شاخص بورس(Index)
شاخص بورس یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد.
در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خرید و فروش میشود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد.
بنابراین برای مقایسه دو شاخـص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخـص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آنها را.
بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.
شاخص ابزاری برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که دارای ماهیت مشخصی هستند و بر مبنای آن می توان، تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره، بررسی نمود.
میتوانید این مطلب را درباره ی بورس مطالعه کنید.
برای درک بهتر مفهوم شاخص بورس نیاز است که ابتدا اطلاعاتی در مورد بازار بورس داشته باشید.
انواع شاخص ها شاخص بورس
بازار بورس و بورس اوراق بهادار تهران دارای شاخص های مختلفی است که سرمایه گذاران با بررسی آن ها به خرید و فروش سهام می پردازند.
شاخص کل
در بورس اوراق بهادار تهران مهمترین شاخص، شاخـص کل است.
شاخص در مفهوم کلی معیاری است که بر اساس آن شرکت های بزرگتر، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند.
نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت سود و سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.
شاخص کل در شرکت ها
شاخص کل به عوامل مختلفی وابسته است که از جمله آن ها می توان به میزان بزرگی شرکت ها و تعداد سهام و سرمایه آن ها اشاره نمود.
در تعیین این شاخص تمامی شرکت های بورسی کوچک و بزرگ در نظر گرفته می شوند و شاخص هم وزن بر اساس سهامی آن ها مشخص می شود.
در شاخص کل حتی اگر بیشتر شرکت ها دارای بازدهی منفی باشند اما فقط چند شرکت بزرگ بازدهی مثبتی داشته باشند شاخص کل مثبت می شود
این شاخص مقدار سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی دهد.
شما با استفاده از نمودار شاخص کل قیمت می توانید وضعیت شاخص بورس را در بازه های زمانی مختلف مشاهده نمایید.
شاخص قیمت(Price index)
متغیری در اقتصاد است که تحولات قیمت را بر مبنای یک ساله پایه نشان می دهد.
این شاخص، بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.
شاخص کل هم وزن
شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند .
نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.
به عبارت دیگر اندازه شرکت ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شود.
هنگامی که این شاخص مثبت باشد نشان دهنده آن است که بیش از نیمی از شرکت های بازار بورس بازدهی رو به رشدی داشته اند.
در شاخص هم وزن تنها بازدهی تمامی شرکت ها در نظر گرفته می شود و سرمایه آن ها نقشی در تعیین شاخص ندارد.
شاخص بازده نقدی(TEDIX)
این شاخص نشان دهنده میانگین بازدهی حاصل از پرداخت سود نقدی شرکت های بورسی به سهامداران می باشد.
بنابراین شرکت ها در صورتی که شاخص سود نقدی افزایش یابد به صورت سالیانه سود نقدی بیشتری را بین سهامداران خود تقدیم می نمایند.
شاخص سهمی
شاخص هایی هستند که کسری می باشندو نتیجه آن به صورت درصد بیان میشود.
تمامی شرکت هایی که در بورس فعال هستند در دو گروه صنعتی و مالی قرار میگیرند. برای مثال پتروشیمی، مخابرات و سیمان…
شاخص صنعت تغییراتی که در قیمت سهام شرکت های صنعتی فعال رخ می می دهد را تعیین می کند. به عنوان مثال کینوتن به بیمه، بانک ها و شرکت های سرمایه گذاری اشاره کرد.
شاخص قیمت و بازده نقدی(TEDPIX) شاخص بورس
افرادی که قصد دارند به صورت کوتاه مدت در بازار بورس سرمایه گذاری نمایند باید به این سهام توجه ویژه ای داشته باشند.
به عبارتی دیگر در سودهای کوتاه مدت شاخص قیمت از شاخص کل از اهمیت بیشتری برخوردار است.
در رسانه ها از شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص کل بورس تهران یاد می کنند.
این شاخص در بین سرمایه گذاران بسیار پر کاربرد است و سطح عمومی قیمت و سهام های بورسی را نشان می دهد.
شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) شاخص بورس
سهام هایی که صاحبان آن ها نمی خواهند در مدیریت شرکت نقشی داشته باشند و معاملات آن سهم را تنها به منظور خرید و فروش انجام داده اند.
این سهام ها قابلیت نقد شوندگی بسیار بالایی دارند.
نحوه محاسبه شاخص سهام آزاد شناور و شاخص کل مشابه یکدیگر می باشد.
تنها تفاوت آن ها این است که در محاسبه شاخص سهام آزاد شناور درصد سهام آزاد شناور شرکت ها در نظر گرفته می شود .
میزان قیمت و سود این سهام ها را در بازار بورس تعیین می کند.
شرکت هایی که دارای سرمایه بیشتر و همچنین سهام شناور آزاد بالاتری داشته باشند تاثیر گذاری بیشتری بر این شاخص خواهند داشت.
یک استعاره برای درک بهتر مفهوم شاخص‌ها
شاید یک استعاره خوب برای درک بهتر شاخص‌ها و کاربرد آنها، استفاده از داشبورد خودرو باشد.
قطعاً پارامتر‌های زیادی در یک خودرو وجود دارد و قابل سنجش است.
اما تعدادی از آنها برای نمایش در داشبورد خودرو انتخاب می‌شوند:
در دنیای مدیریت و اقتصاد و سرمایه گذاری هم می‌توان از این استعاره‌ی استفاده کرد.
همه اتفاق‌های اطراف را نمی‌توان همزمان مورد توجه قرار داد. همچنین اتفاق‌ها و رویدادهای پُر سروصدا‌تر الزاماً مهمترین رویدادها نیستند.
بخشی از رویدادها اصلاً بهتر است در داخل یک فضای بسته اتفاق بیفتد و تا وقتی نشانه‌ای از مشکل بروز نکرده به سراغشان نرویم .
شاید همین که پس از هر چند هزار کیلومتر نگاهی به داخل موتور بزنیم کافی باشد و لازم نباشد در حالت عادی به شکلی وسواس گونه متوقف شویم و داخل اتاق موتور را نگاه کنیم.
افزایش و کاهش شاخص بورس به چه معناست؟
این روزها بازار بورس بسیار رونق گرفته و میزان مراجعه مردم به کارگزاری‌ها بیش از گذشته شده است.
سرمایهگذاران بازار بورس برای کسب درآمد بیشتر از این بازار پرریسک معمولا عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهند.
موفقیت در این بازار نیازمند ارزیابی مستمر وضعیت بازار و روند قیمت یا سود سهام شرکت‌ها در دوره‌های مختلف است.
یکی از مهمترین ابزارهایی که در ارزیابی بازار سرمایه بسیار مفید است تحلیل شاخص بورس است.
شاخص بازار اول و بازار دوم
تمامی شرکت هایی که در بازار بورس اوراق بهادار تهران عضو هستند و دارای فعالیت می باشند با توجه به معیارها و شاخص هایی در دو گروه قرار می گیرند.
معیارهایی که برای تفکیک و دسته بندی این شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد:
- میزان سرمایه، تعداد سهامداران، میزان سهامی که سهامداران حقیقی به خرید و فروش آن در بازار می پردازند، وضعیت سود آوری و …
- شرکت ها در دو گروه بازار شرکت های بزرگ و بازار شرکت های کوچک قرار میگیرند.
- شرکت هایی که میزان سرمایه بیشتری داشته باشند و از اکثریت معیارهای ذکر شده برخوردار باشند در بازار اول و سایر شرکت ها در بازار دوم قرار می گیرند.
نحوه محاسبه شاخص بورس
روش اندازه‌گیری هر شاخـص، منحصر به همان شاخـص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخـص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد.
نحوه محاسبه شاخص تقسیم ارزش جاری بازار سهام در هر لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبداء ضرب در صد بدست می آید.
ع دد بدست آمده، شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می دهد.
نحوه محاسبه ارزش جاری شرکت
ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن بدست می آید.
نحوه محاسبه ارزش جاری بازار
ارزش جاری بازار نیز از جمع ارزشجاری شرکتهای پذیرفته شده حاصل می شود.
مثال
فردی را در نظر بگیرید که سهام شرکت X را در ابتدای سال، با قیمت ۱۵۰ تومان بخرد.
در ادامه قیمت سهام این فرد در پایان همان سال، به ۱۸۰ تومان برسد.
همین طور شرکت در پایان سال نیز ۱۵ تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم میان سهماداران خود توزیع کند.
این فرد در کل ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی کسب کرده است.
بازدهی این شخص در پایان سال، ۳۰ درصد خواهد بود.
محاسبه شاخص بورس بر چه اساسی انجام میشود؟
شاخص‌ها یا نماگر‌ها ابزارهایی هستند که تصویری کلی نسبت به شرایط عمومی قیمت، بازدهی تمامی شرکتهای بورسی را در اختیار تحلیل‌گر قرار می‌دهند.
برای محاسبه شاخص بورس می‌توان آن را از جنبه متغیرهای مشخص نیز بررسی کرد.
در چنین مواردی باید از شاخص‌های صنعت و مالی ۵۰ شرکت فعال‌تر استفاده کرد.
نگاهی کوتاه به شاخص‌های دیگر بورس
شاخص ۳۰ شرکت بزرگ: این شاخص، سطح عمومی قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ را نشان می‌دهد.
۳۰ شرکت بزرگی که ارزش بازار آنها در مقایسه با سایر شرکت‌ها بیشتر است.
ارزش بازار یک شرکت از حاصل ضرب «قیمت روز سهام شرکت» در «تعداد سهام آن شرکت» به دست می‌آید.
مفهوم واحد در شاخص چیست؟
شاخص براساس یک واحد تعریف می شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال
برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته باشد
به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.
شاخص ۵۰ شرکت فعال
این شاخص سطح عمومی قیمت ۵۰ شرکت فعال بورس را نشان می‌دهد. هر سه ماه یکبار، شرکت‌هایی که خرید و فروش سهام آنها آسان‌تر و سریع‌تر از سایر شرکت‌ها صورت بگیرد در این شاخص قرار میگیرند.
شاخص سرمایه گذاری چیست؟
“indexing” نوعی مدیریت منفعل صندوق است.
مدیر صندوق به جمع‌آوری سهام در زمان بازار می‌کند یعنی انتخاب اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری و استراتژی برای خرید و فروش آنها، مدیر صندوق پرتفوی ایجاد می‌کند.
یده این کار این است که صندوق با تقلید از مشخصات شاخص بورس اوراق بهادار به عنوان یک کل یا بخش گسترده‌ای از آن پرتفوی خود را به عملکرد شاخص نزدیک می‌کند.
از آنجا که نمی‌توانید مستقیماً روی یک شاخص سرمایه‌گذاری کنید، صندوق‌های شاخص برای ردیابی عملکرد آنها ایجاد می‌شوند.
این صندوق‌ها به تقلید از داده‌های یک شاخص می‌پردازند و بدین ترتیب به یک سرمایه‌گذار اجازه می‌دهند درازای پرداخت هزینه، روی عملکرد شاخص شرط بندی کنند.
شاخص بورس در اوراق بهادار
شاخص‌های بورس اوراق بهادار در سراسر جهان، شاخص‌های قدرتمندی برای اقتصاد جهانی و هر کشور هستند.
آشنایی با انواع شاخص‌های بازار سرمایه
در معاملات بورس اوراق بهادار قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی تعریف شده و بر اساس آن انواع شاخص‌ها تعریف میشود.
به گزارش سرویس بورس مشرق، سهامداران بازار سرمایه همچون سایر سرمایه گذاران پیش از سرمایه گذاری باید مجموعه ای از آموزش ها را فرا بگیرند. این روزها فعالیت در بورس بیش از هر زمان دیگری به دغدغه گروهی از افراد تبدیل شده است، به همین دلیل قصد داریم شما را با یکی از مفاهیم بازار سرمایه آشنا کنیم.
کف بازار بورس کجاست؟
در معاملات بورس اوراق بهادار دارایی اصلی مورد مبادله قرار می گیرد بنابراین قیمت سهام به عنوان متغیر اصلی تعریف شده و بر اساس انواع شاخص های بورس تعریف می شود. با توجه به این توضیحات به تبیین انواع شاخص های بورس اوراق بهادار تهران مورد استفاده قرار گرفته می‌پردازیم.
در بورس تهران، ۸ شاخص مهم وجود دارد که از جایگاه تحلیلی بالایی نزد سرمایهگذاران برخوردار هستند. شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت و شاخص مالی، شاخص سهام آزاد شناور، شاخص بازار اول و بازار دوم، شاخص ۵۰ شرکت برتر و شاخص ۳۰ شرکت بزرگ از جمله مهمترین شاخص‌های مهم در بازار بورس تهران هستند.
در ادامه به تشریح این شاخص‌ها می‌پردازیم.
شاخص کل قیمت چیست؟
شاخص کل قیمت نشاندهنده سطح عمومی قیمت تمام سهام موجود در بازار بورس است.از آنجایی که شاخص یک عدد است و واحد اندازه‌گیری خاصی برای آن تعریف نشده است به منظور اینکه قابلیت تفسیر و تحلیل پیدا کند به این صورت عمل میشود. یک سال مشخص را به عنوان سال پایه تعریف می‌کنند و تمامی ارقام شرکت‌ها در آن سال را به عنوان ارقام مبنا در سال پایه تعریف می‌کنند. پس از آن تغییرات قیمتی سهام در سال‌های بعد را نسبت به آن سال می‌سنجند و از این طریق رشد یا نزول شاخص اتفاق می‌افتد.
نکاتی مهم در رابطه با شاخص کل قیمت:
در این شاخص زمانی که شرکت‌ها از محل آورده نقدی و مطالبات سهامداران افزایش سرمایه می‌دهد و یا تعداد شرکت‌ها کم و یا زیاد می‌شوند تعدیل می شود که به دلیل پیچیدگی محاسبات از تشریح شیوه آن خودداری می کنند.
زمانی که یک سهم به دلایل مختلفی مانند شفاف‌سازی؛ برگزاری مجمع عمومی عادی و یا به طور فوق‌العاده بسته میشود قیمت پایانی آخرین روز معاملاتی به عنوان مبنای قیمتی آن سهم در شاخص منظور می شود.
از آنجایی که شاخص کل از تعداد سهام شرکتهای مختلف اثر می‌پذیرد و بنابراین شرکتهای بزرگتر موجب تغییرات بزرگتر شاخص بورس می شوند نباید به طور صرف تغییرات این شاخص را مبنا قرار داد و برای تحلیل و ارزیابی وضعیت کلی بازار باید از سایر شاخص‌ها نیز کمک گرفت. یکی از اتفاقات رایج در بازار این هست که کلیت بازار نزولی است اما چون سه تا ۵ سهم بزرگ بازار صعود سنگین داشته‌اند شاخص کل رشد قابل‌توجهی را ثبت می‌کند.
سازمان بورس و اوراق بهادار سهام پذیرش شده در بازار بورس را بر اساس میزان نقدشوندگی، درصد شناوری سهام، وضعیت سودآوری، تعداد سهام و … در دو بازار اول و دوم تقسیم‌بندی می‌کند. شاخص قیمت کل برای سهام پذیرفته‌شده در هر کدام از این بازارها به تفکیک محاسبه می شود وبه آن شاخص بازار اول و بازار دوم یاد می گویند.
شاخص کل هم‌وزن:
شیوه محاسبه شاخص کل هم‌وزن مشابه شاخص قیمت کل است با این تفاوت که از تعداد سهام شرکت در محاسبه شاخص استفاده میشود. در واقع در این شاخص فارغ از اینکه شرکت‌ها چه اندازه‌ای دارند اثر یکسانی را خواهند داشت در شاخص آزاد شناور (TEFIX) حالی که در شاخص قیمت کل تعداد سهام یک شرکت به عنوان وزن قیمت‌ها اثر بااهمیتی در محاسبات دارد.
سهم الف: ۱۰۰۰ ریال
سهم ب: ۳۰۰۰ ریال
سهم پ: ۲۰۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۶۹:
((۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۰۰
سهم الف: ۲۰۰۰ ریال
سهم ب: ۲۷۵۰ ریال
سهم پ: ۲۵۰۰ ریال
شاخص هم‌وزن در سال ۱۳۷۰ برابر خواهد بود:
((۲۰۰۰ + ۲۷۵۰ + ۲۵۰۰) / (۱۰۰۰ + ۳۰۰۰ + ۲۰۰۰)) * ۱۰۰ = ۱۲۱
همانطور که مشاهده می‌کنید که شاخص هم‌وزن رشد قابل‌توجه‌تری را نسبت به شاخص کل قیمت در حالت عادی نشان می‌دهد.
تفاسیر مهم همزمان از شاخص کل قیمت و شاخص کل هم‌وزن:
در بازار بورس تفاسیر همزمان شاخص قیمت کل و شاخص هم‌وزن بسیار رایج است.
زمانی که شاخص کل صعودی است اما شاخص هم‌وزن نزولی است به این معنی است که اغلب سهام بازار نزول داشته‌اند در حالی که شاخص کل به دلیل رشد چند سهم مهم شاخص ساز مثبت شده است.
زمانی که شاخص کل نزولی است و شاخص هم‌وزن صعودی است به این معنی است که شاخص آزاد شناور (TEFIX) سهام شاخص ساز و بزرگ بازار به دلایل مختلف نزولی بوده و در نتیجه شاخص کل کاهش پیدا کرده است اما عموم سهام بازار افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. اگر این حالت طی دو الی ۴ روز کاری اتفاق بیفتد به این معنی خواهد بود که سرمایهگذاران برای کسب سود بایستی به سمت سهام کوچک و متوسط متمایل شوند.
اگر هر دو شاخص باهم نزول کنند: در این حالت عموم بازار با کاهش قیمت روبه‌رو شده است و اگر این موضوع برای چندین روز متوالی اتفاق بیفتد بستگی به شرایط حاکم بر بازار ممکن است که بازار به سمت رکود پیش می‌رود.
اگر هر دو شاخص صعود کنند: در این حالت عموم سهام بازار بورس صعودی می‌شوند و رخداد این حالت در طی چند روز میتواند حکم به صعودی بودن بازار طی روزها یا ماه‌های آتی را بدهد.
شاخص قیمت و بازده نقدی چیست؟
شاخص قیمت و بازده نقدی بیانگر بازدهی کل بورس اوراق بهادار تهران است. سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار بورس از دو محل است:
سود نقدی مصوب مجامع
سود ناشی از افزایش قیمت سهام. شاخص اخیر هر دو مورد را در خود دارد و هر دو را نمایش می‌دهد. این شاخص به شاخص TEDPIX معروف است و فرمول محاسبه آن مشابه شاخص قیمت است با این تفاوت که در مخرج کسر علاوه بر قیمت در سال ۱۳۶۹ سود نقدی پرداختی در آن سال نیز منظور میشود.
شاخص بازده نقدی چیست؟
این شاخص تنها بازدهی ناشی از سود مصوب مجامع را که به سود نقدی معروف است محاسبه می کند و از این دریچه بازدهی ناشی از تمام سودهای پرداختی توسط شرکتهای بورسی را محاسبه می کند. نکته مهم آنکه وقتی این شاخص نزول کند به این معنی است که در مجامع سود کمتری پرداخت می شود و در این حالات نباید خیلی به انتظار کسب سود نقدی سنگین باشیم و انتظارات و یا سبک معامله‌گری خود را اصلاح کنیم.
شاخص صنعت و شاخص مالی:
پیش از اینکه بخواهیم در رابطه با این دو شاخص مطالبی را خدمت شما بیان کنیم لازم است تا به این نکته اشاره‌کنیم که شرکت‌ها را بر اساس ماهیت فعالیتشان می‌توان تقسیم‌بندی کرد. شرکتهای تولیدی و خدماتی دو دسته اصلی شرکتهای بورسی را شامل می‌شوند. بیش از ۶۰ درصد شرکتهای فعال در بورس را شرکتهای تولیدی تشکیل می‌دهند.
همچنین مشاوره مالی و شرکتهای تأمین سرمایه جزء خدمات مالی محسوب می‌شوند. شرکتهای حاضر در دسته اول را در زمره شاخص صنعت و شرکتهای حاضر در حوزه دوم را در شاخص مالی تقسیم‌بندی می‌کنند. برای مثال شرکت پتروشیمی زاگرس و پتروشیمی فن‌آوران که به تولید متانول اشتغال دارند در شاخص صنعت و شرکت تأمین سرمایه نوین و تأمین سرمایه لوتوس پارسیان در شاخص مالی تقسیم‌بندی می شود.
شیوه محاسبه هر دو شاخص بر اساس میانگین موزون شرکتهای فعال در آن شاخص هستند، در واقع مشابه شاخص کل قیمت محاسبه می‌کنند و تفاوت آنها با شاخص مزبور در تعداد شرکتهای حاضر در آن صنعت است.
شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX) :
برخی از شرکتهای حقوقی مالکیت اصلی و عمده شرکتهای سهامی را بر عهده دارند. زمانی که یک شرکت یا شخص حقوقی یا حقیقی درصد بالایی از سهام یک شرکت را در اختیار داشته باشد به عنوان سهامدار اصلی آن شرکت شناخته میشود و سهام تحت مالکیت آنها معمولاً جزو سهامی به حساب نمی‌آید که به صورت فعال در بازار معامله شود.
شناوری سهام به درصدی از سهام یک شرکت اشاره دارد که نزد سرمایهگذاران خرد (غالبا حقیقی) قرار دارد و قابلیت فروش مجدد در آینده نزدیک را دارد و خرید سهام با هدف نگهداری و یا افزایش کنترل و نفوذ در شرکت خریداری نمی شود.
درصد شناوری یک سهم در سایت بورس اوراق بهادار نمایش داده میشود. شاخص سهام آزاد شناور، تغییرات آن بخش از سهام یک شرکت را محاسبه می‌کند که توسط سرمایهگذاران خرد مورد معامله قرار میگیرد، شیوه محاسبه مشابه شاخص کل قیمت است و تفاوت با آن شاخص در تعداد سهامی است که به عنوان ضریب قیمت لحاظ میشود.
برای مثال در شاخص کل قیمت صد درصد سهام فولاد مبارکه یعنی ۱۳۰ میلیارد سهم به عنوان ضریب قیمت فولاد مبارکه لحاظ می شود در حالی که در شاخص سهام آزاد شناور تنها ۲۵ درصد سهام این شرکت یعنی ۳۲٫۵ میلیارد سهم آن به عنوان ضریب قیمت لحاظ میشود. یکی از نکات تفسیری حائز اهمیت این هست که هرچه درصد شناوری سهام پذیرفته شده در بازار بورس بیشتر باشد نتیجه این شاخص به تغییرات شاخص کل قیمت نزدیک‌تر خواهد بود و هر چه درصد شناوری پایین‌تر باشد به نظر می‌رسد که نتیجه حاصل از شاخص سهام شناور آزاد واقعی‌تر باشد.
شاخص ۵۰ شرکت برتر:
سازمان بورس اوراق بهادار هر سه ماه یکبار فهرست ۵۰ شرکت برتر بورس را که بالاترین درجه نقد شوندگی را دارند ارائه می کند. شاخص ۵۰ شرکت برتر میانگین وزنی این ۵۰ شرکت را مشخص می کند، بنابراین شیوه محاسبه این شاخص مشابه شاخص کل قیمت است با این تفاوت که تعداد شرکتهای لحاظ شده در این شاخص تنها ۵۰ شرکت است در حالی که در شاخص کل بیش از ۱۰۰ شرکت در آن لحاظ می شوند.
شاخص ۳۰ شرکت بزرگتر:
بزرگی شرکت‌ها در سایت سازمان بورس بر اساس ارزش روز یک شرکت محاسبه میشود. برای محاسبه ارزش روز سهام یک شرکت از رابطه زیر کمک گرفته میشود:
قیمت پایانی سهام × تعداد کل سهام شرکت = ارزش روز یک شرکت
۳۰ شرکت بزرگتر شامل شرکت‌هایی میشود که در صدر ۳۰ شرکت بزرگ بورس قرار بگیرند و شاخص سی شرکت بزرگتر میانگین وزنی این ۳۰ شرکت را برآورد می‌نماید و شیوه محاسبه آن مشابه شاخص کل قیمت است. معمولاً در دوران رکود بازار و زمانی که شاخص مسیر مشخصی ندارد با انجام معاملات بلوکی در سهامی که جزو ۳۰ شرکت بزرگتر هستند رقم شاخص را تغییر بااهمیتی می‌دهند.
شاخص بورس چیست؟
شاخص‌های بورس در واقع معیارهای مهمی هستند که با بررسی و تحلیل آنها، می‌توان وضعیت گذشته و حال بورس را از جنبه‌های مختلف، ارزیابی و حتی با کمک روش‌های نموداری روند آینده بورس را پیش‌بینی کرد.
بنابراین طبیعتا با توجه به نقش بسیار مهمی که شاخص‌های کل بورس، در تصمیم‌گیری سرمایهگذاران ایفا می‌کنند، نوسانات شاخص‌ها نیز برای سرمایهگذاران بسیار حائز اهمیت است. شاخص‌های بورس، انواع مختلفی دارند که هر کدام، وضعیت بورس را از جنبه خاصی نشان می‌دهد، بنابراین سرمایهگذاران در تحلیل شاخص‌های بورس باید به کارکرد هر شاخص توجه کافی داشته باشند.
شاخص کل TEDPIX
در بورس تهران شاخص بازدهی یا همان شاخص قیمت و بازده نقدی با نام TEDPIX شناخته میشود. این شاخص همان شاخصی است که همیشه در اخبار و رسانه‌ها از آن به عنوان شاخص بورس تهران صحبت میشود. شاخص کل در بین فعالان بازار و سرمایهگذاران یکی از پرکاربردترین شاخص‌هاست. این شاخص بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس است، به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایهگذاران در بورس است.برای درک ساده‌تر مفهوم شاخص کل، فرض کنید که شما از تمام شرکتهای بورسی متناسب با وزن آنها در شاخص کل بورس سهام خریداری کنید، در این صورت تغییرات شاخص کل بورس برابر با میزان بازدهی سبد سهام شما خواهد بود. در واقع شاخص کل تغییرات قیمت سهام و سودهای سالیانه‌ای را که شرکت‌ها به شما پرداخت می‌کنند، محاسبه می‌کند.
شاخص کل، با عنوان شاخص قیمت و بازده نقدی نیز شناخته میشود. نکته‌ای که هنگام بررسی شاخص باید به آن بیشتر توجه کنیم، میزان تغییرات شاخص کل است. مثلا اگر شاخص کل بورس در طی یک سال از عدد ۸۰هزار به ۱۲۰ هزار واحد برسد، نشاندهنده این است که میانگین بازدهی بورس طی یکسال اخیر برابر با ۵۰درصد بوده است. طبق فرمول محاسبه شاخص کل، هر چه شرکت‌ها بزرگتر باشند و سرمایه بیشتری داشته باشند، تاثیر بیشتری بر روی شاخص کل خواهند داشت.
به‌عنوان مثال تاثیرگذاری تغییرات قیمت شرکتهای بزرگی مانند صنایع پتروشيمی خليج فارس، فولاد مبارکه خیلی بیشتر از تاثیرگذاری شرکتهای کوچکی مانند سیمان خاش یا قند هکمتان بر شاخص کل است.
شاخص کل هم‌وزن
برخی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه اعتقاد دارند شاخص کل معیار مناسبی برای ارزیابی شرکتهای بورسی و نشان دهنده برآیند عمومی تغییرات بازار سهام نیست. به‌دلیل اینکه تاثیرگذاری شرکت‌ها با سرمایه بزرگتر بر روند شاخص کل بیشتر است، به‌طوری‌که در مواقعی شاهد آن هستیم که اکثر بازار سهام در وضعیت کاهشی قرار دارند، اما با افزایش قیمت سهام چند شرکت بزرگ، شاخص کل مثبت میشود.
در شاخص کل هم‌وزن شرکتهای پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکتهای کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکتهای بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.
شاخص قیمت TEPIX
شاخص قیمت نیز یکی از اصلی‌ترین شاخص‌های بورس است. این شاخص بیانگر روند عمومی تغییر قیمت سهام همه شرکتهای پذیرفته در بورس اوراق بهادار است و برخلاف شاخص کل، سود تقسیمی شرکت‌ها در این شاخص لحاظ نمی‌شود. مثلا اگر شاخص قیمت بورس در مدت یکسال ۲۰ درصد رشد داشته باشد، به این معنی است که سطح عمومی قیمت‌ها در بورس نسبت به یکسال گذشته به طور متوسط ۲۰درصد رشد داشته است. تفاوت عمده این شاخص با شاخص کل این است که در شاخص قیمت، فقط قیمت سهام شرکتهای بورسی در فرمول شاخص مورد محاسبه قرار میگیرد، در صورتی که در شاخص کل علاوه بر قیمت، سود پرداختی سالیانه شرکت‌ها هم در محاسبه شاخص لحاظ میشود. در این شاخص نیز مثل شاخص کل، وزن شرکت‌ها در تاثیر آنها بر شاخص قیمت اهمیت دارد، یعنی هرچه شرکت بزرگتر باشد، تاثیر آن بر شاخص قیمت نیز بیشتر است.
شاخص قیمت هم‌وزن
در شاخص قیمت هم وزن، شرکتهای پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص قیمت سهیم هستند و نوسانات مثبت و منفی شرکتهای کوچک، به اندازه نوسان مثبت و منفی شرکتهای بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است.
شاخص سهام آزاد شناور TEFIX
پیش از آنکه درباره «شاخص سهام آزاد شناور» توضیح دهیم، لازم است مفهوم «سهام شناور آزاد» را مرور کنیم. سهام شناور آزاد(Free float) بخشی از سهام یک شرکت سهامی اطلاق میشود که دارندگان آن آماده عرضه و فروش آن بخش از سهام هستند و انتظار می‌رود در آینده‌ای نزدیک قابل معامله باشد. مالکان سهام شناور آزاد قصد ندارند با حفظ آن در مدیریت شرکت مشارکت کنند. برای محاسبه سهام شناور آزاد باید ترکیب سهامداران، بررسی و سهامداران راهبردی را مشخص کرد. سهامدار راهبردی، سهامدارانی هستند که در کوتاه مدت، قصد واگذاری سهام خود را نداشته و معمولاً می‌خواهند برای اعمال مدیریت خود، این سهام را حفظ کنند. به عنوان مثال سهام شناور آزاد شرکتهای مخابرات ایران و فولاد مبارکه به ترتیب برابر با پنج درصد و ۲۴درصد است.
با توجه به مفهوم «سهام شناور آزاد» می‌خواهیم درباره «شاخص سهام شناور آزاد» نیز توضیح دهیم. محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، مشابه شاخص کل است، با این تفاوت که در وزن‌دهی شرکتهای موجود در سبد شاخص، به جای استفاده از کل سهام منتشر شده، تنها از سهام شناور آزاد شرکت‌ها استفاده میشود و هدف اصلی استفاده از سهام شناور آزاد در محاسبه شاخص‌ها، در واقع پیگیری رفتار قسمتی از بازار است که از قدرت نقدشوندگی بیشتری برخوردار هستند.
سایر شاخص‌های بورس
در بورس اوراق بهادار تهران، شاخص‌های دیگری نظیر شاخص قیمت مالی، شاخص قیمت صنعت، شاخص قیمت به تفکیک هر صنعت و شاخص قیمت ۵۰ شرکت فعال‌تر وجود دارد. هر یک از این شاخص‌ها در واقع یک زیر شاخص از کل بازار سرمایه است. به عنوان مثال تغییرات شاخص صنعت بیانگر میانگین بازدهی سرمایهگذاران در شرکتهای تولیدی است و تغییرات شاخص مالی نیز بیانگر میانگین بازدهی سرمایهگذاران در گروه خدمات مالی و سرمایه‌گذاری است
نماگرهای بورس از دوربین مدرن
با تحولات انجام شده در بازارهای سرمایه طی سال‌های اخیر، طراحی شاخص‌ها بر اساس رویکرد سنتی نقش کمتری را بازی می‌کند و رویکردهای جدیدی عمدتا با هدف بهره‌گیری از شاخص به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری به وجود آمده‌اند. همچنین افزایش رقابت و با اهمیت شدن منابع مالی سبب شده است که سرمایهگذاران با دقت بیشتری به طراحی پرتفوی خود بپردازند و از این رو استفاده از شاخص‌هایی که بتوانند با توجه به اهداف مشخص‌شده سرمایهگذاران بهترین عملکرد را کسب کنند، بسیار حائز اهمیت شده است.
به گزارش TSEpress و به نقل ازروزنامه دنیای اقتصاد امروزه بورس‌ها و شرکتهای شاخص‌ساز به منظور پاسخگویی به نیاز سرمایهگذاران و همچنین افزایش شفافیت بازارها، شاخص‌های مختلفی با معیارهای متفاوت و عمدتا با هدف سرمایه‌گذاری، طراحی می‌کنند. شاخص مانند یک دماسنج، وضعیت کلی اقتصاد و بازار را نشان می‌دهد بنابراین به‌طور کلی در تفسیر شاخص تغییرات، اهمیت بیشتری از میزان مطلق آن دارند؛ چراکه این تغییر مبین سطح عمومی قیمت سهام شرکت‌ها و افزایش یا کاهش آنها در محدوده زمانی مورد بررسی است. اشتباه اکثر معامله‌گران و فعالان بازار، اهمیت و وزن‌دهی بالایی است که به رقم مطلق شاخص می‌دهند و براساس شاخص مبادرت به حضور در بازار می‌کنند، این در حالی است که شاخص، سطح عمومی قیمت‌ها یا بازدهی را نشان می‌دهد و کاهش یا افزایش آن لزوما بیانگر صعود یا نزول تمامی شرکت‌ها نیست و چه بسا بخشی از شرکت‌ها با افزایش قیمت همراه باشند، اما نزول قیمت تعداد بیشتری از شرکت‌ها یا شرکت‌هایی با حجم بیشتر، سطح عمومی قیمت‌ها و در نتیجه میزان شاخص را کاهش دهد. بر اساس بررسی‌های «دنیای اقتصاد» عموم سهامداران در بورس تهران، توجه بیشتری به شاخص کل دارند. این نگاه سنتی باعث میشود تا متغیرهای بسیاری که در شاخص‌های متنوع بازار سهام تعریف شده‌اند مورد بی توجهی قرار گیرند. به عبارت دقیق تر، استفاده مناسب از شاخص‌های سهام برای سرمایه‌گذاری صورت نمی‌گیرد و عموما رقم و تغییرات شاخص کل به‌عنوان معیاری برای وضعیت کلی بازار سهام مورد توجه قرار میگیرد. این در حالی است که کنار هم قرار دادن شاخص‌های مختلف کنار یکدیگر در بورس‌های پیشرفته معیاری مهم برای سرمایه‌گذاری محسوب میشود به‌طوری که سهامداران حتی خود شاخص‌ها را معامله می‌کنند. هرچند ایرادهایی به نوع شاخص‌ها و تنوع آنها در بورس تهران وارد است، اما مهم ترین معضلی که در این مورد به چشم می‌خورد نگاه سنتی معامله‌گران به شاخص بورس است. در بیشتر شاخص‌ها معیارهای گزینش شرکت‌ها، کمی بوده و کمتر از معیارهای کیفی (مانند شرایط سودآوری، تعداد مدیران مستقل و. ) استفاده میشود. رایج‌ترین معیارهای کمی برای انتخاب سهم دو معیار زیر است:
ارزش بازار: معیار ارزش بازار یک معیار مهم در طراحی شاخص‌ها است و معمولا در اولین یا آخرین مرحله انتخاب سهم درنظر گرفته میشود. این معیار در اغلب موارد بر اساس نرخ شناور آزاد، تعدیل میشود.
نقدشوندگی: برای محاسبه نقدشوندگی از روش‌ها و معیارهای متعددی استفاده میشود که از جمله آنها می‌توان به ارزش معاملات، اثر هزینه، نقدشوندگی نسبی و مطلق، تعداد روزهای معاملاتی، حجم معاملات، تعداد معاملات و. اشاره کرد. بیشتر معیارهای نقدشوندگی در دوره‌های بلندمدت 6 ماهه و یک ساله و در برخی موارد بیشتر از یک سال، در نظر گرفته می‌شوند. مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس در گزارش «بررسی معیار انتخاب سهام در شاخص‌های بورس‌های اوراق بهادار» به بررسی فرآیند انتخاب سهام، زمان بازنگری و نحوه بازنگری در شاخص‌هایی از جمله شاخص TOPIX Core 30 (بورس توکیو)، شاخص JPX-Nikkei 400 (بورس توکیو)، شاخص SSE 180 و SSE 50 (بورس شانگهای)، شاخص BIST 30 (بورس استانبول)، شاخص CNX Nifty (بورس ملی هند)، شاخص HSI 50 (بورس هنگ‌کنگ)، شاخص فوتسی چین FTSE China A50 (بورس شانگهای)، شاخص S&P/ ASX 200 (بورس استرالیا) و شاخص KLC (بورس مالزی) پرداخته است.
فرآیند انتخاب شرکت‌ها در برخی بورس‌های دنیا
- شاخص TOPIX Core 30 (بورس ژاپن): بورس اوراق بهادار ژاپن دارای شاخص TOPIX است که دربرگیرنده تمام سهم‌های داخلی پذیرفته شده در بازار اول این بورس است. از این شاخص، شاخص‌های دیگری به نام‌های TOPIX Core 30 و TOPIX Core 70، TOPIX 100، TOPIX TOPIX 1000 و. استخراج می‌شوند. شاخص TOPIX Core 30 در برگیرنده 30 سهم شاخص TOPIX است که براساس نقدشوندگی و ارزش بازار تعدیل شده براساس شناور آزاد در تاریخ پایه (آخرین روز کاری ماه آگوست) انتخاب می‌شوند. شرکتهای شاخص TOPIX براساس ارزش معاملات سه سال گذشته مرتب می‌شوند و سپس 90 سهم از آنها انتخاب می‌شوند. پس از آن، 15 سهم با بیشترین ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد، انتخاب می‌شوند. 15 سهم از 30 سهم موجود در شاخص TOPIX CORE 30 براساس بیشترین ارزش بازار تعدیل شده براساس شناور آزاد انتخاب می‌شوند. این 15 سهم باید از 90 سهم برتر موجود در شاخص تاپیکس (TOPIX) با بیشترین ارزش معاملات در سه سال گذشته باشند و همچنین باید جزو 40 سهم برتر براساس ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد در تاریخ پایه باشند. اگر نتوان به این شیوه سهام را انتخاب کرد، انتخاب از 90 سهم برتر موجود در شاخص TOPIX و براساس ارزش کل معاملات در 3 سال گذشته انجام میشود.
- شاخص JPX-Nikkei 400 (بورس ژاپن): گروه بورس ژاپن (JPX)، بورس اوراق‌بهادار توکیو (TSE) و شرکت نیکی، شاخص JPX-Nikkei 400 را محاسبه و معرفی کردند. این شاخص هم براساس قیمت و هم براساس بازده کل محاسبه میشود. دوره بازنگری سهام این شاخص، تنها یک بار در سال (ماه آگوست) اجرا خواهد شد. این شاخص شامل 400 سهام عادی پذیرفته شده در بازار اصلی TSE (بازار اول، بازار دوم و بازار مادر) یا بازار جزدک است. سهام موجود در شاخص براساس ارزش بازار، ارزش معاملات، ROE و دیگر عوامل انتخاب می‌شوند. سهم‌های واجد شرایط براساس معیارهایی از جمله میزان بدهی شرکت، سود عملیاتی، نبود زیان در صورت‌های مالی و. گزینش می‌شوند. 1000 سهم براساس ارزش معاملات در 3 سال گذشته و ارزش بازار انتخاب می‌شوند، امتیاز کمی با امتیازدهی بر مبنای میانگین ROE، سود عملیاتی تجمیعی و ارزش بازار تعیین میشود. امتیاز کیفی با امتیازدهی برمبنای انتصاب مدیران مستقل خارجی، مطابقت با استانداردهای IFRS، افشای اطلاعات مربوط به عایدی‌های به‌صورت انگلیسی تعیین میشود. امتیاز نهایی با جمع امتیاز کمی و کیفی برای هر سهم مشخص میشود.400 سهم بر اساس امتیاز نهایی انتخاب می‌شوند.
- شاخص SSE 180 و SSE 50 (بورس شانگهای): شاخص‌های SSE به منظور نشان دادن عملکرد بازار شانگهای طراحی شده‌اند و برای سرمایه‌گذاری و طراحی ابزارهای مالی استفاده می‌شوند. در شاخص SSE180، 180 سهم بزرگ در بازار اوراق بهادار شانگهای قرار دارند و در شاخص SSE 50، 50 سهم بزرگ دارای نقدشوندگی بالا که از سهام موجود در شاخص SSE 180 باشند، انتخاب می‌شوند. این شاخص‌ها هر 6 ماه بازنگری می‌شوند و ترکیب سهام موجود در شاخص مطابق با دوره بازنگری تعدیل میشود. فرآیند انتخاب در این شاخص‌ها به‌صورت زیر است.
- شاخص BIST 30 (بورس ترکیه)
شاخص BIST 30 به منظور ارزیابی عملکرد گروهی از سهم‌های معامله شده در بورس استانبول طراحی شده است. این شاخص شامل 30 سهم منتخب از شرکت‌هایی است که در بازار ملی ترکیه معامله می‌شوند و سهام تراست‌های سرمایه‌گذاری املاک و تراست‌های سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز[1] معامله شده در بازار محصولات تجمیعی[2] را نیز دربرمی‌گیرد.
- CNX Nifty(بورس ملی هند): شاخص CNX Nifty یک شاخص مهم در بورس اوراق ملی هند محسوب میشود. این شاخص رفتار پرتفویی از اوراق بهادار بزرگ و با نقدشوندگی بالا و سهام شرکتهای برتر را بررسی می‌کند. این شاخص که یک شاخص وزنی ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد است، 50 سهم موجود در بورس ملی هند را شامل میشود و حدود 65 درصد از ارزش بازار بورس ملی هند (NSE) را در بر میگیرد. لیست سهام حائز شرایط براساس معیار ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد تهیه میشود. پس از آن، فیلتر نقدشوندگی (اثر هزینه) و تعدیل براساس شناوری آزاد صورت میگیرد.
- HSI 50 (بورس هنگ‌کنگ): شاخص HSI (هنگ سنگ) به‌عنوان یک مبنای بازار عملکرد بازار سهام هنگ‌کنگ را منعکس می‌کند. شاخص HSI 50 شامل 50 سهم برتر در بازار اصلی هنگ‌کنگ است که میتواند سهام و صندوق‌های املاک و مستغلات (REIT) را شامل شود. در این بورس سهم‌ها براساس معیارهایی همچون ارزش‌بازار، گردش معاملات و سابقه پذیرش انتخاب می‌شوند.
- شاخص S&P/ ASX 200 (بورس استرالیا): شاخص S&P/ ASX 200 در آوریل 2000 به‌عنوان شاخص معیار بورس اوراق بهادار استرالیا معرفی شد و از سوی مدیران سرمایه‌گذاری، مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری و مشاوران مالی رصد میشود. این شاخص از سوی کمیته شاخص استرالیایی S&P اداره میشود. در این شاخص 200 شرکت قرار دارد. در این بورس ارزش بازار تعدیل شده براساس شناوری آزاد 6 ماه گذشته ارزیابی میشود.
- شاخص KLC (بورس مالزی): بورس مالزی دو شاخص مهم KLC و MID70 دارد که شاخص KLC شامل 30 شرکت بزرگ بورس مالزی و شاخص MID70 شامل 70 شرکت بعدی است. بازنگری 6 ماهه در ماه‌های دسامبر و ژوئن صورت میگیرد. شرکتهای مشمول در شاخص‌های بورس مالزی به‌صورت زیر انتخاب می‌شوند. معیار عمومی در بورس مالزی، شناوری آزاد، ارزش بازار و نقدشوندگی است.
نگاه سنتی به شاخص کل در ایران
رضا کیانی، مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران با بیان این مطلب که عنوان شاخص کل در بورس ایران، نامگذاری درستی نیست، اظهار کرد: در گذشته شاخصی تحت عنوان تپیکس (TEPIX) و شاخص تدپیکس (TEDPIX) بود. اصولا در بورس‌های دنیا، شاخصی اینچنین که شاخص همه شرکتهای موجود در بورس باشد و هم بازدهی نقدی در آن لحاظ شود و هم بازدهی ناشی از تفاوت قیمت، دیده نمی‌شود. در این بورس‌ها شاخص‌های منتخب که در آن تعدادی از شرکت‌ها بر اساس ضوابطی انتخاب می‌شوند، بیشتر از شاخص کل مورد اقبال قرار میگیرد. وی در بیان علت اقبال بیشتر به شاخص‌های منتخب گفت: اصولا هر چه به سمت جلو حرکت میکنیم، شاخص کارکرد خود را به‌عنوان یک نماگر که می‌خواهد شرایط حاکم بر کل بورس یا گروه خاصی از شرکتهای موجود در بورس را نشان دهد، از دست می‌دهد و در مقابل نقش شاخص به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری پررنگ میشود.مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران ادامه داد: ما طیف متنوعی از ابزارهای مالی همانند صندوق‌های شاخصی، قراردادهای آتی شاخص و اختیارات معامله شاخص را داریم. اینجا شاخص به‌عنوان یک ابزار سرمایه‌گذاری است که خود را نشان می‌دهد. به‌طور مثال اکثر صندوق‌های سرمایه‌گذاری بورسی، شاخصی را ردگیری می‌کنند طبیعتا هر چه تعداد شرکتهای موجود در یک شاخص کمتر باشد، ردگیری راحت‌تر خواهد بود، بنابراین اقبال به سمت شاخص شرکتهای منتخب بیشتر است.
وی افزود: در بورس ایران شاخص کل از مرجعیت بیشتری برخوردار است. این شاخص که همان شاخص تدپیکس است، در مقطعی تغییر کرد. این در حالی است که در قریب به اتفاق بورس‌های دنیا از شاخص سهام شناور آزاد استفاده میشود. البته ما نیز این معیار را داریم. در حال حاضر در شاخص تفیکس (TEFIX) ما از روش وزن‌دهی سهام شناور آزاد استفاده میشود. کیانی با تاکید بر این موضوع که در بورس ایران به‌صورت سنتی به شاخص کل نگاه میشود، عنوان کرد: در شاخص کل، معیار وزن‌دهی ارزش هر شرکت است اما در شاخص شرکتهای منتخب، صنایعی را داریم که هر صنعت شاخص خاص خود را دارد. وی اضافه کرد: اصلی‌ترین شاخص شرکتهای منتخب ما، شاخص 50 شرکت و شاخص 30 شرکت است که در شاخص 30 شرکت معیار بزرگی (اندازه شرکت) مهم تلقی میشود و در شاخص 50 شرکت سعی شده شرکت‌هایی که نقدشوندگی بالایی دارند، حضور داشته باشند. منتهی به نظر می‌رسد معیارهایی که برای گزینش این شرکت‌ها انتخاب شده، قابل اصلاح باشد و در این خصوص کارهایی انجام شده که احتمالا از سال آینده شرکتهای منتخب با معیارهای جدیدی انتخاب شوند. به گفته مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران، در بیشتر بورس‌های دنیا، برای گزینش شرکت‌ها، عمدتا معیار بزرگی شرکت (ارزش بازاری شرکت) و نقدشوندگی آن در نظر گرفته میشود که البته روش‌ها متفاوت است. بعضی از این بورس‌ها معیارهای کیفی را نیز همانند وضعیت سودآوری شرکت‌ها، وضعیت حاکمیتی، شفافیت و. دخیل کرده‌اند؛ اما عموما از همان دو معیار قبلی استفاده میشود.
بازنگری در شاخص کار درستی نیست
وی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا لزوم بازنگری در شاخص‌ها وجود دارد یا خیر؟ اظهار کرد: اصولا هر چه بازنگری در شاخص کمتر باشد، بهتر است؛ چرا که بازنگری شاخص موجب میشود، شاخص قابلیت ارزیابی و پیوستگی خود را از دست بدهد. بهترین کار ممکن این است اگر می‌خواهیم شاخصی داشته باشیم که سهام شناور آزاد باشد، شاخص جدیدی محاسبه کنیم. کیانی توضیح داد: در گذشته شاخص تپیکس را داشتیم که یک شاخص قیمتی بود و در یک مقطع زمانی تصمیم گرفته شد آن شاخص قیمتی (تپیکس) تبدیل به شاخص قیمت و بازده نقدی (تدپیکس) شود. بنابراین شاخص پیوستگی خود را از دست داد. بنابراین اگر محققی بخواهد روند شاخص را بررسی کند، دچار شکستی میشود که ممکن است خود از آن بی‌اطلاع باشد. بنابراین هر چه شاخص‌های فعلی را کمتر تغییر دهیم، در طول زمان پیوستگی بیشتری خواهند داشت. اگر به دنبال تنوع بیشتر و مدرن‌تر شدن شاخص‌های موجود هستیم، بهتر است شاخص‌های جدیدی طراحی شود. وی همچنین درباره استانداردهای مورد نیاز در یک شاخص گفت: هر شاخصی، سرمایه‌گذاری با نگاه‌های خاص را جذب خود می‌کند. به همین دلیل است که تعداد شرکتهای شاخص‌ساز زیاد بوده و انبوهی از شاخص‌های متنوع را منتشر می‌کنند. هر کدام از این شاخص‌ها به یک نیاز سرمایه‌گذاری پاسخ می‌دهد. ولی عموما بورس‌ها به جز بورس توکیو تنوع زیادی در شاخص‌ها ندارند. بنابراین نمی‌توان استاندارد مشخصی برای یک شاخص در نظر گرفت. مدیر تحقیق و توسعه بورس تهران تاکید کرد: در وزن‌دهی شاخص معیارهای متفاوتی وجود دارد. ما شاخص‌هایی داریم که هم وزن هستند. این شاخص‌ها اخیرا زیاد مورد توجه قرار میگیرند. یک علت این است که شاخص‌های هم وزن از لحاظ ردگیری برای سرمایه‌گذاری راحت‌تر هستند چون وزن این شرکت‌ها در دوره‌های سه ماهه برابر میشود. در این سه ماه تغییر وزن به دلیل تغییرات قیمتی است. الان سالها است که شاخص شناور آزاد مرجع وزن دهی قرار گرفته؛ علت این است بخشی از سهام شرکت که در بازار قابلیت دادوستد دارد، باید وزن یک شرکت باشد.
شاخص کل بورس چیست؟ چه تفاوتی با شاخص هم وزن دارد؟
یکی از معیارهای مهمی که از طریق تحلیل و بررسی آن می توان از جنبه های مختلفی وضعیت گذشته و اکنون بورس را ارزیابی کرد، انواع شاخص‌های بورسی است. به کمک این شاخص‌ها، حتی از طریق روش‌های نموداری (تحلیل‌های تکنیکالی) می توان روند آینده بورس را نیز پیش بینی کرد. بنابراین همانطور که شاخص کل بورس و دیگر شاخص‌های بورسی (مثل شاخص هم وزن) در تصمیم گیری‌های سرمایه گذاران نقش مهمی دارد، نوسانات آن نیز می تواند برای سرمایه گذاران از اهمیت زیادی برخوردار باشد. با توجه به اهمیت شاخص بورس در این مقاله تصمیم گرفتیم به تمامی جوانب آن بپردازیم. اما در کنار شاخص کل، شاخص دیگری وجود دارد به نام شاخص هم وزن که میتواند بیانگر واقعیت‌های دیگری از بازار باشد. با ما همراه باشید تا به تفاوت‌های شاخص کل بورس و شاخص هم وزن پی ببرید.
تعریف شاخص
شاخص در انگلیسی Index نامیده می شود که یک معیار آماری بوده و نشان دهنده تغییرات در اقتصاد و بازار بورس است. اصطلاح شاخص در بازار سرمایه، مجموعه ای از سهام است که در آن بازار معامله می شود و بیان کننده میانگین تغییرات در قیمت این سهام است. هر شاخص، برای اندازه گیری، روش منحصر به فرد خود را دارد.
در نتیجه اگر قصد مقایسه دو شاخص مختلف را دارید، بهترین روش این است که درصد تغییرات این شاخص ها را در گذشته (نسبت به روز یا ماه قبل) به جای عدد فعلی این شاخص ها مقایسه کنید.
شاخص در بورس
از شاخص کل و یا سایر شاخص ها در بازار بورس می توان در مواردی از جمله ارزیابی عملکرد سهام و یا صندوق های سرمایه گذاری بهره برد.
به عبارت ساده‌تر می توان گفت که شاخص کل بورس، دماسنج بازار سرمایه است. بطور کلی شاخص یک عدد است که برای ارزیابی عملکرد مجموعه ای از متغیرها در یک محدوده زمانی مشخص بکار برده می شود. در بازار بورس هم شاخص آزاد شناور (TEFIX) به دلیل وجود نمادهای مختلف معاملاتی، از شاخص کل می توان برای سنجش تغییرات در قیمت کلیه این نمادها استفاده کرد.
در بازار بورس شاخص های دیگری هم وجود دارند که سهامداران برای تصمیم گیری سرمایه گذاری می توانند از آن ها نیز بهره مند شوند. در ادامه به این شاخص ها خواهیم پرداخت. اما بطور کلی، مهمترین شاخص در بورس، همان شاخص کل است. این شاخص، تغییرات کلی قیمت‌های تمامی نمادهای معاملاتی و میانگین افزایش و یا کاهش قیمت سهام را مشخص می کند.
مثلا زمانی که گفته شاخص آزاد شناور (TEFIX) می شود شاخص کل 5% رشد داشته است، به این معناست که میانگین قیمت پایانی سهام‌های بورسی (این به معنی قیمت آخرین معامله نیست) در کلیه شرکت های بورسی (با در نظر گرفتن ارزش معمالات‌شان) با 5% افزایش همراه بوده است.
اگر تفاوت قیمت پایانی و قیمت آخرین معامله را نمیدانید مقاله حجم مبنا را مطالعه کنید.
انواع شاخص‌های بورسی
در بورس تهران، شاخص‌های بورسی مختلفی وجود دارد که سرمایه گذاران می‌توانند با استفاده از آنها تصمیمات درستی برای معاملات خود بگیرند. این شاخص ها عبارتند از:
1- شاخص کل بورس (شاخص کل قیمت)
این شاخص که همان شاخص کل بورس نامیده می شود، به TEPIX نیز شناخته می شود. همان طور که پیش تر گفته شد، بیان کننده میانگین تغییرات قیمتی در کل بازار است. همچنین به طور میانگین افزایش و کاهش قیمت سهام را در بازار بیان می کند. البته توجه داشته باشید که این شاخص با میزان سود نقدی پرداختی به سهامداران متفاوت است.
علاوه بر این، این شاخص به تعداد سهام و میزان سرمایه شرکت‌ها بستگی دارد. یعنی شرکتهای بزرگ که سهام و معاملات بیشتری شاخص آزاد شناور (TEFIX) دارند نسبت به شرکت های کوچک تر با میزان سرمایه و تعداد سهام کمتر، تأثیر بیشتری بر روی شاخص کل می گذارند. بنابراین به جز قیمت سهام‌های مختلف فاکتورهای دیگری در فرمول محاسبه شاخص کل وجود دارد.
2- شاخص هم‌وزن
تفاوت شاخص هم‌وزن با شاخص کل در این است که در این شاخص، کوچک و بزرگ بودن شرکت مطرح نیست. در نتیجه تاثیراتی که افزایش یا کاهش قیمت سهام این شرکت‌ها بر روی شاخص هم‌وزن می گذارند، یکسان است. در شاخص کل چنانچه بیشتر شرکت ها بازدهی منفی داشته باشند، کافی است چند شرکت بزرگ بازدهی مثبتی داشته باشند تا شاخص کل مثبت شود. در مقابل، شاخص هم‌وزن میزان بازدهی اکثر شرکت ها را بیان می کند و نه میزان سرمایه بیشتر. در واقع نوسانات مثبت و منفی در هر دو شرکت به یک میزان بر روی این شاخص مؤثر است.
تفاوت شاخص کل و شاخص هم وزن به زبان ساده
شاخص کل بورس در بعضی از روزها ممکن است منفی باشد اما اکثر سهم‌ها مثبت باشند! یا برعکس. دلیل این امر این است که برخی از سهم‌ها (که ارزش بازار بیشتری دارند) تاثیر بیشتری روی شاخص کل دارند و وقتی این سهم‌ها منفی باشند شاخص کل هم منفی میشود در حالی که ممکن است اکثر سهام‌ها مثبت باشند. به همین دلیل بسیاری از کارشناسان بر این باورن که شاخص کل نمی‌تواند بیانگر تغییرات واقعی کلیت بازار باشد.
از سال 1393 معیاری به نام شاخص هم وزن در اختیار فعالان بازار سرمایه قرار گرفت و افراد می‌توانند با استفاده از این شاخص با دقت بیشتری نسبت به ورود و خروج نقدینگی و وضعیت کلی بازار تصمیم گیری کنند.
شاخص کل میان سهام‌های بزرگ و کوچک تمایز قائل میشود ولی شاخص هم وزن، وزن یکسانی برای همه شرکت‌ها در نظر میگیرد.
در واقع شاخص هم وزن امتیاز بیشتر سهم‌های شاخص ساز در محاسبات شاخص کل را از آنها میگیرد. بنابراین وقتی شاخص هم وزن منفی باشد یعنی بازدهی بیش از نصف شرکتهای بازار کاهش یافته است و زمانی که شاخص هم وزن مثبت باشد یعنی بیش از نصف شرکتهای بازار مثبت است.
3- شاخص بازده نقدی
این همان شاخصی است که میانگین میزان سود نقدی پرداختی از جانب شرکت ها به سهامداران را نشان می دهد. در واقع با افزایش شاخص سود نقدی، شرکت‌ها سود نقدی بیشتری را به طور میانگین در مجامع سالیانه بین سهامداران تقسیم می‌کنند.
این شاخص برای مقایسه بازدهی بورس با سایر بازارهای مالی مناسب است.
4- شاخص قیمت و بازده نقدی
در بورس تهران، شاخص بازدهی (شاخص قیمت و بازده نقدی) TEDPIX گفته می شود. رشد 1درصدی شاخص قیمت ها به معنی رشد میانگین 1درصد قیمت‌های هر برگه سهم است. شاخص قیمت‌ها برای کسانی که می‌خواهند در کوتاه مدت از خرید و فروش سهام سود بگیرند، نسبت به شاخص کل مهم‌تر است. در واقع شاخص قیمت و بازده نقدی همان شاخص کل بورس تهران است که در اخبار و رسانه‌ها گفته می شود.
5- شاخص صنعت و شاخص مالی
شرکت های بورسی به طور کلی به دو دسته صنعتی و مالی تقسیم بندی می شوند. شرکتهای تولیدی و صنعتی از جمله مخابرات، سیمان، پتروشیمی و خودروسازی در دسته ی شرکتهای صنعتی قرار میگیرند. همان طور که از نام آن پیداست، شاخص صنعتی بیانگر میانگین تغییرات قیمت در سهام شرکت های صنعتی است. از طرفی بانک‌ها، بیمه و شرکت های سرمایه گذاری در دسته ی شرکتهای مالی قرار دارند و شاخص مالی نیز نشاندهنده میانگین تغییرات قیمت سهام شرکت هایی است که در بخش مالی فعالیت دارند.
همچنین می توان برای هر کدام از دسته های صنعتی و مالی شاخص های جداگانه‌ای در نظر گرفت. برای مثال شاخص صنعت خودروسازی، میانگین تغییرات قیمتی در سهام شرکت های خودروسازی فعال را نشان دهد.
آموزش گام به گام تحلیل بنیادی برای انتخاب سهم مناسب
برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تحلیل بنیادی روی لینک زیر کلیک کنید.
آیا میخواهید در بورس به موفقیت برسید؟ آیا نمیدانید چگونه یک سهم را از منظر بنیادی تحلیل کنید؟ نبود منبع آموزشی مناسب در زمینه تحلیل بنیادی انگیزه ای شد تا در یک کتاب آموزشی به زبانی کاملا ساده و کاربردی، به کمک تصاویر گویا و آموزش گام به گام، روش انتخاب یک سهم را بر اساس نکات بنیادی آموزش داده ایم. قطعا این روش آموزشی را در هیچ کجا پیدا نخواهید کرد! این کتاب الکترونیکی را به تمام کسانی که می خواهند در بازار بورس به موفقیت مستمر برسند توصیه میکنیم .
6- شاخص سهام آزاد شناور
در ابتدا لازم است به تعریف خلاصه ای از سهام شناور آزاد بپردازیم. به بخشی از سهام یک شرکت سهامی که دارندگان این سهام قصد عرضه و فروش این سهام را دارند که در آینده ای نزدیک این سهام قابل معامله هستند، سهام شناور آزاد گفته می شود.
دارندگان این سهام نمی‌خواهند با نگهداری این سهام به عنوان مدیریت شرکت تلقی شوند. در مقابل، سهامدارانی هستند که قصد فروش این سهام را نداشته و می خواهند در مدیریت شرکت مشارکت کنند. این سهامداران اصطلاحاً سهامداران راهبردی خوانده می شوند.
این بازار اختصاراً TEFIX شناخته می شود. برای محاسبه شاخص سهام شناور آزاد، همچون شاخص کل پیش می رویم. تنها تفاوتی که در این میان وجود دارد، این است که در شاخص سهام شناور آزاد، به جای استفاده از تمامی سهام، تنها از سهام شناور آزاد شرکت ها برای محاسبه شاخص استفاده می شود.
شاخص سهام شناور آزاد در واقع میانگین سود و قیمت سهام شناور آزاد تمامی شرکت ها در بازار است. هرچه سهام آزاد شناور و میزان سرمایه شرکتی بیشتر باشد، تأثیر آن شرکت در شاخص سهام شناور آزاد نیز بیشتر خواهد بود.
7- شاخص بازار اول و بازار دوم
شرکت های بورسی در بورس اوراق بهادار تهران بر اساس موارد زیر دسته بندی می شوند:
- تعداد سهامداران
- وضعیت سودآوری
- میزان سرمایه
- تعداد سهام معامله شونده توسط سهامداران حقیقی
بر اساس این مؤلفه ها، چنانچه شرکتی شرایط بهتری داشته باشد در بازار اول و سایر شرکت ها در بازار دوم دسته بندی می شوند.
شرکت های بازار اول به دو دسته‌ی تابلو اصلی و تابلو فرعی تقسیم می شوند که برای هر یک از آن ها یک شاخص وجود دارد. این شاخص ها متوسط تغییر در قیمت سهام شرکت های حاضر در این دسته ها را نشان می دهد.
8- شاخص 30 شرکت برتر بورس
این 30 شرکت بر اساس اندازه شرکت ها و ارزش روز سهام آن ها در بازار تعیین می شوند. شاخص 30 شرکت بزرگ، میانگین تغییرات در قیمت سهام این 30 شرکت بزرگ را بیان می کند. ارزش روز سهام در بازار از فرمول زیر بدست می آید:
قیمت سهام * تعداد سهام منتشرشده شرکت = ارزش روز سهام
این 30 شرکت مجموعاً کمتر از 10% از کل شرکت های بورسی هستند که بیش از 70% از ارزش بورس تهران را در اختیار دارند. به این ترتیب، تغییراتی که در قیمت سهام آن ها ایجاد می شود می تواند تأثیر بسزایی بر شاخص کل و شاخص بورس بگذارد.
9- شاخص 50 شرکت بزرگ بورسی
در این شاخص نیز 50 شرکت بزرگ بورسی بر اساس معیارهای زیر هر 3 ماه معرفی می شوند:
- بیشترین معاملات بازار در این مدت
- قابلیت نقد شوندگی بالا
شاخص 50 شرکت بزرگ، در این مدت 3 ماهه، میانگین قیمت سهام این 50 شرکت برتر را بیان می کند. به این ترتیب میزان تغییرات در سود و قیمت آن ها مشخص می شود.
شاخص‌های بورسی را کجا میتوانیم مشاهده کنیم؟
تمامی شاخص‌های بورسی را میتوانید از سایت مدیریت فناوری بورس یا همان TSETMC مشاهده کنید. به تصویر زیر نگاه کنید. در صفحه اصلی سایت تمامی شاخص‌های بورسی مشخص است.
نکاتی که سرمایه گذاران باید در مورد شاخص کل بورس بدانند
در این قسمت به دو نکته‌ی مهم درباره شاخص بورس اشاره خواهیم کرد که تمامی سرمایه گذاران بورس باید به آن توجه کنند.
نکته اول: شاخص کل بورس یک شاخص میانگین وزنی است
زمانی که گفته می شود شاخص کل بورس افزایش یافته است، به این معنا نیست که ارزش تمامی سهام شرکتهای بورسی افزایش یافته است. همانطور که با کاهش شاخص کل بورس، ارزش سهام تمامی شرکت ها کاهش نمی یابد. زیرا همان طور که در تعریف شاخص کل گفته شد، این شاخص میانگین بازدهی بورس را بیان می کند.
گاهی اوقات با وجود رشد چشمگیر شاخص کل بورس، قیمت برخی سهام کاهش یافته و سهامداران ضررهایی را متحمل شده اند. در مقابل، با کاهش شاخص کل بورس، تعدادی از سرمایه گذاران سعامی را در پرتفوی خود دارند که سود قابل توجهی را شامل میشود. در نتیجه سهامداران نباید تنها به اخبار کاهش یا افزایش شاخص کل و بدون بررسی سایر جوانب تصمیم به سرمایه گذاری در این بازار نمایند.
نکته دوم: رابطه بازدهی شاخص کل و سبد سهام یک سرمایه‌گذار
نکته بعدی که بایستی به آن توجه کرد، رابطه ی بین شاخص کل و پرتفوی است. همان گونه که در مقالات قبلی گفته شد، سرمایه گذاران بهتر است سبد سهام متنوعی را برای خرید سهام تشکیل دهند. هرچه سهام خریداری شده متنوع تر و به ترکیب شرکت‌ها در شاخص کل نزدیک تر باشد، بازدهی آن به میانگین بازدهی کل بورس که از طریق شاخص کل بیان می شود، نزدیک تر است.
اگر فردی بتواند ترکیب سهامی که در پرتفوی خود انتخاب می‌کند به طور کامل با ترکیب تمام سهام در بورس تطبیق دهد، بازدهی سهامدار نیز به طور کامل با نوسانات شاخص کل بورس برابر بوده و به طور مثال با رشد 20 درصدی شاخص، وی نیز تقریبا 20% سود خواهد داشت.
جمع بندی
در این مقاله به توضیح چیستی شاخص کل بورس پرداختیم و همچنین انواع شاخص‌های بورسی را بیان کردیم. به اعتقاد نگارنده‌ی این مقاله اگرچه شاخص‌هایی مثل شاخص هم وزن معیار بسیار خوبی برای سنجش وضعیت کلی بازار است اما به لحاظ روانی، کماکان شاخص کل بورس مهمترین شاخص بورسی است که باید به آن توجه شود.
آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته در بورس
برای دانلود کتاب آموزش گام به گام تابلوخوانی پیشرفته روی لینک زیر کلیک کنید.
تابلوخوانی در کنار تحلیل بنیادی و تکنیکال، بعد سوم بورس است. همه چیز در تابلوی معاملات سهم وجود دارد، اطلاعاتی که شاید در نگاه اول کسی متوجه آنها نشود اما با یادگیری تکنیک های تابلو خوانی و بازار خوانی می توانید به اطلاعات زیادی دست پیدا کنید و بر این اساس معاملات پر سودتری داشته باشید. در کتاب آموزش تابلو خوانی پیشرفته به مطالبی خواهیم پرداخت که در هیچ کلاس یا کتابی به شما آموزش نمی دهند. تکنیک هایی که حاصل سالها تجربه در بازار سرمایه است.
دیدگاه شما