارز های دیجیتال می توانند به پنهان کردن ثروت فرد کمک کنند زیرا هیچ کس از موقعیت کیف پول شما و مقدار موجودی آن نمی داند. از طرف دیگر پول فیات معمولا در بانک نگه داشته می شود.
وقتی که با ارز دیجیتال پرداختی انجام می دهید و تراکنش های کامل را ثبت می کنید، تراکنش ها را هرگز به آسانی نمی توان برگرداند. اما در مورد پول فیات حکومت و بانک ها می توانند هر زمان که صلاح بدانند تراکنش های شما را برگردانند.

یک تفاوت برجسته دیگر بین ارز دیجیتال و پول فیات این است که ارز دیجیتال تراکنش های ناشناس و دیجیتال را فراهم می کند. این یعنی نام فرد فرستنده و دریافت کننده پول ناشناس می ماند و کسی قادر به رویت آن نیست. از طرف دیگر، تراکنش های پول فیات ناشناس نیستند و به آسانی قابل ردیابی هستند.
هیچ کس حتی حکومت ها نیز نمی توانند تراکنش های شما با ارز دیجیتال را متوقف کنند. بانک ها می توانند هر زمان که بخواهند تراکنش های شما با پول فیات را متوقف کنند.

آینده هیچ یک از سیستم های ارزی از قطعیت لازم برخوردار نیست. در حالی که ارزهای دیجیتال راه زیادی برای پیمودن و مواجه شدن با موانع مختلف در پیش دارند، تاریخ ارزهای فیات بیانگر آسیب پذیر بودن این نوع از پول بوده است.

تاریخچه پول- قسمت سوم: تولد پول کاغذی و اسکناس

این مطلب در ادامه سری مطالب «تاریخچه پول: پول از کجا آمده است؟» می‌باشد. در دومین قسمت از این سری مطلب با ضرب سکه آشنا شدیم. همچنین دیدیدم که مشکلات مسکوکات طلا و نقره باعث پیدایش «حواله» در سیر تاریخچه پول شد.. پیدایش حواله نخستین گام بشر برای تولید پول کاغذی (اسکناس) بود. در سومین قسمت از این سری مطالب به داستان تولد پول کاغذی می‌پردازیم

حواله‌های بدون پشتوانه؛ تولد پول کاغذی

به تدریج تجار و مردم به این نتیجه رسیدند که نیازی نیست حواله های خود را نزد معتمد زنجیره انتقال هر شهر (صراف) نقد کنند و بعد با آن به تجارت بپردازند؛ بلکه می‎توانستند از همین حواله‌ها برای خرید کالا و خدمات استفاده کرده و باقی‌مانده آن را به صورت سکه دریافت نمایند. تنها کافی بود که حواله را پشت نویسی کرده و آن را به صاحب جدیدش انتقال دهند. بنابراین حواله ها بدون آنکه ارزش ذاتی داشته باشند، به اعتبار صرافان (معتمدان زنجیره انتقال)، کارکرد پولی پیدا کرده و مستقیما در دادوستد مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

صرافان در گذر زمان و بر اساس تجربه پی‌بردند که تنها درصد معدودی از افراد جهت تبدیل رسید کاغذی به سکه طلا و نقره مراجعه می‌کنند و بخشی از سکه‌های طلا و نقره همیشه بلا استفاده در صندوق باقی می‌ماند. در نتیجه بخشی از سپرده‌ها بابت پاسخگویی به مراجعات مردم به کنار گذاشته شده و بقیه مبنای دادن وام قرار می‌گرفت. وام‌گیرندگان در هنگام بازپرداخت قرض خود باید علاوه بر اصل مبلغ، کارمزد وام را نیز پرداخت می‌کردند که این کارمزد در واقع درآمدی برای صرافان بود.

با گذشت زمان، صرافان به جای استفاده از سکه‌های طلا و نقره، از رسید کاغذی که مقبولیت عمومی داشت به مشتریان خود وام دادند. در این حالت صرافان قدرت خلق پول پیدا کردند که می‌توانست منجر به افزایش شدید عرضه پول شود؛ چرا که رسید‌ها به اعتبار صرافان برای مردم دارای اعتبار شد و در داد و ستد مورد استفاده قرار می‌گرفت. این باعث شد که صرافان بیش از سپرده طلایی که مردم نزد آنها گذاشته‌اند رسید کاغذی به عنوان وام به افراد پرداخت کنند، اما چون همه مردم در یک زمان برای نقد کردن رسیدها مراجعه نمی‌کردند از نظر ظاهری مشکلی ایجاد نشد. در اینجا لازم است به صورت خلاصه نگاهی به تفاوت حواله و پول ببندازیم:

حواله در حقیقت همان چیزیست که امروزه آن را با نام پول کاغذی یا اسکناس می‌شناسیم و برای داد و ستد میان مردم استفاده می‌شود. پول کاغذی دارای ارزش ذاتی نیست و ارزش آن به اعتبار صادرکننده و به پشتوانه اوست.
پول آن چیزی است که ارزش ذاتی داشته باشد مانند سکه ای که نزد صادرکنندگان حواله باقی می‌ماند. برای پول، سه کارکرد مشخص وجود دارد: اول به عنوان معیار ارزش، دوم به عنوان ابزار مبادله و سوم به عنوان وسیله‌ای برای ذخیره ارزش.

شاید بتوان گفت این سیستم حواله داری همان نقطه پیدایش پول کاغذی (اسکناس) بود چرا که تا پیش از حواله یا برات آنچه میان مردم جابجا می‌شد، پول بود.

پیدایش و ترویج اسکناس

به تدریج حکومت های مرکزی در شهرها و جوامع جای صرافان را گرفتند و حواله‌های سنتی نیز جای خود را به اسکناس های دولتی دادند. اسکناس یا پول کاغذی و یا پول‌برگ که امروزه در همه کشورهای جهان جریان دارد نخستین بار در نیمه قرن دهم میلادی زمان دودمان سونگ در چین جنوبی رایج شد. علاوه بر این در چین شمالی در مدت کوتاهی قبل از ظهور چنگیزخان، پول کاغذی انتشار یافت که اعتبار آن هفت سال بود.

چینی‌ها به دلیل کمبود طلا و فلزات در اواسط قرن دهم میلادی چیزی شبیه به اسکناس ابداع کردند و نام آن را چاو گذاشتند، که در دیگر نقاط جهان آن را بی ارزش می‌شمردند. استفاده عملی و یکپارچه از پول کاغذی در سراسر چین، از دوره دودمان یوآن آغاز ‌شد. نام این اسکناس ها، همنام با سلسله حاکم بر چین (یوآن) بود و این پول نخستین پول کاغذی جهان است.

در ایران گیخاتوخان (سال ۶۹۳ ه. ق.) پنجمین پادشاه سلسله ایلخانیان در اواخر قرن هفتم هجری (قرن ۱۳ میلادی)، که از خالی شدن خزانه و کسری بودجه نگران بود، دستور داد مردم زر و سیم خود را به چاوخانه تحویل دهند و به جای آن پول کاغذی (چاوه) بگیرند. این پیشنهاد را عزالدین مظفر از نزدیکان صدر جهان (وزیر کیخاتو) با الهام از پول کاغذی چین ارائه داده بود. بدین ترتیب برای نخستین بار پول کاغذی به نام چاو (موسوم به چاو مبارک) در تبریز منتشر شد اما عزالدین مظفر بلافاصله بر اثر مقاومت شدید مردم مجبور شد این فرمان را لغو کند. اسکناس یک درهمی چاپ‌شده در آن زمان، قدیمی‌ترین اسکناس شناخته شده در ایران است که منقّش به «لااله‌الاالله و محمد رسول‌الله» می‌باشد.

می‌توان گفت نشر اسکناس، بیش از هر چیز نیازمند دو عامل بود: اقتدار حاکمیت، و اعتماد مردم به حاکمیت. علت از بین رفتن اسکناس یوآن پس از حدود چهار قرن این بود که حاکمیت چین اقتدار خود را از دست داد و کمبود درآمد و مشکلات مالی کشور را با نشر اسکناس‌های بی‌پشتوانه جبران می‌کرد که در نهایت منجر به تورم گسترده در سراسر کشور، و رویگردانی مردم چین از اسکناس‌ها شد.

بعد از این دوره و اولین تجربه ناموفق، چاپ اسکناس از قرن ۱۷ میلادی توسط بانک‌هایی در سوئد، انگلیس و سپس در سایر نقاط اروپا آغاز شد. این بانک‌ها طلا و مسکوکات مردم را در خزانه خود نگهداری می‌کردند و معادل این ذخایر به چاپ اسکناس می‌پرداختند و به تدریج با جلب اعتماد مردم، استفاده از اسکناس (پول کاغذی) در اغلب کشورهای دنیا رواج یافت.

محدثه رئیسی
کارشناس ارشد اقتصاد دانشگاه تهران